مراسم عید نوروز در روستای خانکوک فردوس











● مقدمه

در خانکوک همه به آداب و رسوم نوروز پای بندند و در اجرای سنن باستانی این عید ملی سخت می کوشند. و چند روز وقت خود را صرف تفریح خوردن اطمعه لذیذ و شیرینی و تنقلات و تفریح و خنده می کنند. لباس نو می پوشند. می رقصند بازی می کنند. اسفند می سوزانند تخم مرغ رنگ کرده درست می کنند ، کاکلی می کارند، دختران در پنج روز اول نوروز به صورت دسته جمعی به گردش می روند.در این نوشته به بررسی مراسم عید نوروز در روستای خانکوک پرداخنه شده است.



▪ مراسم قبل از نوروز



۱) مراسم سده:



یکی از چشن های قدیمی که مردم خانکوک آن را همه ساله برگزار می کردند جشن سده است . این جشن در نوع خود تا حدودی از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که از یک طرف فرا رسیدن نوروز را نوید می دهد واز طرف دیگر یادگاری از پیشینیان است که با نوعی شادمانی و نشاط را بخصوص برای کودکان و نوجوانان به همراه دارد. مراسمی که در این شب انجام می شود بدین صورت است که یک نفر از افراد خانواده کوزه ای را از آب پر می کرد آنگاه سکه ای در آن می انداخت سپس به بالای بام خانه می رفت و آن را از ایوان سر در خانه که به داخل کوچه به پایین می انداخت.



در این شب بخصوص در چند سال گذشته بچه ها ونوجوانان خانواده به پشت بام خانه می رفتند و ضمن ابراز شادی از نزدیک شدن نوروز و گذشتن زمستان خرمنی از هیزم را که قبلا تهیه کرده بودند آتش می زدند و اشعاری عامیانه را تکرار می کردند از جمله:



سده سده گدییی (gedaei)



صد به غله (qallah پنجاه به نوروز)



آن زنای بی شو (zanaebisu) بر شو



زنای شودار (zanae su dar) خود ر نگه دار



دخترایدخنه بر شو منله (doxtarae dexanah bar su menalah)



آنگاه همه بخصوص بچه ها در حالیکه جست وخیز می کردند شادمانی خود را بدین ترتیب ابراز می کردند.



اجرای این رسم موجب ایجاد صمیمیت میان افراد خانواده می شود وهمچنین یک نوع آرامش روانی میان افراد خانواده بوجود می آورد.



۲) خنه تکنی (xanatekkani)



اصطلاح خانه تکانی را بیشتر در مورد شستن، تمیز کردن، نو خریدن، فرش ها، لباس ها، به مناسبت فرا رسیدن نوروز، به کار می برند. در این خانه تکانی، که سه تا چهار هفته طول می کشد، بایستی تمامی ابزارها و وسیله هایی که در خانه است، جا به جا، تمیز، مرتب شوند و دوباره به جای خود قرار گیرد.



۳) کاشتن سبزه



اسفند ماه، ماه پایانی زمستان، هنگام کاشتن دانه و غله است. کاشتن سبزه عید به صورت نمادین و شگون، از روزگاران کهن، در همهً خانه ها و در بین همهً خانواده ها مرسوم است.



امروز، در همهً خانه های خانکوک رسم است که ده روز یا دو هفته پیش از نوروز، در ظرف های کوچک و بزرگ، کاسه، بشقاب، پشت کوزه و ... دانه هایی چون گندم، عدس، ماش و ... می کارند. موقع سال تحویل و روی سفره هفت سین بایستی سبزه بگذارند.. این سبزه ها را در خانواده ها تا روز سیزده نگه داشته، و در این روز زمانی که برای سیزده بدر از خانه بـیرون می روند، در آب روان می اندازند.



▪ مراسم نوروز



۱) روز اول نوروز



از جمله آیـین های نوروزی، خانکوک عید دیدنی است. رسم است که روز نوروز، نخست به دیدن بزرگان فامیل می روند. در بسیاری از این عید دیدنی ها، همه کسان خانواده شرکت دارند. دیدن های نوروزی که ناگزیر بازدید ها را دنبال دارد، و همراه با دست بوسی و روبوسی است، در روزهای نخست فروردین، که تعطیل رسمی است، و گاه تا سیزده فروردین (و می گویند تا آخر فروردین) بـین خویشاوندان و دوستان و آشنایان دور و نزدیک، ادامه دارد. رفت و آمد گروهی خانواده ها، در کوی و محله هنوز از میان نرفته است ودر روسای خانگوک هنوز ادامه دارد.



در دید و بازدیدهای نوروزیروستای خانکوک رسم است که نخست به خانهً کسانی بروند که نوروز اول در گذشت عضوی از آن خانواده است. و مردم برای تسلیت به خانه ی متوفی می روند و برای شدی روح متوفی فاتحه می خوانند .



۲) مراسم کال نوروزی



در روستای خانکوک رسم است که دختران در پنج روز اول نوروزدر داخل کالی که در نزدیک روستاست به نام کال نوروزی به صورت دسته جمعی به گردش و تفریح و رقص می پردازند.



۳) مراسم سیزده بدر



روز سیزدهم فزوردین ماه دارای اهمیت خاصی است. در حال حاضر نیز این روز را همه ی افراد خانواده ها در دامنه طبیعت سپری می کنند و یک روز مانده به سیزده بدر خانمها وسایل مورد نیاز برای تهیه ی غذاهای مخصوص و تنقلات روزسیزده را فراهم می سازند.در باور مردم خانکوک روز سیزده نوروز دارای نحسی خاصی است که خانواده ها باید سعی کنند گرفتار آن نشوند.بنابراین برای دوری از این نحوست همه ی افراد خانواده صبح روزسیزدهم وسایل و لوازمی را که برای برگزاری مراسم سیزده بدر تهیه کرده اند بر می دارند و هر یک از خانوادهابه فرا خور حال خود اینروز را در خارج از خانه و در محل هایی مثل جنگل میان تک ، کال مرغزار ( حسن آباد)،غار سنگ سوراخ ، چاههای دامداری ومحلهای مناسب دیگری سپری می کنندواعتقاد دارند که حداقل تا ظهر این روز به خانه بر نگردند تانحسی آن از بین برود و گریبان گیر آنها نشود.



مراسم روز سیزده بدر با انجام رسوم و برنامه های خاص خود بر گزار می گردد.کارهائی که صورت می گیرد به اختصار به شرح زیر است:



- آماده شدن برای سیزده بدر



- انتخاب محل مناسب برای نشستن



- شادی و بازی و مسابقه های دسته جمعی



- به آب انداختن سبزه ی سیزده نوروز



- نهار روز سیزده



و در پایان روز سیزده بدر افراد قدیمی این شعر را می خوانند:



سیزده بدر چارده هتو هاکت کتو



(sizdah be dar cardah ho tu hakot kotu)



همانطور که ملاحظه می شود اجرای همه ی مراسم نوروزدر روستای خانکوک موجب ایجاد صمیمیت و هبستگی مبان اقوام و دوستان می شود و اگر افراد نسبت به یکدیگر کدورت داشته باشند با وساطت بزرگترها این کدورتها از بین می رود. و اجرای مراسم نوروز به افراد احساس آرامش روانی می دهد.



















منبع: www.aftab.ir