به گزارش هنرنیوز، در دوران حکومت امویان جهان اسلام دچار تشنج‌های اساسی و چالش‌های بغرنجی شده بود که ناشی از اشتباهات عدیده زمامداران اموی و بی‌درایتی و ستم پیشگی آنان بود و لذا تغییر این زمامداری از امویان به عباسیان نیز نتوانست جبرانگر این اشتباهات باشد بلکه نیرنگ‌ها و دورویی خلفای عباسی که به بهانه حمایت از آل محمد (ص) پا جلوگذاشتند اما در پس پرده چیزی جز قدرت و خودکامگی مد نظرشان نبود، جز ستم به شیعیان نتیجه‌ای نداشت.
در این میان ظهور فرق و اندیشه‌های جدید نیز با خود نهله‌های جدیدی از تفکر را در بطن جامعه اسلامی دامن زد.
نهضت فکری امام صادق (ع) در چنین شرایطی توانست اسلام ناب را از اندیشه‌های الحادی حفظ کند و آن را از گزند تفکرات حاشیه‌ای و بی‌اساس مصون نگه دارد؛ نهضت فکری این امام بزرگوار و دانشمند شیعیان قوام و محافظ دین اسلام از بین جعلیات و جهلیات طاغوتیان زمان بود.
امام صادق (ع) همچنین در مباحثاتی که با بزرگان سایر اندیشه‌ها و رهبران فکری آن‌ها داشت خیل زیادی از آنان را به اسلام و به خصوص مذهب شیعه رهنمون گشت؛ هم از این رو به وجود آمدن چنین نهضت علمی در فضای الحادی آن روز که موجی از سرگشتگی و تاریکی را به دنبال داشت از سوی رهبری که خود به زینت فضل و تقوا و پاکی آراسته بود توانست ریسمان محکم و دست آویز قدرتمندی برای پیروان آن حضرت و شیعیان باشد.
امام صادق (ع) در آغازین مراحل امامت خود، در نشر معارف اسلام و تبیین صحیح دین و احکام کوشید و فقه شیعی را از گزند آلودگی و یا پایه شکنی مصون نگه داشت لذا عصر امام صادق (ع) عصر طلایی علم و اندیشه، ترویج احکام و تربیت شاگردانی بود که هر یک الگوی راستین علم و تقوا بودند و آن را با خود در جهان اسلام منتشر نمودند.
در زمان منصور دوانیقی اقداماتی در جهت موازی کاری با مجلس امام انجام می‌شد تا توجهات از ساحت علمی ایشان به این جلسات کشانیده شود همچون تاسیس بغداد و مدرسه امام ابوحنیفه؛ نیز کوشید تا فقه مالکی را بر جهان اسلام گسترش دهد اما امام صادق (ع) در هر رشته از علوم و فنون شاگردان زیادی تربیت فرمود که باعث گسترش معارف اسلامی در جهان گردید؛ نیز مدون کردن فقه شیعی توسط ایشان اسبابی شد تا انسجام گسترده‌ای در بین شیعیان و تفکر ایشان ایجاد شود.
فقه جعفری که اساس فقه شیعی است به کوشش امام صادق (ع) و شاگردان ایشان مدون و مکتوب شد.
آن حضرت بیش از چهار هزار شاگرد داشتند که از آن میان می‌توان به جابر بن حیان، هشام بن حکم، مفضل بن عمر، محمد بن مسلم ثقفی، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق اشاره کرد که هریک نابغه‌ای در جهان اسلام هستند.
امام صادق (ع) به توطئه منصور عباسی پس از مجاهدت‌های فراوان در طول عمر شریف ۶۵ ساله خود سرانجام در سال ۱۴۸ هجری قمری به شهادت رسید.
در ادب فارسی اشعار بسیاری در ارتباط با سوگ آن حضرت وجود دارد که در ذیل یکی از این اشعار آمده است؛
فرزند فاطمه ششمین نور سرمدم
شیخ الائمه صادق آل پیمبرم
من آخرین امام بقیع مدینه‌ام
زهر جفای خصم شرر زد به سینه‌ام
در لحظه‌های آخر عمرم به زمزمه
ابراز می‌کنم غم دل را به فاطمه
مادر بیا و حال پریشان من ببین
از سوز زهر سینه سوزان من ببین
هنگام مرگ نام تو ذکر لبم شده
مسمومیت نه، غصه تو قاتلم شده
از یاد ماتم تو پریشان و مضطرم
مثل تو غصه دارم و هم درد حیدرم
دشمن شبانه ننگ به لوح زمانه زد
در پیش اهل خانه‌ام آتش به خانه زد
از درب خانه شعله آتش زبانه داشت
آن بی‌حیا به روی دلم داغ می‌گذاشت
ای وای من که هیچ زجورش ابا نکرد
از پیری و سفیدی مویم حیا نکرد
با دست بسته‌ام به بر کودکان من
انگار داشت از سر کین قصد جان من
در بین شعله‌ها به زمینم کشید و برد
مانند مرتضی به زمینم کشید و برد
