به گزارش هنرنیوز از جمله کارکردهایی که می‌تواند به شیوه‌ای اثر گذار و کاربردی منجر به توسعه فرهنگی جامعه گردد، کتاب و ترویج کتاب خوانی است. 

از آنجا که کتاب یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشرفت علمی و فرهنگی جوامع محسوب می‌شود و با توجه به درصد اندک سرانه مطالعه در جامعه کنونی، سیاست گذاران و صاحب نظران در حوزه کتاب و فرهنگ در صدد کشف راه کارهایی برای کتاب خوان کردن مردم و نیز از دست ندادن جمعیت اندک کتاب خوان در جامعه برآمدند. 

یکی از شیوه‌های نوین ترویج فرهنگ مطالعه «نذر کتاب» یا‌‌ همان اهداء کتاب می‌باشد؛ اهداء کتاب که از سابقه‌ای طولانی در ایران برخوردار است در گذشته به شکل اهداء کتابخانه‌های شخصی افراد به کتابخانه‌های عمومی و یا به صورت وقف تمام یا بخشی از اموال افراد خیر برای ساخت کتابخانه، به جهت ترویج فرهنگ کتاب و کمک به ارتقاء سطح فرهنگی جامعه انجام می‌شده است. 

امروزه نوعی از این فرآیند به شکلی متمرکز و رسمی‌تر و با ساز و کاری مشخص‌تر توسط چند انتشاراتی، افراد خیر و دولت با عنوان «نذر کتاب» مطرح شده است. 

نذر کتاب برای اولین بار توسط انتشارات هزاره ققنوس در ماه محرم و با هدف ادای دین به فرهنگ عظیم عاشورا به اجرا در آمد و پس از گذشت ۳ سال همچنان به کار خود ادامه می‌دهد. 

این انتشارات برای اولین بار با رویکردی معنوی به پخش نذری در قالبی فرهنگی به عنوان غذایی برای روح، کتاب‌هایی را با موضوعیت عاشورا در میان عزاداران حسینی و علاقه مندان به ادبیات عاشورا توزیع کرد و این آغازی برای ترویج نذر کتاب در جامعه بود که در ادامه انتشارات هنر و رسانهٔ اردیبهشت و انتشارات همشهری به این مسیر پیوستند. 

شیوه عملکرد در این نوع نذر کتاب به این صورت است که ناشران و مولفان کتاب‌های خود را با ۵۰ درصد تخفیف در اختیار ستادی به نام ستاد نذر کتاب قرار داده و ستاد پس از بررسی، موارد تأیید شده را به چرخه نشر وارد کرده و نسبت به میزان فروش با ناشران و مولفان تسویه حساب می‌کند و خیرین از میان آثار تأیید شده، کتاب مورد نظر خود را برای اهداء انتخاب می‌کنند و سپس کتاب‌ها توسط خیرین و یا برگزارکنندگان در اختیار عموم مردم و در اماکن عمومی مثل مدارس، مساجد، کتابخانه‌ها، هیئت‌های مذهبی و سایر اماکن فرهنگی قرار می‌گیرد و افراد می‌بایست پس از مطالعه آن کتاب را به محل دریافت بازگردانده تا مورد مطالعه شخص دیگری قرار بگیرد و البته پنجمین فرد صاحب کتاب خواهد بود. 

از جمله کتاب‌هایی که تا کنون با این شیوه اهداء شده می‌توان به «جامعه‌شناسی تحریف عاشورا»

نوشته سید عبدالله ضیایی، «در رثای نور» از غلامعلی رجایی و «جغرافیای راز‌ها» نوشته ابوالقاسم حسینجانی از انتشارات هزاره ققنوس و مجموعه شعرهای «اشک آه» و «سفر سوختن» سروده زهرا رودکی و کتاب آبی‌تر از آسمان (مجموعه اشعار ۵۰سال اخیر دربارهٔ میرزا کوچک خان) از انتشارات هنر و رسانه اردیبهشت اشاره کرد. 

با ترویج فرهنگ نذر کتاب در جامعه انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در هفته کتاب، طرح نذر کتاب را به اجرا درآورده و با کمک‌های خیرین و عموم مردم، کتاب‌های بسیاری را به مناطق محروم و روستا‌ها با هدف توسعه منابع کتابخانه‌ای ارسال کرد. 

همچنین در ماه مبارک رمضان که ماه معنویت و بخشندگی است، مرکز فرهنگی شهر کتاب به پیشنهاد گروهی از اهالی کتاب و فرهنگ اقدام به برگذاری نذر کتاب در فروشگاه مرکزی خود کرد و با چاپ اطلاعیه‌ای از عموم مردم برای جمع آوری کتاب‌های مورد نظر دعوت به همکاری نمود. 

در این اطلاعیه از مردم در خواست شد که کتاب‌های اهدائی، غیر تخصصی و مطابق با ذائقه عموم مردم و خصوصاً مربوط به رده سنی کودک و نوجوان بوده و از اهداء کتاب‌های تخصصی، سخت خوان و پیچیده خودداری شود. 

موضوعیت کتاب‌ها عبارتند از: آموزشی، کمک درسی، تاریخی، علمی، هنر، مدیریت و تنظیم خانواده، تربیت فرزند، کارآفرینی، بهداشت عمومی و اطلاعات مربوط به بیماری‌ها، رمان، شعر، حوزهٔ کودک و نوجوان، مسائل محیط زیست و مهارت‌های کشاورزی و برخی نشریات ادبی و فرهنگی. 

کتاب‌های اهدائی توسط مردم و نهادهای داوطلب به پایگاه‌های نذر کتاب در سطح شهر تهران و سایر کلان شهر‌ها تقدیم شده و همچنین بسته‌های پستی که به جهت دریافت کتاب‌های نذری و مازاد از جانب مردم در پست خانه‌ها تعبیه شده سهولت کافی را برای اجرای این طرح سازنده فراهم کرده است. این موسسه کتاب‌های نذری را با هدف بالا بردن سطح سواد و فرهنگ روستا‌ها به کتابخانه‌های روستا‌ها و مناطق محروم ارسال می‌کند. 

هرچند که نذر کتاب به عنوان طرحی معنوی-فرهنگی دارای مزایای بسیاری از جمله کمک به ترویج فرهنگ مطالعه در مناطق محروم و روستا‌ها، شکستن سد قیمت و توان اندک خرید کتاب و نیز برجسته سازی عقاید و حقایق دینی از جمله فرهنگ عاشورا بوده است اما با وجودی که این طرح چند سالی است که به اجرا درآمده هنوز سطح مطالعه جامعه آن طور که انتظار می‌رود دچار تغییر و تحول نشده است؛ لذا می‌توان نتیجه گرفت که هنوز کتاب‌هایی مطابق با خواسته‌ها و نیاز‌ها و ذوق و سلیقه مردم منتشر و عرضه نمی‌شود و هنوز مولفان و ناشران به نیاز سنجی صحیحی از جامعه برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب و کتاب خوانی نرسیده‌اند. 

با این همه برداشتن حتی یک گام در راستای اشاعه فرهنگ مطالعه در جامعه قابل ستایش بوده و امید است که موسسات، نهاد‌ها و ناشران بیشتری با همکاری مردم و خیرین در طرح نذر کتاب شرکت کرده و با ترویج کتاب‌های ارزشمند و کاربردی در حوزه‌های مختلف که متناسب با نیاز و سلیقه جامعه است، در کنار نذرهایی برای تغذیه جسم، به نذرهایی برای تغذیه روح نیز توجه و عمل کنند.

حدیثه سوختانلو