چهارمين دور گفت‌وگوي ديني مركز گفت‌وگوي اديان و تمدن‌هاي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با شوراي اسقفان سوئيس، عصر ديروز ۲۷ مهرماه با همكاري دانشگاه فريبورگ، تحت عنوان «نقش دين در جامعه ايران و سوئيس» آغاز شد.
به گزارش هنرنیوز، در آيين افتتاحيه اين دور از گفت‌وها كه با سخنراني ابوذر ابراهيمي‌تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و رييس چهارمين دور گفت‌وگوي ديني ايران و سوئيس و خانم استریت اپینه ریس، رییس دانشگاه فریبورگ آغاز شد، جمعي از انديشمندان مسلمان و مسيحي ايران و سوئيس و همچنين محققان و پژوهشگران دو كشور حضور داشتند.
ابوذر ابراهيمي‌تركمان در سخنراني خود در آيين افتتاحيه كه با عنوان «نقش دين در جامعه و عوامل بازدارنده» ارايه شد، ایفای نقش دين از منظر و دیدگاه قرآن را بررسی کرد.
تأكيد قرآن بر ايمان و عمل صالح
وي در ابتداي سخنان خود گفت: همه اديان بر ايمان و عمل صالح در کنار هم تأكيد كرده‌اند؛ در قرآن كريم نيز تركيب ايمان و عمل صالح برای ۷۰ مرتبه در كنار هم ذكر شده است. در اغلب اين آيات به مؤمناني كه عمل صالح انجام مي‌دهند وعده‌هاي نيك داده شده‌است. ريشه واژه «ايمان» و مشتقات آن ۷۲۳ مرتبه و مشتقات واژه «عمل» نيز ۳۱۳ مرتبه در قرآن ذكر شده است. اين نشان مي‌دهد كه دين اسلام بر مؤمن بودن و عمل صالح بسيار تأكيد دارد.
وي افزود: در منطق قرآن كريم، فقط ترکیبی از مؤمن بودن و انجام عمل صالح است که انسان را به خداوند نزديك مي‌كند و سبب تكامل او مي‌شود. روشن است كه منظور از ايمان، صِرف معرفت نيست؛ چرا كه معرفت هم با ایمان می‌سازد؛ هم با بی‌ایمانی و اساساً ملازمه‌اي بين معرفت داشتن و باور داشتن وجود ندارد. اما در مقابل، باید گفت که براي داشتن ايمان وجود نوعی و مرتبه‌ای از معرفت ضروری است، زیرا ایمان به چیزی که بدان معرفتی نداریم، معقول نیست. تصدیق یا همه ایمان است یا رکن رکین آن ایمان؛ و تصدیق بدون معرفت معنایی ندارد.
رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در ادامه گفت: همچنین ايمان مسبوق به اراده و اختیار انسان است و تا انتخاب‌گری در کار نباشد، ایمان شکل نمی‌گیرد و معنا نمی‌یابد. بنابراین مؤمن کسی است که آگاهانه حقیقتی را که شناخته و پسندیده برمی‌گزیند و به آن باورمند و ملتزم می‌شود. در نتیجه، می‌توان گفت که ایمان ترکیبی است از معرفت و التزام قلبی، و مکمل آن و گواه جدی و صادقانه بودن آن پایبندی عملی است؛ هرچند که بنا به تعالیم اسلامی ما باید به همان اظهار زبانی بسنده کنیم و حق نداریم درون افراد را بکاویم تا بفهمیم که ایمان آنها واقعی است یاخیر، اما ثواب و مراتب بهشت و رضوان الهی که از بهشت والاتر است، در گرو ترکیبی از ایمان وعمل صالح است.
وي تصريح كرد: به همين دليل مؤمن گنهكار را نمي‌توان كافر به حساب آورد؛ زيرا مؤمن گنهكار ايمان دارد اما پايبندي عملي ندارد؛ اما كافر باطني و واقعی از اساس باوري به خدا ندارد.
هدف از ايمان و عمل صالح تربيت انسان است
عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در ادامه سخنان خود با بيان اينكه ايمان و عمل صالح تأثير متقابل بر يكديگر دارند، افز.د: هر چه ايمان قوي‌تر باشد، اعمال صالح بيش‌تري از فرد مؤمن سر مي‌زند و عمل صالح نیز در افزايش ايمان فرد تأثير دارد.
وي تأكيد كرد: هدف اصلي از توصيه به ايمان و عمل صالح، تربيت يافتن انسان صالح است. به عبارت ديگر، هدف از ایمان به خداوند و انجام كارهاي نيك آن است كه انسان‌هاي صالح پديد آيند و از آنجا كه جامعه متشكل از انسان‌هاست، در نهايت جامعه‌اي صالح تشكيل شود.
ابراهيمي‌تركمان ادامه داد: سؤال اصلي اين است كه چرا امروز در جوامع بشری و حتی جوامع به ظاهر دینی چنين وضعيتي وجود ندارد؟ و چرا با اينكه امروزه دينداران از ابزارهاي بيش‌تر و دقيق‌تري براي تبليغ دين برخوردار شده‌اند؛ اما همچنان آن دسته از مشكلات جوامع بشري كه مي‌توانست با پايبندي به دين برطرف شود هنوز پابرجاست؟
توجه وافر به ظاهر دين و غفلت از باطن آن
وي ادامه داد: در پاسخ به اين سؤال كه مي‌تواند نقش دين در جوامع را نيز تبيين كند بر سه علت مهم تأكيد مي‌كنم كه نخستين آنها توجه وافر به ظاهر دين و غفلت از باطن آن است. براي توضيح بايد گفت كه در منطق قرآن كريم، غفلت از باطن دين به عنوان علت عدم توجه به پايبندي به دين و در نتيجه عدم ارتكاب اعمال صالح ذكر شده است. انسان در دنيا از همه چيز غفلت مي‌كند جز خودش كه همواره نسبت به خودش دايم‌الذكر است. به هر ميزان كه از ياد خود بكاهد و دوام ذكر را متوجه خداوند سازد، رفتارهاي صالح از او سر خواهد زد. متأسفانه يكي از عوامل دين‌زدايي از جوامع همين است كه انسان‌ها دين را تا مرحله انجام تشريفات تنزل داده‌اند و از باطن دين که همان تهذیب نفس و اخلاق و نیت پاک است غفلت صورت گرفته است.
وي افزود: از سوي ديگر انسان‌ها به جاي «شدن» و «بودن» ترجيح مي‌دهند كه داشته باشند و متأسفانه توجه به داشتن، انسان‌ها را از طي مسير منتهي به بودن بازداشته است. فضيلت‌هاي انساني به جاي آنكه در درون قلب انسان‌ها جاي بگيرند، بر زبان‌ها مي‌نشينند و با آنكه شيوه‌ها و ابزارهای تبليغي بسيار متنوع و گسترده شده است؛ اما آثار عملي مثبت در افراد و جوامع، كم‌تر بروز يافته است. بنابر اين انسان بايد از طریق انجام شعائر و مناسک به عمق معنوی، اخلاقی و انسانی ظواهر و مظاهر دینی راه یابد.
جهالت مدرن
رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، جهالت مدرن را دومين عامل عدم پايبندي جوامع به دين عنوان كرد و گفت: دوري انسان از هويت حقيقي خود نيز از عوامل ديگر در رخ دادن وضعيت كنوني است. به نظر مي‌رسد كه بشر امروز در يك نوع جهل نوینی به سر مي‌برد؛ در «جهل مدرن». منظورم از جهل، جهل در برابر علم نيست؛ بلكه جهل در برابر عقل است.
وي تأكيد كرد: درست است كه علم توانسته ‌است انسان‌ها را به زندگي راحت‌تری سوق دهد و سرعت را به زندگي انسان هديه كند؛ اما تكنولوژي در عين حال، او را از خودش دور كرده است و رفته‌رفته كيان خانواده را نيز به گسستگي سوق خواهد داد. گاه در يك خانواده و زیر یک سقف، انسان‌ها بسيار از هم دور هستند و زبان مشترك ندارند و به همين دليل دوري از خود شكل مي‌گيرد و انسان رفته‌رفته از خود دور شده و در هويت خود شك مي‌كند.
ابراهيمي‌تركمان ادامه داد: از همين رو در فرهنگ اسلامي تأكيد شده است كه هركس خود را شناخت قطعاً خداوند را نيز خواهد شناخت؛ زيرا وقتي انسان خود را بشناسد و باور كند كه وجود هبه‌اي الهي به اوست و سخت به وجود نيازمند است و تنها خداوند مي‌تواند وجود را به او ببخشد، به سوي خداوند روي مي‌آورد.
بت‌پرستي نوين
عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در توضيح عامل سوم كه وي آن را «بت‌پرستي نوين» ناميده است، گفت: گرچه دوران بت‌پرستي گذشته است و بیش‌تر انسان‌ها به خداپرستي روي آورده‌اند؛ اما بايد به اين نكته توجه كرد كه در دوران جاهليت هركسي یک بت را مي‌پرستيد، اما امروزه انسان‌ها بت‌هاي مختلفي را مي‌پرستند بي‌آنكه ظاهر مخصوصي داشته باشد و نام بت را بر خود گرفته باشد.
وي توضيح داد: در گذشته کسانی خدایان ساختگی از سنگ و چوب را پرستش مي‌كردند، اما اكنون از سنگ و چوب، برای خود خدا نمی‌سازند؛ بلكه خدايان موهوم ساخته خود را مي‌پرستند. به همين دليل مي‌توان گفت دوران چندخدايي نوين پديد آمده است كه راه انسان را از توحيد و يكتاپرستي منحرف كرده است و خداياني را كه خود براي خود ساخته‌اند، پرستش می‌كنند.
ابراهيمي‌تركمان ادامه داد: برخی از انسان‌ها حتی تمايلات نفساني خود را به عنوان خدا تلقي كرده و از آن تبعيت مي‌كنند. اين تبعيت تا جايي پيش‌رفته است كه حتي از ميان بردن هم‌نوع را نيز به پاي عمل به تكليف ديني مي‌نويسند. قاتل و مقتول هر دو نام «خدا» را بر زبان جاري مي‌كنند. اين نشان مي‌دهد كه باور به خدايان به جاي خداي واحد پديد آمده است و همين امر جوامع را به سمتي سوق مي‌دهد كه اين شكاف بيش‌تر شود و اگر امروز رهبران اديان به توحيد بازنگردند و جوامع را به سمت يكتاپرستي هدايت نكنند، در آينده فجايع بيش‌تري رخ خواهد داد؛ زیرا انسانی که از خود دور شده و گرفتار جهل مدرن است، به يقين با سرعت بيش‌تري با تكيه بر تكنولوژي‌هاي پيشرفته به سمت ارتكاب اعمال غيرصالح پيش خواهد رفت.
سخنان رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي اينگونه پايان يافت: بايد به دين و آموزه‌هاي ديني بازگشت تا ايمان و عمل صالح دوباره در جهان بشريت جان بگيرد. دوران دروي از دين، بشر را به جهل بيش‌تر سوق خواهد داد و او را بيش از آنچه كه اكنون هست از عمل صالح دور خواهد ساخت.
لزوم تعامل و گفتگوی ادیان
خانم دکتر اپینه ریس، رییس دانشگاه فریبورگ ضمن ابراز خرسندی از میزبانی این دور از گفتگوها و اشاره به همکاری دانشگاه در زمینه گفتگوی دینی گفت: ما در دانشگاه مرکزی را به نام مرکز اسلام و جامعه راه اندازی کرده ایم تا تمرکز بر گفتگوی ادیان داشته باشد و گفتگوی دینی با مسلمانان را دنبال نماید.
وی افزود: تاکید ما در دانشگاه فریبورگ بر تعامل و گفتگوی ادیان است.در دانشگاه ما دومینیکن ها مسئول تامین اساتید دانشکده الهیات و فلسفه هستند و همچنين رییس دانشکده الهیات ما هم دومینیکن است.
رییس دانشگاه فرایبورگ ادامه داد: مطالعات تطبیقی در حوزه ادیان در دانشکده الهیات انجام و امروز دانشگاه ما از اصلی ترین دانشگاههای سویس و در دانشگاه الهیات کاتولیکی تدریس می شود.
در ادامه اين دور از گفت‌وگوها، اسقف چارلز مورود، سخنران مسیحی نيز ضمن اشاره به موضوع دور چهارم گفتگوی دینی گفت: چند دهه قبل، دین نمی توانست نقشی در جامعه ایفا کند اما امروز می بینیم که دین در جامعه نقش اساسی دارد.
بنا بر اعلام اين خبر، در اين دور از گفت‌وگوها كه روزهاي ۲۷ و ۲۸ مهر در برن سوئيس و به رياست ابوذر ابراهيمي‌تركمان، ريس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي برگزار مي‌شود، حجت‌الاسلام والمسلمين محمود محمدي‌عراقي، عضو شوراي‌ عالي انقلاب فرهنگي، عماد افروغ، استاد جامعه‌شناسی و حجت‌الاسلام والمسلمين محسن الويري، عضو هيأت علمي دانشگاه باقرالعلوم (ع) و همچنين انديشمندان مسيحي همچون آلاین دی رامی، اسقف شورای لوزان، ژنو و فرببورگ، چارلز موررود، عضو فرقه دامینیکن و اسقف شورای لوزان، ژنو و فریبورگ، اروین تانر تیزیانی، دبیرکل کنفرانس شوراي اسقفان سوئیس، فرانسیس پیکاند، مشاور ارشد سیاستگذاری در وزارت خارجه سوئيس، رومن استاگر، کشیش و عضو گروه‌های تبشیری آفریقا، تیری شلینگ، کشیش منطقه ونس بوسیگنی، پیر بو زیدان، کشیش فرقه مارونی لبنان و فرهاد افشار، ريیس سازمان فراگیر اسلامی، حضور دارند.