گردشگری همواره با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تکنولوژیک و ارتباطات جهانی در حال تغییر و تحول بوده است. با رشد شهرنشینی و به دنبال آن رشد تقاضا در بازار گردشگری نوعی از گردشگری با محوریت فعالیت‌های ورزشی - تفریحی شکل گرفته که به گردشگری ماجراجویانه معروف است و علاقمندان خاص و بازار مناسب خود را داراست .

كوهپیمایی، كوهنوردی، غار نوردی، سنگ نوردی و یخ نوردی، دوچرخه سواری و قایقرانی اسكی، اسنوبورد، برف نوردی و بازی‌های برفی سفر در مسیر‌های بدون جاده، دوچرخه‌سواری، موتور سواری كایت‌سواری، چتربازی، پاراگلایدر سواری و بالن سواری، اتومبیل‌رانی، بازی‌های آبی، انواع اسكی و قایق سواری و غواصی و شكار و ماهیگیری و ... از جمله قسمت‌های گردشگری ماجراجویانه هستند.

گردشگری هیجانی در فاصله زمانی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰، ۱۷ درصد افزایش یافته و در حال حاضر از هر چهار سفر، یك سفر را شامل می‌شود. به نظر می رسد این میزان همچنان در حال افزایش است چرا که این نوع گردشگری با ورزش گره خورده و ورزش نیز طرفداران خاص خود را دارد. تا آنجا که از هر ده برنامه تلویزیونی در آمریكا، اروپا و استرالیا، شش برنامه محتوای ورزشی دارد و این محبوبیت همچنان رو به افزایش است. همچنین براساس تحقیقات مجمع ATTA در سال ۲۰۱۱ مشخص شده كه گردشگری ماجراجویانه در آینده ۵۰ درصد و تا سال ۲۰۵۰ كلیه سفرها را در بر خواهد گرفت.

هرچند هیجان در نگاه نخست جذاب به نظر می‌رسد اما باید دید چگونه می‌توان این هیجانات را با خطر كمتر همراه کرد. ایمنی یکی از الزامات این بخش از گردشگری است چرا که به دلیل رویارویی با طبیعت حتا ممکن است کم توجهی به اصول ایمنی جان افراد را به خطر بیندازد.

گرچه نسبت به دنیا گردشگری ماجراجویانه در ایران مورد بی‌مهری بوده است اما اقبال به این نوع گردشگری رو به افزایش است. شاید در بین معاونان گردشگری ملک‌زاده نخستین کسی بود که سخن از گردشگری با علایق ویژه به میان آورد و همایش‌هایی در این حوزه برگزار کرد که البته ماحصل آن اعلام این موضوع شد که آژانس‌ها از بین انواع گردشگری به این نوع بیشتر علاقه‌ نشان می‌دهند.

اما ابراز تمایل گردشگران و یا آژانس‌داران به تنهایی کافی نبود و با وجود پتانسیل‌های بالقوه طبیعی این نوع گردشگری نتوانسته جایگاه شایسته خود را پیدا کند. کیست که نداند ایران با داشتن سواحل شمالی و جنوبی، کوه‌های البرز، زاگرس، الوند، سبلان و دنا و...، بیش از ۱۰۰ شکارگاه، ۵۰ دریاچه و تالاب داخلی مثل ارومیه، گهر، پریشان، بندرانزلی و... و رودخانه‌هایی مثل خرسان، زاینده رود، سفید رود و... پیست‌های آبعلی، شمشك و دیزین و... و بیش از ۱۰۰ غار بزرگ چه قابلیت‌هایی برای جذب گردشگر دارد.

نبود استانداردهای جهانی برای اقامتگاه‌های بین راهی و کمپ‌ها به عنوان مکانی برای اسکان گردشگران در دل طبیعت، نبود سیستم امداد و نجات قوی و مجهز از جمله عدم وجود بالگردهایی برای نجات حادثه دیدگان، عدم آموزش کافی به گردشگران و حتا راهنمایان تور، همچنین اجرای تورهای بدون مجوز از جمله مشکلات این حوزه از گردشگری است.

گاهی اوقات دیده شده شخصی که خود کوه‌نورد ، غارنورد و قایق‌ران و... بوده بدون داشتن کارت راهنما و بدون اعلام ابزار مورد نیاز برای یک سفر ماجراجویانه، گردشگران را به سفر برده و اتفاقات ناگواری در این بین رخ داده که هیچ کس پاسخگوی آن نیست. به نظر می‌رسد نبود تعداد کافی راهنماهای متخصص نسبت به تقاضای موجود از مشکلات مهم این حوزه از گردشگری است.

از سویی برخی از همین افراد فکر می‌کنند که گردشگران موظفند هر نوع شرایطی را به صرف تجربه گردشگری ماجراجویانه تحمل کنند و آنها را در شرایط بسیار نامناسب در اماکنی مستقر می‌کنند که فاقد کمترین امکانات بهداشتی بوده و بعضاً برخی از گردشگران را تا مدت‌ها دچار مشکلات بهداشتی و گوارشی می‌نماید.

از دیگر مشکلات این حوزه آن است که گردشگران ماجراجو نمی‌دانند وظیفه امداد و نجات آنها برعهده کیست چرا که حتا در سند طبيعت گردی نیز به موضوع امداد و نجات در طبيعت پرداخته نشده است و به نظر می‌رسد هیچ کس در قبال جان این افراد مسوول نیست! به گفته کارشناسان سیستم امداد و نجات کشور پاسخگوی نیاز این نوع گردشگری نیست. چرا که وقتی گردشگری در دل کوه یا صخره یا مسیرهای صعب‌العبور با آسیب مواجه می‌شود حداقل نیازمند حضور بالگردهای امداد و نجات است که تا کنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

حال این پرسش مطرح است که در سند چشم انداز طبیعتگردی و گردشگری ماجراجویانه چه اقداماتی باید از سوی معاونت گردشگری در راستای سیاستگذاری و تعریف استانداردهای بین‌المللی برای گسترش این نوع از گردشگری با توجه به پتانسیل‌های ایران باید انجام شود.