سینمای ایران در سال‌های اخیر پدیده جدیدی را در بحث عرضه فیلم‌های سینمایی تجربه می‌کند؛ پخش فیلم‌های سینمایی در شبکه نمایش خانگی پیش از اکران عمومی آثار و این مسئله‌ای است که در بلند‌مدت روی بحث تولید هم سایه می‌اندازد.
به گزارش هنر نیوز به نقل از خبرآنلاین، سه سال قبل زمانی که مدت‌ها از اعتراض سینماگران به نبود امکان نمایش عمومی همه فیلم‌ها و محدود بودن فرصت نمایش آثار سینمایی می‌گذشت، برای نخستین بار یک فیلم قبل از نمایش عمومی به صورت رسمی وارد شبکه نمایش خانگی شد.
«پوست موز» ساخته علی عطشانی و «چند روز بعد» به کارگردانی نیکی کریمی جزو اولین فیلم‌هایی بودند که به این ترتیب وارد شبکه نمایش خانگی شدند. این روند از ابتدا به عنوان آسیبی در سینمای ایران شناخته شد. عرضه فیلم‌های سینمایی - که با هزینه ساخت فیلمی در حد و اندازه نمایش روی پرده سینما تولید شده‌اند - در شبکه نمایش خانگی از ابتدا با روی خوش سینماگران روبه‌رو نشد و امروز در شرایطی که سه سال از آغاز این جریان می گذرد همچنان آن انتقادهای اولیه مطرح است و هنوز سینماگران این شیوه را به عنوان راهکاری برای عرضه فیلم‌هایشان نپذیرفته‌اند.
همه اینها در شرایطی است که به تازگی و با وجود وعده‌هایی که مدیران سینمایی برای بهبود اوضاع سینما و اکران فیلم‌های سینمایی مطرح کرده بودند، دو فیلم سینمایی به همین شیوه وارد شبکه نمایش خانگی شده‌اند. «آدم» ساخته عبدالرضا کاهانی و «دوزخ، برزخ، بهشت» به کارگردانی بیژن میرباقری فیلم‌هایی هستند که در روزهای اخیر و بدون راه‌یابی به پرده نمایش عمومی وارد شبکه نمایش خانگی شده‌اند و این اقدام با نگرانی‌ها و نارضایتی‌هایی از سوی کارگردانان آنها همراه است.
میرباقری: نصف هزینه تولید برای خرید فیلم پرداخت شد
بیژن میرباقری بعد از سال‌ها فعالیت در عرصه فیلم کوتاه و کسب تجربه‌های متعدد در این زمینه وارد عرصه تولید فیلم بلند سینمایی شد. او نخستین فیلم سینمایی خود را با عنوان «ما همه خوبیم» ساخت و فیلمی در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی با استقبال گسترده روبرو شد. این کارگردان در ادامه مسیر فیلمسازی سراغ ساخت فیلمی سه اپیزودی با عنوان «دوزخ، برزخ، بهشت» رفت؛ فیلمی که برای نخستین بار در بیست و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، اما در یکسال و نیم گذشته امکان راه‌یابی به اکران نیافت.
این فیلم که به تازگی و بدون اکران وارد شبکه نمایش خانگی شده، داستانی سه‌گانه درباره سه گروه از انسان‌ها و دغدغه‌های ذهنی آنان دارد.
میرباقری درباره عرضه فیلمش در شبکه نمایش خانگی بدون اکران، به خبر آنلاین گفت: «جریان اکران فیلم‌های سینمایی در ایران پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. تعداد شرکت‌های پخش فیلم در ایران بسیار کم است و این شرکت‌ها معمولاً با خودشان برای عرضه فیلم‌ها رقابت می‌کنند و در جریان این رقابت‌ها است که برخی فیلم ها کنار گذاشته می‌شود.»
او ادامه داد: «در این جریان رقابت نادرست یا تعدادی از فیلم ها باید به کلی کنار بروند و امکان اکران عمومی نداشته باشند و یا در شرایط بدی به نمایش درآیند. سرنوشت اغلب فیلم هایی که از این چرخه دور می شوند و امکان اکران به دست نمی آورند وارد شدن به شبکه نمایش خانگی بدون به دست آوردن فرصت اکران است.»
میرباقری با ابراز اینکه از وضعیت به وجود آمده برای «دوزخ، برزخ، بهشت» راضی نیست، گفت: «طبیعتاً این شرایط مرا راضی نمی کند و سرمایه‌گذار فیلم نیز از این شرایط ناراضی است، اما بعد از یکسال تلاش برای اکران فیلم و اینکه راه دیگری برای به جریان انداختن سرمایه فیلم وجود نداشت، تصمیم گرفته شد فیلم بدون اکران عمومی به شبکه نمایش خانگی وارد شود.»
او در مورد قیمت رایت فیلم برای عرضه در شبکه نمایش خانگی، گفت: «تقریباً نصف بودجه‌ای که برای تولید فیلم صرف شد به عنوان حق رایت دریافت کرده‌ایم و این رقم به هیچ عنوان با برنامه‌های ما برای اکران فیلم و فروش آن هماهنگی نداشت.»
میرباقری درباره دلیل به وجود آمدن این شرایط در مورد اکران فیلم های سینمای ایران، گفت: «سبب‌ساز این شرایط مدیریت فرهنگی است. برخلاف صحبت‌هایی که در مورد حمایت از طیف فیلم‌های فرهنگی مطرح می‌شود، هیچ‌گاه حمایتی جدی از تولید این آثار صورت نمی‌گیرد و برای عرضه این گروه از محصولات هیچ گونه برنامه‌ریزی نمی‌شود.»
کارگردان «ما همه خوبیم» اظهار داشت: «سینمای ایران با توجه به تعداد تولیدات نیازمند سالن های نمایش بیشتری است. ظرفیت تولید به حدی است که باید برای فراهم آوردن شرایط اکران فیلم‌ها امر سالن‌سازی کاملاً جدی گرفته شود تا همه فیلم‌هایی که تولید می‌شوند امکان راه‌یابی به پرده نمایش را داشته باشند.»
میرباقری گفت: «هنر به عنوان یکی از مهمترین رکن‌ها در جامعه شناخته می‌شود، اما برای عرضه محصولاتی که در هنر سینما شناخته می شود راهکار درستی وجود ندارد. هر نوع تولیدی در عین حال که مرحله ساخت را طی می‌کند باید برای عرضه نیز راهی داشته باشد، اما در مورد سینما و محصولات این عرصه راهکار درستی وجود ندارد.»
او ادامه داد: «در حال حاضر در زمینه فیلم‌هایی که وارد شبکه نمایش خانگی می‌شوند نیز شاهد برتری فیلم‌های کمدی و گونه‌ای از فیلم های ویدئویی هستیم که سطح توقع تماشاگران را پایین می‌آورند. فیلم‌هایی که برای نمایش عمومی ساخته می‌شوند نکات و چارچوبی را رعایت می‌کنند که اغلب فیلم‌هایی که مستقیماً برای شبکه نمایش خانگی تولید می‌شوند این شرایط را ندارند. آنها در فضای آزادتری تولید می‌شوند و این رقابت میان فیلم‌های سینمایی و چنین آثاری در شبکه نمایش خانگی رقابتی درست نیست.»
کاهانی: ناگاه با پوستر «آدم» در سوپرمارکت روبه‌رو شدم
عبدالرضا کاهانی، کارگردانی که تازه‌ترین ساخته سینمایی او با عنوان «هیچ» در جشنواره فیلم فجر با استقبال گسترده منتقدان روبرو شد، از عرضه «آدم» در شبکه نمایش خانگی ناراضی است.
کارگردان «آدم» در این زمینه به خبرآنلاین گفت: «آخرین اطلاعاتی که از وضعیت «آدم» داشتم نشان از آن داشت که فیلم پروانه نمایش عمومی دریافت کرده، اما اجازه اکران ندارد.»
او ادامه داد: «در این مدت دو بار برای اکران فیلم رایزنی شد و فیلمیران نیز به عنوان پخش‌کننده شناخته شد و قرار بود زمینه اکران عمومی ایجاد شود، اما در هر دو باری که فیلم تا آستانه اکران عمومی رفت، با نمایش آن ممانعت شد.»
کاهانی اظهار داشت: «تصور دیگری از سرنوشت این فیلم داشتم، اما در نهایت سی‌دی‌های فیلم را در سوپرمارکت دیدم و این در حالی بود که من به عنوان کارگردان فیلم به هیچ عنوان از چنین چیزی و برنامه‌ای که برای عرضه آن در نظر گرفته بودند، اطلاعی نداشتم.»
این کارگردان گفت: «در قالب کار حرفه‌ای این مسئله را می‌پذیرم که تهیه‌کننده خود را صاحب اثر بداند و بخواهد خودش برای فیلم تصمیمی بگیرد، اما در ایران شرایط به گونه دیگری است. معمولاً در ایران کارگردان‌ها در جریان اتفاقاتی که در مورد فیلمشان می‌افتد قرار می‌گیرند و در این شرایط اتفاقی که در مورد «آدم» افتاد کاملاً تحقیرآمیز بود.»
او ادامه داد: «این شیوه مبتذلی از رفتار با هر فیلمی است که انتظار اکران عمومی را می‌کشد. ممانعت از اکران فیلمی که دو بار تا آستانه نمایش رفته و از نمایش آن جلوگیری می‌شود و در عین حال از آن به عنوان فیلمی توقیفی نام برده می‌شود، همگی مواردی دور از انتظار است. در نهایت با این شرایط عرضه شدن فیلم در شبکه نمایش خانگی سئوال برانگیز است.»
کاهانی گفت: «من به عنوان کارگردان این فیلم صدا و تصویر آن را چک نکرده‌ام و هیچ دخالتی در جریان عرضه آن نداشته‌ام و من هم مانند مخاطبان و دیگر همکارانم «آدم» را در شبکه نمایش خانگی می‌بینم.»
این کارگردان یادآور شد: «این رفتارها با فیلمی همانند «آدم» نشان می‌دهد این جنس سینما اصلاً مورد توجه نیست و کسی علاقه‌ای به ساخته شدن این فیلم‌ها ندارد.»
کاهانی گفت: «مشکل «آدم» ربطی به وضعیت حاکم بر اکران ندارد و در مورد این فیلم موقعیتی ویژه با سخت‌گیری‌هایی خاص به وجود آمد. این فیلم پخش‌کننده داشت و می‌توانست اکران شود، اما از نمایش آن ممانعت شد. این فیلم هرچند که در فضایی روستایی ساخته شده، اما بازیگرانی شناخته شده در آن ایفای نقش کرده‌اند. من دلایل دیگری را در اکران نشدن این فیلم موثر می‌دانم.»
او این دلایل را چنین شرح داد: «گویا این نوع سینما کم اهمیت شده و قرار نیست مورد توجه قرار بگیرد.»
آسیب شبکه نمایش خانگی
مبحث اکران فیلم‌های سینمایی این روزها با چالش‌های تازه ای دست و پنجه نرم می‌کند. تدوین جدول اکران فیلم های سینمایی از سوی اداره کل نظارت و ارزشیابی، نظارت مستقیم دولت بر مقوله اکران فیلم های سینمایی و از سوی دیگر نامشخص بودن متولی اصلی اکران فیلم های سینمایی همگی جریان اکران فیلم های سینمایی را با مشکلاتی تازه مواجه می‌کند.
اینها در شرایطی است که تهدید تازه فیلم‌های سینمایی عرضه مستقیم آنها در شبکه نمایش خانگی بدون راه‌یابی به اکران است. همه اینها در شرایطی است که شبکه نمایش خانگی نیز خود با چالشی چون تولید فیلم‌های ارزان و صرفاً با هدف جذب تماشاگر روبرو شده است.
ابراهیم داروغه‌زاده، مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری نیز با اذعان بر آسیب‌هایی که این فیلم‌ها به شبکه نمایش خانگی وارد می‌کنند، گفت: «تولید این گونه آثار که با سرعت انجام و در شبکههای سوپر مارکتی توزیع می شود می‌تواند آسیب جدی به صنعت سینمای حرفه‌ای ایران بزند. فرصت و امکان اقتصادی مخاطب ما محدود است با توجه به این موضوع هر اندازه رقبا سینمای حرفه‌ای بیشتر شود، قطعا عرصه تنگ‌تر خواهد شد. در حال حاضر ما با شبکههای ماهواره‌ای فارسی‌زبان به عنوان رقبای جدی روبرو هستیم. تولید اینگونه فیلم‌ها نیز اگر حساب شده نباشد، می‌تواند آسیب جدی وارد کند. وقتی مخاطبان اینگونه آثار نازل را چند بار از شبکه نمایش خانگی تهیه کنند و متوجه شوند برخلاف تبلیغات با آثار سطحی روبرو شده‌اند، قطعا این موضوع بر عادت خرید آنها تاثیر منفی می‌گذارد. باید در این ارتباط نظارت کیفی صورت گیرد.»
