به گزارش هنرنیوز، متن زیرحاصل گفت و گو با دکتر محمد تقی رهنمایی عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره مشکلات گردشگری ایران است.
هنرنیوز:نظر می‌رسد در حال حاضر فاصله عمیقی بین بدنه کارشناسی و دانشگاهی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وجود دارد. علت این امر را چه می دانید؟
سازمان میراث فرهنگی سازمانی است که کارش فنی ، تخصصی و هنری است به همین دلیل یا بایدخودش آموزشکده‌ها و دانشکده های مستقل در زمینه‌های مختلف مثل مرمت، باستان‌شناسی و شناسایی داشته باشد که فقط در زمینه مرمت موسسات آموزشی محدودی دارد یا بحث درحوزه مرمت، باستان شناسی و حفاظت در دانشگاه تکامل پیدا کند.
دو نکته قابل توجه در پاسخ به این پرسش وجود دارد نخست آنکه در حال حاضر رغبت زیادی بین دانشجویان و دواطلبین برای شرکت در این رشته‌ها وجود ندارد .دوم آنکه بازار کار که در اینجا سازمان میراث فرهنگی است و باید عرضه کننده اصلی فرصت‌های شغلی باشد خیلی در این زمینه فعالیت نمی کند.
هنرنیوز: اینکه می‌گویید سازمان فعال نسیت به استناد چه موضوعی است؟
در گذشته پژوهشکده‌ها و پایگاه‌های سازمان میراث فرهنگی در سطح خیلی گسترده در سراسر کشور فعال بودند اما اکنون فعالیت آنها تا حد زیادی کاهش یافته است. این مراکز بودند که می توانستند این نیروها را جذب کنند و در پروژه های تحقیقاتی و حفاری‌های علمی و پژوهشی به کار بگیرند.بنابراین سازمان چون به عنوان یک کارفرمای اصلی فعالیت چشمگیر و متناسبی با وضعیت ایران انجام نداده ، ارتباطش خود به خود با حوزه کارشناسی و دانشگاهی قطع شده است. فارغ‌التحصیلان یک مدرک می‌گیرند و کار متناسبی پیدا نمی‌کنند.
هنرنیوز: یعنی سازمان میراث فرهنگی ترجیح می دهد به جای دانش آموختگان دانشگاه از بخش خصوصی کمک بگیرد؟
ایران یکی از ده کشور باستانی و تاریخی دنیا است، در این هیچ ترددی نیست و هیچ ربطی ندارد به اینکه درباره ایران پیش از اسلام سخن بگوییم یا ایران پس از اسلام.
ایران پیش از اسلام از نظر هنر، باستان‌شناسی، تاریخ و معماری ویژگی‌های خاص خود را دارد و ایران پس از اسلام نیز ویژگی‌های خاص خود را دارا است بسته به نوع انتخاب دانشجو باستان شناسی در این دو حوزه به دانشجویان ارائه می شود. از طرفی بحث میراث فرهنگی هم در کشورچیزی نیست که به بخش خصوصی سپرده شود. شاید از معدود بخش‌هایی است که اصلاً غیر قابل خصوصی سازی است یعنی به یک ملت تعلق دارد، نه به یک گروه یا شرکت خاص. کارگزار ملت هم ، سازمان میراث فرهنگی است که وظیفه‌ی بسیار سنگینی دارد.
از این منظر اگر نگاه کنید دلیل این گسستگی ارتباط ، عدم تناسب بین عرضه و تقاضا است؛ یعنی عرضه فعالیت های میراث آنچنان که باید و شاید در خور پتانسیل و ظرفیت های تاریخی فرهنگی این کشور نیست و به همین دلیل بین بدنه کارشناسی و سازمان فاصله ایجاد شده است.
هنرنیوز: به نظرمی‌رسد کشورهای دیگر با تبلیغات مناسب سالها است که گوی سبقت را در زمینه جذب گردشگر ربوده‌اند. به نظر شما کشور ما در این حوزه با چه ضعف‌هایی رو به رو است؟
در توسعه گردشگری الویت نخست به تبلیغات باز نمی‌گردد، بلکه بیشتر به شرایط سیاسی ،اجتماعی یک جامعه بستگی دارد. در بخش گردشگران ورودی طبیعی است شرایط سفر به ایران تابعی است از متغییرهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که در جامعه رخ می‌دهد. در حال حاضر سیاست فرهنگی ایران خیلی پذیرای گردشگران خارجی به شکلی که در دنیا شناخته شده، نیست. یعنی ترجیح می‌دهد مسافرت به ایران تحت ضوابط خاصی صورت بگیرد .
گردشگر وقتی قرار است وارد جایی شود و2 تا 3 هزار دلار خرج کند تا اوقات فراغتش سپری شود، همه فراغتش را صرف بازدید از اماکن تاریخی نمی کند، بلکه می خواهد وارد آن جامعه شود تا زندگی ، تعاملات اجتماعی و فرهنگ مردم را از نزدیک ببیند، در عین حال تفریح و سرگرمی هم بکند. این قسمت دوم یعنی تفریح و سرگرمی در ایران محدود است نه فقط برای خارجی ها بلکه برای مردم داخل کشور هم همین‌طور است.
هنر نیوز: آیا می‌توان نبود تفریح و سرگرمی را یکی از دلایل رغبت ایرانیان به سفرهای خارجی دانست؟
بله صد درصد. یکی از دلایل اشتیاق ایرانیان به سفرهای خارجی به دلیل محدودیت‌هایی است که در اینجا وجود دارد.هر چند آمار دقیقی منتشر نمی‌شود اما با نگاهی به آگهی‌های روزنامه‌ها که نصف صفحات را به خود اختصاص داده‌اند می بینید تبلیغات سفر از شرق تا غرب حتی صفحه یک روزنامه ها را نیز به خود اختصاص داده است .حتی در پیامک‌هایتان شاهد این تبلیغات هستید، که همه اینها بیانگر آن است که نیازی در جامعه وجود دارد.
طبق آمارها حدود 10 میلیون نفر ایرانی سالانه به قصد سفر از ایران خارج می‌شوند. که اگر توجه کنیداین خروج تراز منفی بسیار بالایی را نشان می‌دهد (تراز نسبت گردشگر ورودی به خروجی است). به هر حال این رقم کمی نیست . یک نیاز ده میلیونی در کشور وجود دارد که خواهان آن است اوقات فراغتش را آن طور که دلش می‌خواهد سپری کند، بنابراین چون این امکانات در اینجا وجود ندارد یا اگر وجود دارد فعال نیست، ترجیح می‌دهد به خارج سفر کند. سند گفته های من در آگهی روزنامه‌ها نمود پیدا کرده است.
هنرنیوز: اما اگر آگهی های خارجی را نگاه کنیم حتی یک آگهی برای سفر به ایران وجود ندارد!
این نشانگر آن است که گردشگری ایران مخصوصاً در بخش ورود گردشگر خوابیده است .حالا اینکه آیا مصلحت های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ایجاب می‌کنند چنین اتفاقی روی دهد یا خیر بحثی است که وارد آن نمی‌شوم. اما در بحث خروج گردشگر باید گفت چون این نیاز پاسخ گفته نمی‌شود مردم کشور ما از هر جایی هزینه اش را تأمین می‌کنند تا سفری به یک کشور خارجی داشته باشند.
هنرنیوز: مباحث مطرح شده درباره عدم ارتباط سازمان با بدنه کارشناسی و دانشگاهی در حوزه گردشگری هم صدق می‌کند؟
طبیعی است . چرا که باستان‌شناسی یک علم است. علم هم در دانشگاه به چالش کشیده می‌شود و نکات مبهم آن در آنجا باز، روشن و گویا می‌شود. در نتیجه شما می‌توانید با یک اثر باستانی از طریق کاوش علمی یی که صورت گرفته، ارتباط برقرار کنید و هویت آن را بشناسید هنگامی که هویت آن اثر شناخته شود و به گردشگر منتقل شود ، موجب دانش‌افزایی گردشگر درباره ایران می‌شود که به دنبال آن شاهد ارتقا اعتبار ملی ایرانیان خواهیم بود .
زمانی که چنین کاری انجام نگیرد اعتبار ملی ایرانیان در یک دوره ای محدود و مسدود می‌شود. گرد و غباری روی آن می‌نشیند و دیگر کسی آن را نمی‌بیند تا بتواند روی ایران و ایرانی قضاوت کند.
هنرنیوز: چرا ما برند گردشگری نداریم؟
شما باید اصلاً یک کالایی داشته باشید تا برایش برند تعریف کنید.هنگامی که چیزی ندارید یا اگر دارید غیر فعال است چه نام تجاری می خواهید برایش انتخاب کنید. این دقیقاً مصداق آن است که بگویید من در ذهنم اتومبیلی می‌سازم و حالا می خواهم برایش برند بسازم . زمانی که شما اصلاً صنعت اتومبیل سازی ندارید، می خواهید برایش برند بسازید ؟
ابتدا باید یک کالایی داشته باشید، فعال باشد و سپس برای اینکه یک شناسه داشته باشد، برایش دنبال برند بگردید.
مریم اطیابی
