با فرارسیدن ماه رمضان، شهر‌ها و روستاهای مناطق کردنشین، حال و هوای دیگری به خود می‌گیرد. در کردستان، مومنان با غبار روبی مساجد و پاک کردن شیشه پنجره‌ها، شستن فرش و قالی و سجاده‌ها و پاشیدن عطر و گلاب فضای مساجد را معطر و آن را روحانی و عرفانی می‌کنند.
قبل از حلول ماه مبارک رمضان و برای ورود خالصانه به این ماه مبارک و به دور از هرگونه کینه و ناراحتی از برادر دینی خویش رسم است که ریش سفیدان و کسبه با سابقه بازار سنندج برای آشتی دادن افرادی که در طول سال با هم کدورتی داشته‌اند پیش قدم شده و سعی می‌کنند جوی سرشار از همدلی و بدور از هرگونه کدورت را در بین بازاریان حاکم کنند.
در قدیم کردستانی‌ها از دهل و سرنا برای اعلام ماه مبارک رمضان استفاده می‌کردند و گاهی نیز مرسوم بود توپی به تپه‌های اطراف شلیک می‌کردند.
شلیک توپ در سنندج توسط مردم بر روی تپه بلند شهر به نام شیخ محمد صادق و نظام آباد فعلی انجام می‌شد که از زمان پهلوی مردم عادی حق شلیک توپ را نداشتند و حتما باید یک نظامی و ارتشی توپ رمضان را شلیک می‌کرد.
درقدیم مرسوم بود فردی با کوبیدن بر طبلی مخصوص وقت فرارسیدن سحری که در زبان کردی پارشیو گفته می‌شود را هشدار می‌داد که امروزه زنگ هشدار تلفن همراه جایگزین این رسم شده است. هم غذای سحری و هم افطاری که در زبان کردی به آن «بربانگ» می‌گویند با توجه به فصل‌هایی که ماه رمضان در ان واقع می‌شود متغییر است و اکثرا در فصل گرما استفاده از لبنیات بیشتر است زیرا استفاده از آن عطش روزهای گرم تابستان را قابل تحمل می‌کند.
مردم در کردستان
” بلند شدن آواز مرحبا و الوداع در شب‌های ماه رمضان به ویژه در ساعاتی قبل از اذان صبح از دیگر برنامه‌های ویژه این ماه است که توسط هنرمندان و آوازخوانان مشهور اجرا می‌شود “
معمولا مراسم افطاری را مفصل‌تر از سحری برگزار می‌کنند و حتی در بسیاری از خانواده‌ها غذاهای باقیمانده از افطاری را در سحری می‌خورند.
مردم کُرد بر این باورند که خداوند در این ماه خیر و برکت را به آن‌ها ارزانی می‌دارد، فعالیت‌های خود را متوقف نمی‌کنند و مانند ماه‌های دیگر به کار و تلاش مشغول هستند.
در کردستان روال بر این بوده که در مساجد بعد از نماز عصر روحانیان شروع به سخنرانی مذهبی می‌کنند که بیشترین موضوعات آن درباره رمضان است این سخنرانی‌ها از بلندگوی مساجد پخش می‌شود.
در قدیم در روستاهای کردستان مرسوم بود که یک ساعت قبل از افطار روزه داران با بقچه‌هایی پر از خرما و یک نوع نان مخصوص (کولیره) به مسجد می‌رفتند و در مسجد مراسم افطاری را برگزار می‌کردند اما امروزه این رسم تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است و کمتر کسی برای مراسم افطاری به مسجد می‌رود.
بیشتر خانواده‌های طبقه متوسط و بالای کردستان در ماه رمضان کولیره می‌پزند و میان مردم محل یا افراد نیازمند توزیع می‌کنند. به طوری که در روز ۲۶ و ۲۷ ماه رمضان، تقریبا تمام خانواده‌های استان کردستان روزه‌شان را با کولیره و ماست باز می‌کنند.
بعد از افطاری و خواندن نماز عشاء، خانواده‌هایی که وسعشان می‌رسد، کولیره‌های زیادی را به مسجد می‌برند و همراه با ماست در میان نمازگزاران توزیع می‌کنند.
شب‌ها بعد از خوردن افطار، مرد‌ها و زنان برای نماز عشاء دوباره به مسجد رفته و نماز تراویح و و‌تر را نیز اقامه می‌کنند افراد می‌انسال و پیر که نمی‌توانند به مسجد بروند این نماز‌ها را در خانه به صورت فرادی انجام می‌دهند.
در فصولی که شب طولانی‌تر است مرد‌ها و زنان از مسجد به خانه‌های همدیگر می‌روند که به آن «شونشینی» می‌گویند و در این شب‌شینی میزبان از میهمانان خود با میوه و شیرینی و خشکبار که به آن «شوچره» می‌گویند پذیرایی می‌کند.
در برخی مناطق، این شونشینی به صورت چرخه‌ای بوده و هر شب تصمیم می‌گیرند که فردا شب به خانه کی بروند و به طور کامل تا پایان رمضان به تمامی خانه‌ها سر می‌زنند.
سفره افطاری با شام تفاوت دارد در سفره افطاری معمولا شربت، پنیر، ماست، نوعی نان مخصوص به نام «برساق»، «کولیره»، «نان سنگک»، «بامیه»، «خرما»
” مرد‌ها به صورت دسته جمعی به در خانه‌های همدیگر رفته و از هم حلالیت می‌خواهند و اگر در بین دو نفر در قبل عداوتی بود به احترام این روز با هم آشتی می‌کنند. “
و «سبزی» تزیین می‌شود.
مرسوم است که خانواده‌هایی که در ماه رمضان نذر ونیازی دارند هنگام افطاری با درست کردن نان محلی برساق و یا حلوا ان را ادا کرده و به در خانه‌ها برده و پخش می‌کنند.
گفتنی است در شهرستان سنندج نیز همچون دیگر مناطق اهل سنت کردستان مراسم‌های ویژه و آداب و سنن مختلفی در طول ماه رمضان اجرا می‌شود که از جمله می‌توان به شب خوانی یا سحر خوانی که در اصطلاح محلی به آن «هلا گفتن» می‌گویند اشاره کرد.
بلند شدن آواز مرحبا و الوداع در شب‌های ماه رمضان به ویژه در ساعاتی قبل از اذان صبح از دیگر برنامه‌های ویژه این ماه است که توسط هنرمندان و آوازخوانان مشهور اجرا می‌شود و به این قرار است که آواز مرحبا به معنی خیرمقدم گفتن به ماه مبارک رمضان از روز اول تا پانزدهم رمضان با مضمون: «مرحبا مرحبا یا شهرالرمضان مرحبا مرحبا یا شهر الخیر و البرکتی و الاحسان مرحبا مرحبا یا شهر التسبیح و التلاوت القرآن» قرائت شده و از پانزدهم تا آخر ما رمضان الوداع را می‌خوانند یعنی به جای مرحبا، الوداع می‌گویند.
ختم قرآن و هدیه دادن ثواب آن برای شادی روح اموات و به قصد عبادت و تقرب به خدا و اقامه نماز تراویح و نماز و‌تر به همراه مراسم اعتکاف در ۱۰ روز آخر رمضان و همزمان با ایام مبارک شب قدر و جشن نزول قرآن کریم در این ماه مبارک از دیگر برنامه‌ها سنت‌هایی است که هم‌اکنون علی رغم گذشت زمان‌های طولانی و مشغله‌های فراوان برای افراد جامعه به صورت جدی توسط روزه داران سنندجی و کردستانی‌های متدین دنبال می‌شود.
در غروب آخرین روز رمضان، مرد‌ها بر بالای بام‌ها رفته و هلال ماه را در افق نگاه می‌کنند و در قدیم رسم بود که اگر در روستایی این هلال مشاهده می‌شود چند نفر به روستاهای اطراف رفته و خبر رویت را به آن‌ها می‌گفتند و فردای آن روز جشن بود.
در این روز فعالیت‌های مردم تعطیل می‌شود و مردان و زنان صبح زود برای نماز عید به مسجد رفته و پس از اقامه نماز مردم به صورت دسته جمعی به قبرستان رفته و برای شادی روح اموات خود فاتحه می‌خوانند.
در روستا‌ها بعد برگشتن از قبرستان، مرد‌ها به صورت دسته جمعی به در خانه‌های همدیگر رفته و از هم حلالیت می‌خواهند و اگر در بین دو نفر در قبل عداوتی بود به احترام این روز با هم آشتی می‌کنند.
شیرین حسامی
