بنیاد شمس تبریزی و مولانا با همکاری بنیاد معماری میرمیران، از سال گذشته با اعلام فراخوانی طراحی معماری آرامگاه شمس تبریزی را به همراه فضاهای جانبی آن به مسابقه گذاشتند.
پرداختن به ابعاد مختلف شخصیتی و فلسفی شمس تبریزی و همچنین رابطه عمیق شمس تبریزی با مولانا و توجه به شرایط اقلیمی منطقه مواردی بوده که طبق اعلام برگزارکنندگان بایستی مورد توجه باشد.
آثار این مسابقه را گروهی از معماران و شهرسازان به همراه هنرمندان و کارشناسان فلسفه وعرفان متشکل از فریار جواهریان ، ایرج اعتصام ، محمد بهشتی، داراب دیبا، علی‌اکبر صارمی، شهاب کاتوزیان ، نادر اردلان، حسن بلخاری و عباس کیارستمی داوری می‌کنند. ۴۰ طرح‌ منتخب داوران هفتهٔ آخر آبان‌ماه جاری در گالری برج آزادی به‌نمایش عمومی گذاشته خواهد شد و به برگزیدگان اول تا سوم این مسابقه ۱۴، ۱۰ و ۶ میلیون تومان جایزه نقدی اهدا خواهد شد.
* شمس و مولانا نماد وحدت ۱۰ کشور عضو اکو است
حجت‌الله ایوبی مدیر عامل بنیاد شمس تبریزی و مدیر موسسه فرهنگی و هنری اکو در گفت‌وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی فارس درباره برگزاری مسابقه طراحی معماری مقبره شمس تبریزی با همکاری این دو نهاد فرهنگی تحت مدیریت خود توضیح داد: موضوع شمس و مولانا به عنوان نماد وحدت ۱۰ کشور عضو اکو مطرح شده است، بنابراین همه برنامه‌های در ارتباط با شمس تبریزی و مولانا مورد تأیید و حمایت موسسه فرهنگی و هنری اکو هم هست و برای آن برنامه‌ریزی‌هایی هم شده است.
*شناسایی و احیاء مقبره شمس تبریزی در خوی
وی با اشاره به سابقه و هدف از راه اندازی بنیاد شمس تبریزی که مدیریت آن را نیز بر عهده دارد گفت: بنیاد شمس تبریزی سال ۱۳۸۶ به دنبال شناسایی مقبره شمس تبریزی در خوی راه اندازی شد که آن زمان من معاون وزیر کشور بودم، این بنیاد با کمک نهادهای مختلف از جمله استانداری آذربایجان، شهرداری، شورای شهر خوی و ...تأسیس شد و به این ترتیب مقبره مهجور و فراموش شده شمس تبریزی با کمک مردم و مسئولان شناسایی و احیا شد.
* معرفی شمس و مولانا در جهت مقابله با عرفان‌های کاذب
ایوبی در توضیح بیشتر برنامه‌های بنیاد شمس تبریزی گفت: به منظور معرفی بهتر چهره واقعی شمس تبریزی و مقابله با عرفان‌های کاذب که به نام مولانا و شمس در کشور شکل گرفته است، این بنیاد با حضور استادانی چون موحد، توفیق سبحانی، دکتر احمدی مدیر انتشارات سمت، احمد جلالی، دکتر مرقاتی و ....تأسیس شد و تاکنون برنامه‌های فراوانی را با همین موضوعات برگزار کرده است که ماه گفتارهای شمس و مولانا که دوشنبه‌های هر ماه برگزار می‌شود از آن جمله است.
* شناخت بیشتر مولانا از طریق مراد او شمس تبریزی
ایوبی با تأکید بر لزوم شناخت بیشتر چهره واقعی شمس تبریزی و مولانا در قالب برنامه‌های مختلف بنیاد شمس گفت: شمس تبریزی و مرید او مولانا هر دو چهره شاخصی در ادبیات فارسی و عرفان اسلامی هستند که هر دو عاشق اهل بیت و اهل شریعتند و با صوفی‌گری‌ها و درویش مسلکی‌ها مخالف بودند و ما نیز تلاش کردیم که این خط فکری آنها را دنبال کنیم و چهره واقعی مولانا را از طریق مراد او شمس تبریزی معرفی کنیم.
*ساخت آرامگاهی درخور شمس تبریزی در خوی
مدیر بنیاد شمس تبریزی یکی از فعالیت‌های این بنیاد را در راستای معرفی چهره شمس تبریزی و مولانا برگزاری مسابقه طراحی معماری مقبره شمس تبریزی عنوان کرد و گفت: بعد از آن که آرامگاه شمس تبریزی در خوی شناسایی شد و مشخص شد که مراد مولانا در ایران آرمیده است، باید بارگاهی نیز درخور شأن شمس تبریزی با نگاهی دین محور ساخته می شد، در همین راستا سال گذشته با کمک بنیاد معماری میرمیران فراخوان مسابقه طراحی معماری مقبره شمس تبریزی را اعلام کردیم که با حضور بزرگان معماری ایران به همراه کارشناسانی از حوزه فلسفه و عرفان و همچنین هنر و ادبیات ایران در ترکیب هیئت داوران آثار ارسالی داوری و طرح منتخب اعلام می‌شود.
* گردآوری گنجینه‌ای از طرح‌های معماری
ایوبی با بیان این که برگزاری این مسابقه معماری به یکی از حادثه‌های بزرگ تاریخ معماری ایران تبدیل شده است ادامه داد: برای شرکت در این مسابقه حدود ۱۵۰۰ نفر ثبت نام کردند که با توجه به این که بنیاد میرمیران و بنیاد شمس آثار ارسالی را به صورت ماکت آثار درخواست کرده بودند، در نهایت ۲۴۴ ماکت با تمام جزئیات و نقشه‌های ساخته شده به دست ما رسید که این طرح ها و ماکت‌ها خود گنجینه ارزشمندی است با آثاری بسیار دیدنی که باید بابت این همراهی جامعه هنرمندان و نهادهای مشارکت کننده تشکر کنیم.
* ساخت آرامگاهی در فضای ۱۰ هزار متری شهر خوی
ایوبی، درباره مساحت این فضا برای ساخت مقبره هم گفت: در سال ۸۶ مقبره در محوطه ای ۴۰۰ متری قرار داشت و اکنون با آزادسازی محوطه اطراف آن این فضا به ۱۰ هزار متر رسیده است.
وی درباره داوری آثار این مسابقه هم گفت: هیئت داوران از چند روز پیش کار داوری آثار را آغاز کرده‌اند که تا امروز یک شنبه ۹ آبان ماه ادامه خواهد داشت و در نهایت با نظر هیئت داوران از میان ۲۴۴ اثر رسیده به دبیرخانه، ۴۰ اثر منتخب را به نمایش خواهیم گذاشت و اثر برگزیده را نیز معرفی خواهیم کرد.
* طرح برگزیده تقدیم وزارت ارشاد و میراث فرهنگی می‌شود
وی درباره انتخاب اثر برگزیده هم توضیح داد: آثار برگزیده و طرح منتخب نهایی را تقدیم مدیران وزارت ارشاد،‌ میراث فرهنگی و مسئولان استان آذربایجان خواهیم کرد که برای ساخت آرامگاه شمس تبریزی مورد استفاده قرار دهند.
* فرصتی برای مشارکت همه علاقه‌مندان در طراحی مقبره شمس
ایوبی درباره دلیل فراخوان عمومی برای انتخاب طرح برگزیده و عدم سفارش طراحی این مقبره به یک معمار برجسته گفت: قصد ما این بود که مقبره شمس تبریزی یک بار برای همیشه ساخته شود و همچون دیگر مقبره‌ها با خطر تخریب و ساخت مکرر مواجه نشود، همچون آرامگاه حافظ شیرازی که یک بار برای همیشه ساخته شد و هرگز تخریب نخواهد شد. از سوی دیگر خواستیم علاقه‌مندانی که مایلند در این پروژه بزرگ ملی سهیم باشند، محروم نشوند و همه سهمی در طراحی این آرامگاه داشته باشند تا به این ترتیب از قدرت خلاقیت همه هنرمندان و معماران استفاده کرده باشیم، به همین منظور با برگزاری این مسابقه به شکل محدود که از سوی برخی از برگزارکنندگان پیشنهاد شده بود، مخالفت کردیم و امروز که نتیجه فراخوان را می بینم خوشحالیم از این که تصمیم درستی اتخاذ کرده‌ایم.
او همچنین گفت: بسیاری از آثاری که به این مسابقه ارسال شده است، طرح‌های بسیار خوبی است که قابلیت استفاده در دیگر اماکن از جمله شهرداری‌ها را دارد.
* مولانا و شمس همیشه علاقه‌مندان خود را دارند
ایوبی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر جریان سازی مثبت در جهت معرفی و شناخت صحیح مولانا و شمس تبریزی در برنامه‌های بنیاد شمس تبریزی گفت: بنیاد شمس تبریزی و موسسه اکو به دنبال جریان‌سازی تبلیغاتی نیستند چرا که موضوع مولانا و شمس تبریزی نیازی به جریان سازی و تبلیغات ندارد و این دو شخصیت علاقه‌مندان و عاشقان خود را دارند. اما به هر حال در بنیاد شمس تبریزی فعالیت‌هایی انجام شده که بسیار مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفته است و یکی از آنها معرفی مجموعه مقالات شمس تبریزی به استاد موحد بود که ایشان کار تصحیح این مقالات را انجام دادند و بعد از مدتی در بازار نایاب شد و این نشان می‌دهد که این کتاب با استقبال بسیار زیاد علاقه‌مندانش رو به رو شده است. این در حالی است که مقالات شمس تبریزی به اندازه مثنوی معنوی مولانا برای همگان شناخته شده نیست.
* هدف ساخت زیارتگاهی با تکیه بر عرفان ایرانی ـ اسلامی است
ایوبی درباره مفاهیمی که باید در طرح معماری مقبره شمس تبریزی مورد توجه قرار گیرد توضیح داد: در بنیاد شمس تبریزی با حضور فرهیختگان مختلف جلسات متعددی داشتیم که درباره مفاهیم مورد نظرمان در طراحی معماری مقبره شمس تبریزی بحث و بررسی کنیم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ما به دنبال طراحی فضایی توریستی در محوطه مقبره شمس تبریزی نیستیم، به دنبال ساخت خانقاه هم نبودیم، بلکه هدف ما طراحی مکانی زیارتگاهی به معنای دینی و اسلامی آن بود، بنابراین اصرار داشتیم که مقبره پوشیده باشد، جایی برای تمرکز و عبادت داشته باشد و اصول اسلامی در زیارتگاهها در طراحی آن مورد توجه قرار گیرد.
* توجه به عرفان اسلامی مولانا و شمس در ساخت آرامگاه
وی درباره طراحی فضاهای جانبی این مقبره هم گفت: در کنار مقبره سالن‌های متعددی برای مثنوی خوانی، کتابخانه، برگزاری همایش و کنفرانس‌ها نیز باید پیش بینی شود، تا مرکزی فرهنگی با نگاهی دینی را دارا باشد. همچنین توجه به عرفان دینی شمس و مولانا نیز مورد توجه ما قرار داشت و پیشنهاد کردیم که در صورت امکان، طراحی این مقبره شمس نسبتی هم با قونیه داشته باشد.
* مناره شمس تبریزی گواه مقبره او در شهر خوی است
رئیس مؤسسه فرهنگی اکو درباره لزوم توجه به نماد کنونی مقبره شمس تبریزی که مناره‌ای با شاخ‌های حیواناتی چون بز کوهی و گوزن است توضیح داد: این بنا، نماد مناره شمس تبریزی و یکی از گواهان مقبره شمس است که در دوره شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است، این مناره‌ها در ابتدا سه عدد بود که دو مناره آن از بین رفته و یکی از آنها باقی مانده است، بنابراین این گواه مقبره شمس باید حفظ شود و در تمام طراحی‌ها نیز به این نماد توجه شده است.
* لزوم توجه به مناره شمس تبریزی در طراحی معماری مقبره
وی افزود: این شاخ‌ها که شامل شاخ‌های گوزن و بز کوهی است در دوره صفوی به عنوان نماد قدرت و شکار مورد استفاده قرار می‌گرفته است و برخی از طراحان در این مسابقه نیز به این مفاهیم در آثارشان توجه کرده‌اند.
ایوبی ادامه داد: استاد موحد در ارتباط میان این شاخ‌ها به عنوان نماد قدرت و شکار در مناره شمس تبریزی تعبیری دارد که شمس تبریزی شکارچی سیمرغ است و در واقع او سیمرغ مولانا را شکار کرده است که به اعتقاد او مفاهیم شکار را در مطالب مربوط به ملاقات شمس و مولانا نیز می‌توان مشاهده کرد.
* دستیابی به اثری فاخر با داوری معماران،‌هنرمندان و متفکران فلسفه و عرفان
ایوبی در بخش دیگری از سخنانش درباره استفاده از هیئت داورانی متشکل از معماران، هنرمندان و متفکران فلسفه و عرفان توضیح داد: قصد ما این بود که معماری مقبره شمس تبریزی تنها یک طرح معماری نباشد، چرا که موضوع شمس و مولانا بسیار بالاتر از یک طرح معماری صرف است به همین منظور در ترکیب هیئت داوران این مسابقه علاوه بر معماران برجسته، از استاد بلخاری که به فلسفه و عرفان اسلامی آشنایی دارند و عباس کیارستمی که در زمینه فیلمسازی، عکاسی و ادبیات فارسی آشنایی کامل دارند و گزیده غزلیات شمس را نیز چاپ و منتشر کرده است، استفاده کردیم تا با تلفیق فکر و اندیشه، عرفان اسلامی با هنر، ادبیات و معماری به یک اثر برگزیده فاخر دست پیدا کنیم.
ایوبی درباره متریالی که در ساخت اثر برگزیده مورد استفاده خواهد بود گفت: ماکت‌هایی که به دست ما رسیده است با متریال‌های مختلف چوب، فلز، شیشه و ... بوده است و استفاده از نوع متریال در ساخت این مقبره را باید با هماهنگی میراث فرهنگی و نوع معماری طرح برگزیده انتخاب کرد.
* لزوم توجه به عرفان ایرانی ـ اسلامی در ساخت مقبره شمس
مدیر عامل بنیاد شمس تبریزی، درباره اولویت نوع معماری سنتی و یا مدرن در انتخاب اثر برگزیده هم گفت: در بین آثار رسیده، هم طرح‌های صد در صد سنتی با معماری ایرانی ـ اسلامی داریم و هم آثار مدرن که ویژگی همه این آثار استفاده از نشانه‌ها و المان‌هایی از فرهنگ ایرانی و اسلامی است که مورد نظر ما نیز هست و باید این آثار با توجه به عرفان ایرانی و اسلامی طراحی شده باشد.
* بنیاد شمس، امکان ساخت مقبره شمس را ندارد
ایوبی همچنین مهمترین کار بنیاد شمس تبریزی را برگزاری مسابقه معماری برای طراحی مقبره شمس تبریزی با حضور داوران برجسته بین المللی عنوان کرد و تأکید کرد: بنیاد شمس تبریزی امکان ساخت اثر برگزیده را ندارد و مرحله ساخت باید با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، کمک‌های مردمی و با اراده ملی انجام شود.
وی افزود: برگزاری این مسابقه از سوی بنیاد شمس تبریزی، بنیاد معماری میرمیران و موسسه اکو مهمترین کاری بود که از سوی این نهادهای فرهنگی انجام شده است تا از ساخت آثار غیر کارشناسی و مقطعی که از روی موج احساسات ساخته می‌شود، جلوگیری شود و این مقبره در آینده مورد ساخت و سازها و تخریب‌های مکرر قرار نگیرد.
استانداری آذربایجان غربی، میراث فرهنگی آذربایجان غربی، شورای شهر و شهرداری خوی، مجمع خویی‌های مقیم مرکز، بنیاد شمس و مولانا، بنیاد میرمیران و موسسه فرهنگی اکو حامیان برگزاری این مسابقه هستند.