مجموعه ای از آثار آیدین آغداشلو در موزه رضا عباسی تهران به نمایش در آمده است. به همین سبب در گفتگویی کوتاه نظر محمد علی رجبی استاد دانشگاه و از هنرمندان برجسته هنرهای سنتی را درباره این آثار جویا شدیم.

برای شروع مایلم نظر شما را به عنوان یک هنرمند متخصص در هنرهای سنتی در رابطه با آیدین آغداشلو جویا شوم. درباره طرز برخورد او با هنرهای سنتی و دیدگاهتان درباره حیطه فعالیت او بگویید.

آیدین آغداشلو جزء معدود هنرمندانی است که در عالم نقاشی بسیار زحمت کشیده است. به همین سبب شخصیتی چند جانبه و جامع الاطراف پیدا کرده است. آغداشلو در وهله اول نقاش توانمندی است. نقاشی که با انواع ابزار و مواد به خوبی نقاشی می کند. با همان شیوه کلاسیک اروپایی و فهم جامعی از هنر مدرن امروز غرب.
اما آغداشلو به این موضوع بسنده نکرده است. آغداشلو در هنرهای ایرانی خصوصاً هنر خوشنویسی و هنرهای وابسته به آن نگارگری، تذهیب، تشعیر، و سایر هنرهای وابسته به آن توانمندی کسب کرده است. او آثار قدیم را به نحو شایسته ای گرد آورده آنها را می شناسد و در آنها توانمندی بسیار کسب کرده است. از طرف دیگر بخاطر عشق، فرهنگ ایرانی و هنر ایرانی آثار گذشتگان را مرمت کرده است او بر آثار فرهنگ ایران عشق می ورزد و آن را احیا کرده است.

درباره نامی که بر شیوه مرمتی او گذاشته اید سخن بگویید.

پیش از این هر اثر مرمتی در بخش های مرمت شده با بخش های اصلی تمایز داشت. شیوه مرمت آغداشلو را درست می دانید؟

همان طور که می دانیم احیای یک اثر هنری بسیار دشوار است. شیوه مرمت او همان طور که پیداست «احیاء» است. آنچه در گذشته وجود داشته و امروز متأسفانه این سنت از بین رفته است. متأخیرین بر این اعتقادند که مرمت باید به نحوی صورت گیرد که بخش مرمت شده از بخش اصلی اثر قابل تشخیص و دارای تمایز باشد. در روزگار معاصر و به تبعیت از فرهنگ غرب، مرمت به شکل قابل تشخیص صورت می گیرد. همین امر سبب می شود که تمایز اثر او بیشتر جلب توجه کند. آیدین آغداشلو آثار را احیاء می کند. به شکلی که بخش مرمت شده کاملاً شبیه به بخش اصلی است و بخش ساخته شده توسط او عیناً قرینه اصل فرم هاست.

این گونه مرمتی در فرهنگ گذشته ما نیز جایگاهی داشته است؟ قدما نیز آثار هنری را مرمت کرده اند؟

قدمای ما معتقد بودند که اثر باید احیا شود و بخشی از بین رفته و آسیب دیده باید به شکلی غیر محسوس ترمیم شود. در واقع اثر باید به شکل اولیه خود بازگردد.
تمایز آیدین آغداشلو در این است که او در زمانی که هیچ کس چنین سبکی را برای مرمت به رسمیت نمی شناخت؛ این شیوه را برای ترمیم آثار استفاده کرد. او به راستی در این مسیر شجاعانه گام برداشت. با آن که در آن روزگار کسی این شیوه مرمت را قبول نداشت.

آیا این نظر درباره مرمت هنوز هم وجود دارد؟ در واقع مرمت اثر هنری به شیوه ای که آغداشلو انجام می دهد؛ امروز مقبول است؟

در گذشته های نه چندان دور شیوه آیدین آغداشلو شیوه ای مقبول نبود. در واقع مرجعی از آن طرفداری نمی کرد. از سوی دیگر می توان گفت در بسیاری از موارد مورد شماتت قرار می گرفت. اما اکنون این شیوه مورد قبول همگان قرار گرفته و یونسکو احیاء اثر هنری را به رسمیت شناخته است. این ممارست و توجه آیدین آغداشلو به راستی ستایش برانگیز است.

درباره شخصیت آغداشلو صحبت کنید. آغداشلو را از دیدگاه یک هنرمند چگونه می بینید؟ ویژگی بارز او را چه می دانید؟

در هر حال ویژگی دیگر آیدین آغداشلو جنبه تحقیقی وجود اوست. ویژگی ممتازی که بسیاری از هنرمندان از آن بی بهره اند.
آیدین آغداشلو یک محقق است. او در زمینه های مختلف هنر مطالعاتی جامع دارد. هنرهای سنتی را خوب می شناسد و در آن زمینه مطالعات بسیار دارد. او رموز این هنر را خوب می شناسد و سخنان و آثار او بر بنیان پایه های محکم دانش استوار است.

آیدین آغداشلو در کنار هنرورزی هنرآموز نیز هست. در این باره صحبت کنید. او را از دید یک معلم چگونه می بینید؟

آغداشلو ویژگی های متمایز زیادی دارد. همانطور که گفتید ویژگی دیگر او دانش آموختن است. او به راستی یک معلم است. او به شاگردانش دلسوزانه می آموزد. همانطور که شاگردان او معتقد هستند؛ آغداشلو معلمی است خیر خواه و دلسوز که هر آن چه آموخته و یا از ممارست های طولانی مدت خود کسب کرده است؛ به شاگردانش انتقال می دهد.
او هنر را خوب می شناسد و یک الگوی کامل برای شاگردانش است. به باور من این برگ دیگری بر خدمات اوست. بزرگ ترین خدمت او به هنر این است که او شاگردان بسیاری تربیت کرده است . شاگردانی که همگی مرید هنر اصیل ایران هستند. امیدوارم وجودش سلامت باشد و به قول قدما کثرالله امثالهم.