ني يكي از سازهاي موسيقي ايراني است كه صداي زيبا و دلنشيني دارد. نواي ساز ني آن‌چنان در تار و پود فرهنگ موسيقايي ايران تنيده شده كه شاعران بسياري از جمله مولانا، سعدي و حافظ در شعرهاي خود اشاره‌هاي زيادي به اين ساز و نواي آن كه آميخته با نفس نوازنده است، كرده‌اند. استاد حسن ناهيد، يكي از نوازندگان برجسته اين ساز است كه پرده‌هاي ساز ني را با نت تطبيق داد و باعث تسهيل و تسريع روند آموزش اين ساز شد. به همین بهانه با «حسن ناهید» به گفتگو نشسته‌ایم؛
بسیار کم اتفاق افتاده است که در عرصه موسیقی درباره نی به صورت تخصصی صحبت شود. از نی بگویید.
بهتر است از ابتدای زندگی خود و اینکه چگونه با نی آشنا شدم، آغاز کنم. من ۵۹ سال پیش با شنیدن صدای نی استاد کسایی، شیفته و مجذوب این ساز شدم و تصمیم گرفتم آن را دنبال کنم و یاد بگیرم. آن زمان هیچ نوازنده نی به جز مرحوم استاد کسایی در ایران نبود؛ و حتی ساز نی هم به جز در اصفهان در هیچ شهر ایران وجود نداشت. به دلیل اینکه من در شیراز بودم و استاد کسایی در اصفهان به ایشان دسترسی نداشتم. با سختی‌های بسیار سفری به اصفهان کرده و از این شهر نی تهیه کردم. به شیراز بازگشتم و شروع به کار کردم و آرزو داشتم یک نوازنده نی ببینم ولی متأسفانه در آن زمان استاد نی نبود و نوازنده نی بسیار اندک. پس از مدتی، شروع به فراگیری این ساز کردم. در سن ۱۲ سالگی نامه‌ای به استاد کسایی نوشتم و ایشان در نهایت لطف و محبت و مهربانی مرا راهنمایی کردند. یکی دو سال بعد در اصفهان به خدمت ایشان رسیدم که مرا بسیار مورد تشویق قرار دادند.
من به تنهایی این ساز را فراگرفتم تا در سال ۱۳۳۸ در اردوی رامسر که به مناسبت بهترین نوازنده دانش‌آموز مسابقه‌ای برگزار شده بود، شرکت کردم و در رشته نی و فلوت رتبه اول را به دست آوردم. پس از آن به کشورهای ترکیه، بلغارستان، یوگسلاوی، ایتالیا، هلند و آلمان و اتریش با دانش‌آموزان دیگر که در رشته‌های مختلف، مقام اول را به دست آورده بودند اعزام شدیم. در سال ۱۳۳۹ به تهران برگشتم و با استاد مرحوم مهدی کمالیان که استاد بسیار خوبی در عرصه سه‌تار بود، آشنا شدم که در همان سال‌ها مرا با استادان بنام دیگر عرصه موسیقی آشنا کردند. من در جلسات و کلاس‌های این استادان شرکت می‌کردم ولی نمی‌توانستم نت بنوازم و در آن دوران بود که با استاد حسین دهلوی آشنا شدم و ایشان مرا به شاگردی پذیرفتند و من با علاقه بسیار مشغول به کار شدم و به مدت دو ماه‌ونیم در خدمت ایشان بودم. آن زمان در ارکستری که با رهبری نصرالله گلپایگانی برگزار شد، با استادان دیگری آشنا شدم که تا آن زمان آنها نی ندیده بودند و من سازهای مورد استفاده آنها را مانند رباب و قانون و... آنها نیز بسیار تعجب کرده بودند که یک جوان شهرستانی با نت نی می‌زند.
پس از مدتی در رادیو نزد مرحوم روح‌الله خالقی مشغول به فعالیت شدم و به مدت ۵ تا ۶ دقیقه در هر برنامه نی می‌نواختم. پس از آن من به صورت زنده نی می‌نواختم و نه به صورت گوشه (از حفظ). در ارکسترهای مختلفی به اجرا پرداختم و هفته‌ای یک شب در یک شبکه از تلویزیون به صورت زنده به اجرای برنامه می‌پرداختم. در سال ۴۱ نیز که استاد پایور از انگلستان به ایران بازگشت به مدت یک تا دو سال نزد ایشان به فعالیت پرداختم. در آن دوران هم در مدرسه عالی تدریس می‌کردم و هم به کشورهای خارجی می‌رفتم و با اساتید موسیقی به اجرای برنامه می‌پرداختم. این سرگذشت من و شرح ماجرای ورودم به عرصه ساز نی بود.
ساز نی با اینکه ساز محبوبی است و ما بزرگان و اساتید بسیاری در این عرصه داریم، بسیار کم در موسیقی امروز ما مورد استفاده قرار می‌گیرد. دلیل این موضوع چیست؟
نی از نظر ساختمان ظاهری ساز ساده‌ای است ولی از نظر تکنیک نوازندگی بسیار ساز مشکلی است. اغلب کسانی که برای فراگیری این ساز مراجعه می‌کنند، در همان ابتدا متوجه می‌شوند که این ساز بسیار سخت است و شاید نتوانند ادامه دهند. به نظر من به دلیل مشکل بودن این ساز است که استفاده از آن بسیار کم است. یک نوازنده نی شاید یکی دو سال طول بکشد تا فقط بتواند صدایی را در نی خلق کند و پس از شش یا هفت سال می‌تواند صدای شفاف و خاص و ویژه نی را به گوش برساند.
خوشبختانه جوانان امروز علاقمند به نی شده‌اند و مایل هستند که این ساز را فرا گیرند. امروزه هزاران نوازنده نی داریم. نی جایگاه خود را پیدا خواهد کرد و در موسیقی ما دوباره رایج خواهد شد.
دوره شکوفایی نی را چه دوره‌ای می‌دانید؟
دوره استاد حسن کسایی، همان دوره شکوفایی نی بود که ایشان آثار ارزنده‌ای را با نی خلق کردند. من به حال جوان‌هایی که در دوره استاد کسایی و شاگرد ایشان بودند، غبطه می‌خوردم. وجود ردیف‌هایی که استاد کسایی تولید کردند، موجب شده است جوانان بتوانند نهایت استفاده را از آثار ایشان ببرند.
مایلید درباره مرحوم استاد کسایی صحبت بفرمایید؟
استاد کسایی واقعاً فرد بسیار مهربان و خوبی بود و بحران فقدان ایشان برای جامعه ما ضایعه بسیار بزرگی به شمار می‌آید. من همیشه از راهنمایی‌های ایشان استفاده می‌کردم و ۵۷ سال با ایشان در تماس مستمر بودم. استاد کسایی به بالاترین حد توانایی خود رسیده بود و هیچ صدای سازی به گرد صدای ساز استاد کسایی نمی‌رسد. در مراسم بزرگداشت ایشان هم اثری جدید با عنوان «نای جان» از ایشان منتشر شد که نهایت هنر است و فکر نمی‌کنم فردی در عرصه موسیقی به درجه و مقام استاد کسایی برسد.
صحبت پایایی خود را درباره نی و نوازندگان نی، بفرمایید.
من ۵۱ سال است که در این عرصه فعالیت رسمی دارم و هم در وزارت ارشاد اسلامی و هم در صدا و سیما فعالیت کرده‌ام. برای تمام جوانان و کسانی که برای هنر ایرانی دلسوزی می‌کنند، آرزوی سلامتی و موفقیت دارم. امروزه همه‌گونه امکاناتی در اختیار جوانان قرار دارد و امیدوارم آنها بتوانند همواره ما را در عرصه بین‌المللی معرفی کنند.
حسن ناهید متولد ۱۳۲۲ در کرمان است. از سن ۱۰ سالگی به موسیقی علاقمند گردید و نوازنده نی می‌باشد. به نقلی می توان اورا بزرگترین نوازنده نی دانست. حسن ناهید در ارکسترهای «نوایی از موسیقی ملی» ، «درویش» و «رودکی» دعوت به همکاری شده و با آنها همکاری نموده است. در سال ۱۳۴۱ توسط حسین قوامی به برنامه « گلها » دعوت می شود و همکاری خود را در این برنامه آغاز نموده و در فرهنگ و هنر نیز با ارکستر فرامرز پایور شرکت می نماید که بیست سال این همکاری ادامه می یابد.
