مهرنوش بشارت ( مدرس نقاشی پشت شیشه)- موزه نقاشی پشت شیشه واقع در خیابان سعدی شمالی، خیابان هدایت ، دومین موزه نقاشی پشت شیشه جهان پس از موزه نقاشی پشت شیشه فلورانس است.


نقاشی پشت شیشه گوشه‌ای از هنرهای سنتی ایران زمین است. که در طول زمان مورد بی‌مهری بسیارقرار گرفته است. در میان شیوه‌های مختلف نقاشی پشت شیشه، شمایل‌ها و خط- نقاشی‌ها بیش از همه مهجور مانده‌اند. شاید دلیل این بی‌توجهی انتساب این هنر به لفظ هنرسنتی بوده و این هنرسنتی است که در نزد مردم اعتبار لازم را ندارد. تصور می‌شود همگان به این لغت ایستا، کهنه و تکراری می‌نگرند. برای تصحیح این استنباط نابجا در کشورهایی مانند ایران که از یک سو دستی در گذشته کهن خود و از سوی دیگر چشمی به جهان مدرن دارند، شناخت سنت‌ها و میراث گذشتگان، ضرورت بیشتری یافته است.
این شناخت باید از طریق تفحص و جستجو در گوشه‌های از یاد رفته‌ی هنر و فرهنگ این سرزمین و با کمک هموطنان علاقه‌مند صورت بگیرد. نقاشی پشت شیشه یکی از گنجینه‌های با ارزش هنر ایرانی است که به اشتباه در ردیف نقاشی عامیانه( نائیو NAIVE ( جای گرفته است و این در حالی است که نمونه درخشان این هنر در دوران قاجار به جهت مضمون و محتوای ویژه‌ای که دارد نمی‌تواند در این رده‌بندی جای گیرد.


در ضمن باید به یک نکته اشاره کرد که بین مفاهیم نقاشی پشت شیشه در ایران و سایر نقاط جهان تفاوت عمده‌ای وجود دارد. و تنها آثار بجای مانده از اروپای قرون وسطی از نظر مضمون و محتوی مقدسی که دارد، قابل مقایسه با شمایل پشت شیشه ایران است؛ هر چند که از نظر ساختار نقاشی بسیار ساده‌تر از نوع ایرانی است. نحوه‌ی استفاده مسیحیان از این نقاشی در کارناوالهای مذهبی و همچنین برای تبرک و دوری از چشم زخم مسافران بوده است. بدین نحو که کشیشان شمایل‌های پشت شیشه مسیح و حواریون او را پیشاپیش کاروان‌های مسافران عبور کننده از راه‌های صعب‌العبور کوهستان آلپ حمل می‌کردند تا از مصائب سفر و حمله راهزنان در امان باشند.




از قرن شانزدهم میلادی به بعد، تولید نقاشی پشت شیشه در اروپا جنبه‌ی تزئینی گرفت و بیشتر به خدمت اشراف و طبقه مرفه جامعه درآمد.

چگونگی ورود نقاشی پشت شیشه به ایران چندان روشن نیست.روایت پذیرفتنی آن این است که شیوه‌ی کار از طریق بندر ونیز در ایتالیا به نقاط دیگر جهان صادر شده است. زیرا این شهر قرن‌ها محل و مرکز پر رونق شیشه‌گری و تزئینات مربوط به آن بوده است. و در عین حال، داد و ستد کالاهای گوناگون از کشورهای مختلف جهان در همین شهر رواج داشته است.

بنابراین شاید بتوان گفت این هنر همراه با بازرگانانی که از ونیز کالا وارد می‌کردند، به بنادر جنوب ایران رسیده و مورد توجه مردم قرار گرفته است. شیشه تخت در زمان صفویه در اصفهان و در شیراز تهیه می شده است. لیکن به دلیل فقدان نمونه‌های نقاشی پشت شیشه دوره صفوی تاکید بر تولید این نوع نقاشی در آن دوران میسر نیست.



اولین نقاشی‌های پشت شیشه در ایران قطعات زیبای گل و مرغ است که در گچ سقف‌ها و دیوارهای خانه‌های اعیانی کار گذاشته شده می‌شد و تاریخ آن به دوره زندیه می‌رسید. بهترین نمونه‌های این نقاشی ‌ها به دست آقا صادق، نقاش مشهور شیرازی و در دوره زندیه آفریده شده است. این هنرمند از شاگردان علی اشرف نقاش بنام قرن دوازدهم هجری بوده است.

با گذشت زمان، استفاده از نقاشی پشت شیشه و آیینه با نقش گل و مرغ رواج بیشتری یافت. و بتدریج طرح چهره دختران جوان با لباس‌های اروپایی و همچنین دورنماها به آن اضافه شد.



یکی از عوامل موثر این تغییرات، رواج باسمه‌های فرنگی در ایران و تقلید آنهاست که مورد پسند مردم واقع شده است و در گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌های منازل اعیان استفاده می‌شده و همزمان و همراه با تزئین در عمارت‌ها، این هنر به صورت مستقل هم اجرا شده است.


به طور کلی نقاشی پشت شیشه در ایران به لحاظ محتوا و مضمون به دو دسته تقسیم می‌شود:



۱) نقاشی مذهبی که شامل شمایل و نقاشی- خط‌ها است
۲) نقاشی‌های تزئینی مرکب از گل و مرغ، پرتره‌ها، دورنما و منظره‌ها و همچنین آثاری با محتوای تقلیدی از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای است که تاریخ پیدایش این نوع اخیر،به حدود دهه چهل هجری باز می‌گردد و تا به امروز تولید آن ادامه داشته است.

درنهایت باید گفت نقاشی پشت شیشه در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسید ولی متأسفانه رکود و مهجور و منسوخ شدن این هنر به علت عدم آگاهی در جامعه و تبلیغات کم در رسانه‌هاست.