حسین صفدری متولد ۱۳۵۰ قم؛ دانشجوی کار‌شناسی ارشد پژوهش هنر، آموختن خوشنویسی را در مکتب استادان بزرگ سید احمد شفیعی مازندرانی و حسن آهنگران عبدالرسول یاقوتی آموخت. و فعالیت هایی از این جمله را در کارنامه دارد: تدریس هنر در مدارس استان قم، مدرس مراکز آموزشی ضمن خدمتفرهنگیان استان قم، مدرس هنر در جامعه المصطفی العالمیه، مدرس هنر در دانشگاه فرهنگیان، شرکت در نمایشگاه گروهی معلمان هنر در فرهنگسرای بهمن ۱۳۷۳، شرکت در نمایشگاه جمعی معلمان هنر فرهنگسرای قم ۷۶-۷۵-۱۳۷۴ ، برگزیده مسابقات و خط نقاشی استان قم ۸۸-۸۷-۸۶-۸۵-۱۳۸۴، شرکت در نمایشگاه قرآن سال ۱۳۸۲، برگزاری نمایشگاه انفرادی فرهنگسرای شمسه قم ۱۳۹۰، نفر اول مسابقه خط نقاشی معلمان استان قم ۱۳۹۲ و۱۳۹۱، نفر اول مسابقه خط تحریری معلمان استان قم ۱۳۸۶، نمایشگاه جمعی تجلی مهر گالری شهید آوینی ۱۳۹۳. با او گفتگویی انجام داده ایم که می خوانید.
تاریخ خط نقاشی به چه زمانی می‌رسد؟ شاید این گونه باید گفت که تاریخ آن به چند هزار سال می‌رسد. از زمانی که خط و نقاشی در کنار هم آمدند و هم نشین شدند و بیان معنا نمودند وبه دیگر صورت هم می‌توان از زمان قاجاریه از خطاطان بزرگ مثل ملک محمد قزوینی که با قلم می‌نوشت و با حروف حالتی ایجاد می‌کرد که خط از خوشنویسی محض خارج می‌شد و با گل و برگ‌هایی که به حروف وکلمات اضافه می‌کرد معنای دیگر به خط می‌داد اما خط نقاشی به شکل امروزی از دهه ۳۰ با ظهور هنرمندانی مثل پیل آرام – زنده رودی... آغاز گردید. ابتدا این کار را یک جنبشی از نقاشی مکتب سقاخانه دانستند به این شکل که در تابلوهای خط عناصری که در سقاخانه‌ای قدیمی وجود داشت مثل علم – کف دست‌ها – ضریح – کاسه‌های برنجی استفاده گردید و خط از حالت خوشنویسی محض خارج گردید و آرام آرام حروف تعریفی دیگر پیدا کردند و عناصر دیگر مثل رنگ – کلاژ به تابلوها وارد شد و تابلوها از حالت نقاشی محض و خط محض خارج گردید و آثار ایجاد شده خط نقاشی را بوجود آورد. هنرمندان بزرگ عرصه خوشنویسی و نقاشی در آن سال‌ها تلاش کردند و با کوشش و هنرمندی خود آثاری را ایجاد کردند که زمینه ساز ظهور نو خط نقاشی گردید و این بار خط نقاشی معنای دیگر را باید انتقال می‌داد و آن زیبایی بود نه مفهوم و خوانایی خط با مرور زمان حروف جای عناصری که در مکتب خانه وارد شده بودند را گرفت نقش اصلی را ایفا نمود. هنرمندان با حروف هنرمندی کردند با بزرگ یا کوچک کردن کلمات و جملات یا با دفرمه کردن حروف یا چینش‌های مختلف از حروف در کنار هم یا پیچش‌های مختلف از حروف و کلمات با استفاده از رنگ آثار بدیع و چشم نوازی ایجاد کردند و زمینه ساز ظهور خط نقاشی گردیدند.
در واقع می‌توان گفت هدف خط نقاشی نه خط است که هدفش خوانایی و انتقال مفاهیم باشد و نه نقاشی است که عناصر آن (نقطه – خط – سطح – حجم) است بلکه ترکیب این دو هنر است. نقاشی خط اثری است که عناصر آن حروف و رنگ است که یک تابلو نقاشی خط هدفش انتقال مفاهیم نیست بلکه ایجاد فضاهایی است در اثر القای زیبایی کمک فرم و رنگ است.
آیا می‌توان گفت که تابلوهای خط نقاشی با نقاشی خط فرق دارد؟
البته این عقیده در بین استادان و بزرگان این هنر فرق دارد برخی عقیده دارند تابلوهایی که جنبه نقاشی آن‌ها زیاد است نقاشی خط و آنهایی که خط بر نقاشی غلبه دارد خط نقاشی است اما می‌توان گفت که خط نقاشی یک هنر انتزاعی است که هدفش فرا‌تر از هر دو فعالیت تشکیل دهنده آن است.
آیا شما با نوآوری و قانون شکنی در این هنر موافقید؟ البته برخی از دوستان و استادان این فعالیت را نمی‌پسندند و عقیده دارند که هنرمندانی که خوشنویس خوبی نیستند خط نقاشی می‌کنند در حالیکه اینگونه نیست. بلکه این افراد توانایی شناخت فضاهای جدید خوشنویسی وقابلیت‌های زیاد خوشنویسی ایرانی دارند. که به اینوسیله ایران وهنر ایران به جهان بشناسانند. امروزه این یک نوآوری و عدول از قانون خط بوده و با ابزار خط و شکستن و عبور از قانون آن می‌توان کاری فرا‌تر از آن انجام داد ضمن اینکه خوشنویسی هنری مقدس است و احترام خاص خود را دارد اما در ایجاد بستر‌ها و فضاهای جدید باید از آن کمک گرفت همانطور که ما دیگر مینیاتورهای مغولی را امروزه کمتر استفاده می‌کنیم و استادان به شیوه‌های جدیدی راه یافته‌اند و سنت شکنی‌هایی انجام داده‌اند و نیاز روز و جامعه امروز را برآورده‌اند.
قابلیت کدام نوع خوشنویسی در این هنر بیشتر است؟ نمی‌توان این هنر را محدود به خط نستعلیق کرد در حالیکه خطوط دیگر هر کدام یک قابلیت و گرافیک ویژه در ایجاد فرم‌ها دارد. خط ثلث با الفاتش – خط شکسته با پیچش‌هایش – نستعلیق با دورهای سحرانگیزش و نسخ با سطوح زیبایش هر کدام توانایی لازم در ارائه را دارند حتی خطوط جدیدی که امروزه ایجاد شده‌اند مثل کرشمه – معلی و.... توانایی لازم را دارند که آثاری را با آن‌ها تولید کرد که زیبایی خاص خود را داشته باشد. اما شکوه خط نستعلیق در این هنر چون طاووس در جلوه و عروس در حجله است و آنقدر تاثیر گذار است که در فستیوال‌های هنری، تابلوهای خط نقاشی با خط نستعلیق طرفداران ویژه‌ای دارد.
پس خط نستعلیق در خط نقاشی ویژگی خاصی دارد. ویژگی تابلوهای با خط نستعلیق به خاطر شکوه و زیبایی خط نستعلیق است که یک ملی گرایی ایرانی دارد. و چهره‌ای کاملا ایرانی دارد و شکوه بناهای ایرانی را در آن می‌توان دید و از طرفی عروس خطوط است و زیباییش فراگیر و جهانی است. آثاری که به وسیله این خط ایجاد می‌شود زیباییش فوق العاده است. باز هم می‌گویم خط یک عنصری است برای خطنقاشی، اصل نیست.
آیا مفاهیم در ایجاد آثار هنری خط نقاشی تاثیرگذارند؟ البته که بله، چگونه می‌توان خطی زشت را به قول سعدی به آب زر نوشت اگر هم بنویسی خریدار ندارد. ببینید قانون اساسی قاجاری که قوام السلطنه نوشته مفرداتش وترکیباتش زیبا است اما در میان اثار قوام تنهااشعار منسوب به مولا علی علیه السلام است که با تاثیر گذار است فوق العاده است این یعنی تاثیر معنا بر خوشنویسی است در خط نقاشی هم همین طور اشعار نو و کهن – آیات و احادیث هر کدام تاثیرگذار در ایجاد آثاری هستند که فوق العاده زیبا هستند اما اگر جملات سخیف و کم ارزش را حتی با قدرت قلم زیاد و چینش‌های بدیع آثاری ایجاد کنیم هرگزدل ازکسی نخواهد برد.
به نظر می‌رسد در سالهای اخیر گرایش به خط نقاشی نسبت به خوشنویسی در بین هنرمندان بیشتر شده است؟ البته این گونه است دربین هنرمندان توجه به خط نقاشی و گرایش‌های نوین بیشتر ازخوشنویسی شده است البته گرایش به خوشنویسی هم نسبت به گذشته بیشتر شده است علت توجه به خط نقاشی را شاید نیازهای جامعه و سرعت در آفرینش آثار و زود‌تر رسیدن به مقصد دانست و دیگر دلیل گرایش به آنجاذبه‌های آن است و دیگر اینکه نه تنها در ایران بلکه در دنیا موقعیت و جایگاه خوبی پیدا کرده است که نشان خوبی برای هنر ایران است. در ضمن در این هنر، هنرمند باید هم عناصر هنرهای تجسمی را بداند و هم خط را بفهمد و با پوشاندن لباس فاخر به تن خط آن را به عرصه آورد و عیانش نماید.
آیا رایانه از رشد خوشنویسی نکاسته است؟ خیر. بلکه رایانه‌ای شدن باعث گردید خط تقریبا فراگیر شود در همه جاقرار گیرد همه نوع سلیقه‌ای هرنوع خطی را انتخاب کند و باعث گردید سطح ذوق و زیبایی‌شناسی عموم مردم بالا برود. قبل از خطوط رایانه‌ای خطوط خوبی بر در و دیوار شهر‌ها نمی‌دیدیم اما الان این باعث گردید خط خوب بزرگان به وسیله رایانه یا خطوط دیگر در اختیار مردم قرار گیرد از جمله خط استاد فلسفی و استاد اخویی که در رایانه‌ها وارد شده‌اند حتی در حروف چینی کتاب‌ها خصوصا کتابهای درسی از خط این استادان استفاده شده است که کمک زیادی به زیبایی‌شناسی عامه و مشق نظری خاصه نموده است.
آیا نبود رشته دانشگاهی خوشنویسی درمیان رشته‌های دانشگاهی احساس نمی‌شود؟ لازم است و حتی نبود آن ضروری می‌باشد که رشته دانشگاهی خوشنویسی ایجاد شود چون در بین هنر‌ها کمتر هنری هست که نسبت‌های طلایی و هندسه طلایی به این زیبایی در آن رعایت شده باشد استاد جواد بختیاری در مقاله خود فصلنامه هنر به آن اشاره کرده و موشکافانه آن را تجزیه تحلیل کرده علاوه بر این لازم است خوشنویسی هنری که اسلام اینقدر تاکید بر یادگیری آن دارد و یکی از هنرهای بزرگ و ملی کشورمان رشته‌ای ایجاد شود در آشنایی با تاریخ خط – خطوط اسلامی تکنیک‌های اجرای خوشنویسی ارتباط هنر خوشنویسی با سایر هنرهای پیشین و هنرهای معاصر و هنرهای اصیل بررسی شود اما تاکنون این امر صورت نگرفته است حتی در مدارس ما خط کمرنگ شده معلمان ما بد خط‌تر شده‌اند علت آن آموزش‌های غلط خوشنویسی در مدارس بوده است یا معلمان غیر متخصص که به کلاس‌های خط فرستاده می‌شود باعث گردیده این امر به خوبی تدریس نگردد باید در مملکت ما جشنواره خوشنویسی ۲سالانه دانشجویان – دانش آموزان باشد آن‌ها از الان شناسایی حمایت و پشتیبانی شوند تا در آینده بسوی افق روشن هنر اسلامی ایرانی خط و خوشنویسی گام برداریم وهنر سرزمین ایران بصورت اکادمیک اموزش داده شود وکمک شودهنر ما را جهانیان بهتر بشناسند.
