درباره لزوم ساخت آثار فاخر در مورد شخصیت های علمی، فرهنگی، فلسفی تا چه حد معتقد هستید؟
با آثاری که بر مبنای زندگی بزرگان ساخته می شوند کمابیش مواجهیم. اما بسیاری از این آثار مبنای درستی ندارند. چهره های علمی تاریخی و فرهنگی، هویت یک ملت هستند در حقیقت مفاخر یک ملت شناسنامه فرهنگ آن ملت هستند.
در ایران معمولاً برای شناخت گسترده «چهره های فرهنگ و علم ایران» آثاری که به معرفی این بزرگان می پردازند، در تلویزیون ساخته می شوند. چرا که ممکن است شناساندن مفاخر در یک زمان کوتاه مقدور نباشد و یا نتوان به تمام ابعاد زندگی آنها در یک زمان اندک پرداخت. این مجموعه ها در تلویزیون و به صورت سریال ساخته می شوند. این اتفاق در سینما کمتر رخ می دهد.
مگر این که در مواردی مجموعه های تلویزیونی به شکل خلاصه و به صورت فیلم به نمایش درآید. اما مشخصاً برای این موضوعات از سینما بهره گرفته نمی شود.
اما به صورت کلی، می توان گفت که ساخت یک مجموعه فاخر بنابر سنت ها و عادات ما در قالب فیلم صورت نمی گیرد.
چه مشکلاتی بر سر راه ساخت آثار فاخر می بینید؟
یک نکته وجود دارد و آن این است که کسی مانع تولید فیلم هایی با موضوعات تاریخی نمی شود. اما به دلیل هزینه زیادی که در بردارد در تلویزیون اتفاق می افتد.
انتقادی هم بر سازندگان مجموع های فاخر وارد است و آن این است که در واقع تحقیق مدون و پژوهش مستدلی بنیان این مجموعه ها را شکل نمی دهد. تحقیق برای پیش تولید سریال ها به باور بسیاری به شکل نمی دهد. تحقیق برای پیش تولید سریال ها به باور بسیاری به شکل عمیق و مستدل اتفاق نمی افتد و در نتیجه مجموعه های تلویزیونی قدری از حقیقت تاریخی دور هستند.
” باور غلط و عدم رعایت توازن برای جذب همه سلیقه ها از مشکلات سنتی ها در تلویزیون است. “
در خصوص شخصیت های فاخر می توان اذعان داشت که در واقع چنین مجموعه هایی گویای شخصیت واقعی آن اندیشمند و یا دانشمند نیستند. یا در بسیاری موارد بسیاری از شخصیت های تاریخی ما چه در زمینه علم و چه در زمینه فلسفه و فرهنگ و علم، حذف وقایح به مقتضای محدودیت های مختلف اتفاق می افتد. در نتیجه تصویری از زندگی آنها شکل می گیرد که در واقع مخاطب را در قضاوت شخصیت آن فرد دچار کج فهمی می کند و در نتیجه چیزی عاید بیننده نمی شود. در واقع سئوال اساسی این جاست که
صدا و سیما چقدر پژوهش پیش تولید مجموعه های تلویزیونی تاریخی بر آثار انجام شده نظارت دارد؟
به نظر من صدا و سیما تا حد امکان بر این روند نظارت دارد. بر روی یک فیلمنامه دهها جلسه گذاشته می شود. دهها نفر بر قصه شخصیت اصلی نظارت می کنند. نظر می دهند، فیلم نامه بررسی می شود و در شرایط سختی یک فیلمنامه تصویب می شود. اما تا وقتی که تلویزیون نیز مانند سابق سرمایه ای را در اختیار کارگردانان قرار نمی دهد تا آنها به تولید بپردازند. شرایط بسیار دقیق تر و سخت گیرانه تر از گذشته است. حتی می توان گفت ناظران هم با تجربه بیشتری نسبت به گذشته به فعالیت می پردازند. نویسندگان، سناریست ها و تمامی عوامل موثر دیگر بسیار حرفه ای تر از گذشته عمل می کنند. اما گاه اگر شخصیت به نحوی که مورد انتظار است تولید نمی شود، به کارگردان باز می گردد یا نوع تولید دچار ضعف است.
اما این به معنای سهل انگاری های مورد تصور در صدا و سیما نیست. حتماً باید سناریو علمی و پژوهشی باشد. این در واقع جزء لاینفک آثار تصویری است. البته آثاری نیز در حوزه تلویزیون صورت گرفته که می توان از آنها به عنوان مجموعه های فاخر یاد کرد. مجموعه هایی از جمله ابن سینا، ملاصدرا و مجموعه هایی از این دست.
در سینما نیز به علت مخاطبان خاص و با تعداد مشخص، سخت است که بودجه زیادی صرف ساخت یک فیلم تاریخی کنیم. چند مورد نیز که مجموعه های تاریخی در سینما اجرا شد، با اقبال مخاطبانی که از این رسانه استفاده می کنند مواجه نشد.
آثاری که به یکباره از
” گاه اگر شخصیت به نحوی که مورد انتظار است تولید نمی شود، به کارگردان باز می گردد یا نوع تولید دچار ضعف است. “
موضوعات فاخر تولید می شود، این مجموعه ها را از توجه مخاطب محروم می کند، به عبارت دیگر هجوم یکباره به سمت تولید سریال های فاخر و یا هجوم یکباره به تولید آثار عامیانه مخاطب را دچار نوعی دلزدگی می کند. این عدم تعادل حاصل چه رویکردی است؟
این موضوع متأسفانه دامنگیر تلویزیون است و این مشکل ریشه در گذشته این رسانه دارد. باور غلط و عدم رعایت توازن برای جذب همه سلیقه ها از مشکلات سنتی ها در تلویزیون است.
ساخت مجموعه های تلوزیونی با مضامین عامیانه را چگونه می توان تحلیل کرد؟
هزینه زیاد تولید چنین موضوعاتی برای سینما به علت هزینه های سنگین و عدم استقبال مخاطبان دو دلیل عمده عدم تولید این مضامین برای سینما است. اما در مورد تلویزیون مشکلات دیگری نیز وجود دارد. کمبود تجهیزات یکی از این دلایل است.
سریال تاریخی نیاز به امکانات بسیار دارد. این تنها عبور چند نظر از مقابل دوربین نیست. تجهیزات کافی در اختیار صدا و سیما نیست. اما مجموعاً سینما و تلویزیون ما سینمای پر سرمایه ای نیست که بتوان است به تولید هر مجموعه ای با هر میزان هزینه زد در خصوص سینما تهیه کننده که بخش خصوصی است می خواهد هزینه ای که می کند بازگردد. به همین دلیل چنین ریسکی را به راحتی انجام نمی دهد. چرا که اگر یک بار شکست بخورد مجبور می شود سینما را برای همیشه کنار بگذارد. البته مسائل خانوادگی و یا روزمره که برای مخاطبان سینما جذاب تر است گرچه من به این موضوع انتقاد دارم. اما در همه دنیا ساختن فیلم های اجتماعی مرسوم است.
ساخت فیلم ها و سریال های فاخر چه مشکلات و سختی هایی در بر دارد؟
سینمای ما ظرفیت سرمایه گذاری برای فیلمی مثل «گلادیاتور» را ندارد. این واقعیتی است که شاید کمی تلخ باشد. نه بودجه و نه تجهیزات و نه آمادگی برای ساخت این مجموعه ها وجود ندارد.
به همین دلیل تولید کنندگان به دنبال ایده ای خواهند رفت که قابل انجام باشد، قابل نمایش باشد و سبب شهرت گردد. به همین دلیل نمی توان بر آنان خرده گرفت.
مجموعه ای مانند مختارنامه ۷ سال به طول انجامید و به دلیل تمام هزینه ها چندان به صرفه نیست. بسیاری از عوامل دست به دست هم می دهند تا یک مجموعه مورد استقبال و مقبول واقع شود.
