حضرت فاطمه (س) سرچشمه رحمت الهی و دردانه آفرينش و جان پیامبر (ص) است آنچنان که پیامبر (ص) بارها به جان او سوگند می خورد و او را بسیار عزیز و گرامی می دارد و برایش همتایی نمی یابد.
به واسطه این جایگاه از گذشته تاکنون چهره حضرت فاطمه (س) همواره در ادبیات فارسی متجلی شده است.
شاعران با بهره گیری و الهام از مضامین اسلامی، احادیث و قرآن مجید که برگرفته از باورهای عمیق دینی است اشعاری درباره آن حضرت سروده اند.
در واقع اثرپذیری شاعران در طول تاریخ از این شخصیت مبارک بسیار بوده است این اثرپذیری از فرهنگ دینی که فاطمه (س) یکی از عمده ترین ارکان آن و الگوی ارایه شده و کامل برای زنان عالم است گاه به صورت" تلمیح "گاه به صورت "تضمین" و گاهی نیز اقتباسی ادبی است و رنگ و بوی سخنان اولیاء و ائمه (ع) را درباره حضرت فاطمه (س) یادآور می شود: مثلاً فواد کرمانی با تلمیح به مضمون "کفو "بودن علی (ع) برای فاطمه (س) و اینکه اگر امیرالمومنین نبود همتایی برای فاطمه (س) یافت نمی شد می گوید:
در اوصاف کمال او همین کافی است بر دانا
که این دوشیزه را شوهر امیرالمومنین آمد
"همتایی" دیگر شاعر فارسی زبان است که رباعی مشهور در این زمینه دارد و می گوید:
عالم صدف است و فاطمه گوهر اوست
گیتی عرض است این گوهر جوهر اوست
در قدر و شرافتش همین بس که ز خلق
احمد پدر است و مرتضی شوهر اوست
اما ریحانه نبوت را مقام بالاتر از این است که او را در قالب جملات شاعرانه ای چند بگنجانیم این اشعار تنها گوشه ای از ارادت شاعران است که از دل برآمده تا ذره ای از بیکران وجود فاطمه (س) به تصویر بکشد.
بنابراین اگر بخواهیم اشعاری را كه شاعران فارسی از گذشته تاکنون به فاطمه (س) اختصاص داده اند جمع آوری نماییم خود دیوانی بس بزرگ خواهد بود اما هر چه به دوره معاصر نزدیک تر می شویم شاهد گستردگی بیشتر این ابیات خواهیم شد آنچنان که با پیروزی انقلاب اسلامی شاعران جوان با برگزیدن مضامین دینی و عرفانی و پرداختن به شخصیت زن با الگوپذیری از وجود مبارک حضرت فاطمه (س) اشعار زیادی در این باره خلق کردند که از گذشته تاکنون بی نظیر است به جرات می توان گفت اشعار عصر انقلاب بهترین نمونه ها عاطفی درباره حضرت زهرا (س) است.
این توجهات چه در اشعار شاعران زن چه در اشعار شاعران مرد به حدی گسترده است که به راحتی نمی توان از آن چشم پوشی نمود و حتی برخی از شاعران مجموعه های مستقلی را به مقام زن و شخصیت حضرت فاطمه (س) اختصاص داده اند که در این فرصت اندک نمی توان به حجم عظیمی از این اشعار پرداخت و آنها را مورد نقد و بررسی قرار داد با این وجود باید گفت بررسی اشعار فاطمی در عصر انقلاب نیازمند زمانی طولانی و دقت و ظرافت خاصی است.
اما چون سخن شعر و شاعری شد در پایان باید بگویم که فاطمه (س) از نظر فرهنگی نیز چهره ای برجسته داشت ایشان خود متکلمی فصیح و سخنرانی شجاع بودند چنانکه خطبه ای از او که در کتاب" بلاغات النساء" ذکر شده است بسیار مشهور است او دراین خطبه آنچنان فصیح سخن گفت: که احساسات مسلمانان را نسبت به پیامبر (ص) برانگیخت.
سیده عالم، فاطمه زهرا (س) شاعر نیز بوده است او در هنگام مصیبت ها نازک دل ترین بود چنان که ابن رشیق قیروانی درباره او می گوید: فاطمه (س) شعر نیز می سروده و اشعار زیادی از او نقل شده است.
از بهترین نمونه های شعر عاطفی که احساسات شاعر را منعکس می کند شعر فاطمه (س) است که حزن و اندوه از آن می چکد و عواطف ناله از آن سر می کشد.
از حضرت فاطمه (س) شانزده قطعه شعر به جا مانده است که بیشتر این اشعار در سوگ و دعا و نیایش است سبک شعری آن حضرت روان، شفاف و دارای لحنی آرام است و عواطف را برمی انگیزاند.
در سوگ سروده ای که برای پیامبر (ص) سروده است واژه ها آسان و مانوس و آشنا است فاطمه (س) در سوگ پدر می گوید:
پس از تو خبرهایی پراکنده شد و گرفتاری هایی در رسید
که اگر خود شاهد آن می بودی سخن به درازا نمی کشاندی
ما تو را از دست دادیم چنان که زمین با بارانش را
و قوم تو دگرگون شدند؛ پس آنان را بنگر و بر انان گواه باش.
ای کاش مرگ پیش از تو ما را دربرمی گرفت.
انگاه هرگز بر تو ناله و نوحه سر داده نمی شود و کتاب ها بین ما و تو حجاب می انداخت.
مردانی ترشرو به ما می نگرند از دمی که تو از ما پنهان شدی، خوار گشتیم و تمام خیر را تاراج کردند.
همه اینها نشان می دهد که حضرت فاطمه (س) از بعد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی در اوج کمال بود و جای آن دارد که یک جانبه به این شخصیت والا و متعالی ننگریم اگر می خواهیم درباره ایشان بگوییم در حد توان خویش باید ابعاد وجود مبارکش را در نظر بگیریم و او را الگوی زندگی خویش قرار دهیم.
در پایان من نیز چون اختر طوسی فاطمه (س) محبوبه حق می دانم و هم تو را با او می گویم:
محبوبه حق کسی به جز فاطمه نیست
گر هست کسی بگویدم آن کس کیست
بعد از پدرش محمد او را همسر
در رتبه کسی نیست و گر هست علی است
و انشاء الله که همه ما او را الگوی زندگی خود قرار دهیم و در قیامت مورد شفاعت ایشان قرار گیریم.
