تاريخ : سه شنبه ۲۵ اسفند ۱۳۸۸ ساعت ۱۰:۳۶
مینا کاری هنر درخشان آتش و خاک است، با رنگهای پخته و درخشان که سابقه آن به 1500سال پیش از میلاد می‌رسد. آقای علینقی وزیری در کتاب تاریخ عمومی هنرهای مصور قبل از تاریخ تا اسلام می‌نویسد: از جمله هنرهای دستی ایرانیان در گذشته های دور تزئین و کنده کاری روی فلزات است. ظروف فلزی بدست آمده از فلزات گوناگون ساخته شده که مهمترین آنها عبارتست از: طلا، نقره، مس، برنز، برنج، آهن، فولاد، سرب، آلومینیوم و کرم. این فلزات برای زینت آلات و ظروف گوناگون بکار می‌رفته زیرا که امکان ساختن ابزار لازم در یک ورق فلز چندان مشکل و ناممکن نبوده از جمله موارد فلز کاری میتوان از ترصیع یعنی به جا نشاندن قطعات کوچک فلزهای مختلف روی سط‌ح فلزی از نوع جنس دیگر و ایجاد تناسب میان قطعات با در نظ‌ر گرفتن رنگ و اشکال هندسی آنها و ایجاد شکل یا نقش وسیله آنها و مینا کاری نام برد. بررسی هایی که در مورد مینا سازی شده نشان می‌دهد میناهایی که بنام بیزانس مشهور است از مینا سازی ایرانی اقتباس شده است. قدیمی‌ترین نمونه‌های مینا کاری موجود موید این ادعاست که مینا کاری نیز مانند بسیاری از هنرهای دیگر برای اولین بار در ایران پیدا شده و از ایران به سایر کشورها راه یافته است. در دوران مغول سبک جدیدی در فلز سازی و مینا کاری ایران بوجود آمد. اشکال و تصاویری که قیافه و لباس اعضای دربار ایران را داشتند، جای اشکال و تصاویر عربی دوره قبل را گرفتند و بویژه ترصیع فلز در عصر تیموری به منتهی درجه شرقی خود رسید. در زمان صفویه زمینه‌ی هنر مینا کاری و فلز کاری تغییر یافت ظروف نقره در این دوره نقوش میناتور از قبیل مجالس بزم در دربار و یا مجالس شکار، یا اسب سواری مزین گشت و هنر مینا سازی از نقشهای اسلیمی و گل تغذیه کرد و رنگ قرمز مورد مصرف بیشتری داشت و شهر اصفهان یکی از مراکز عمده مینا کاری بحساب می‌آمد که هنوز هم تنها مرکز این هنر محسوب می‌شود.
نحوه تولید
هنر مینا کاری را میتوان یکی از اختراعات خلاقه بشر دانست زیرا این هنر شامل فعل و انفعالهای پیچیده‌ایست که بهم ربط داده می‌شوند از یک سو عوامل ساده‌ای از قبیل سیلیکوم و مینیوم و پتاسیم و از سوی دیگر سبک قیمتی که ترکیب آنها مینا را بوجود می‌آورد. از این رو این یک هنر آزمایشگاهی است و در حقیقت ماده‌‌ایست که از ترکیب اکسیدهای فلزات که بر اثر حرارت رنگهای مورد نظ‌ر را بدست می‌دهد در اختلاط با تعدادی نمک ثابت بدست می‌آید و رنگها با درجه حرارت و طول زمان حرارت ارتباط زیاد پیدا می‌کنند. بنابراین برای دسترسی به این پدیده هنری زیبا باید آتش و حرارت بدقت مراقبت و مهار شود. مینا که طبعا شفاف است شفافیت بیشتر خود را از اکسید قلع بدست می‌آورد و ترکیبات آن از زمانهای قدیم تا به امروز ثابت و بدون تغییر مانده است. روی اشیا طلایی و نقره ای هم میتوان مینا کاری کرد ولی اساسا مینا کاری بر روی مس انجام می‌شود. تا فراهم آمدن مینا چند مرحله باید طی شود باین ترتیب که ابتدا آن چیزی را که می‌خواهند مینا کاری کنند به هر شکل و هر اندازه باید به وسیله مسگر متخصص به شکل لازم در آید و پس از آن که ساخته شد استاد مینا کار به آن لعاب سفید رنگ می‌دهد. معمولا سه الی چهار بار لعاب داده می‌شود و در هر بار شیئی به کوره می‌رود و حدود 700 درجه حرارت می‌بیند تا رنگ لعاب ثابت شود بعد روی آن به رنگهای گوناگون نقاشی می‌شود سپس شیئی باز به کوره می‌رود و حدود 400 تا 500 درجه حرارت می‌بیند تا رنگها بصورت مط‌لوب در آید.
در گذشته که مینا کاری رواج اندک داشته رنگهایی که بکار می‌رفته مانند رنگهایی که در صنعت قلمکار بکار برده می‌شود گیاهی یا معدنی بوده است ولی اکنون برای نقاشی ظروف و اشیا مینایی از رنگهای شیمیایی استفاده می‌شود. رنگهایی که در میناکاری بکار می‌رود بر سه نوع است:
-1 رنگهای گیاهی که در چیت سازی هم بکار می رود.
-2 رنگهای معدنی که در نقاشی و مینا کاری بکار می رفته است.
-3 رنگهای فلزی که روی مینا کار می کنند.
برای مینا کاری در تهیه رنگ قرمز از طلا استفاده می‌شود رنگ سبز مینا از مس و رنگ زرد آن از گل ماشی بدست می‌آید. رنگ آبی و فیروزه‌ای و رنگ سفید از رنگ مخصوصی تهیه می‌شده است که در شهر سامره از شهرهای عراق نوع خوب آنرا بدست میآورده‌اند. بیشتر اشیایی که میناسازان فعلی به بازار عرضه می‌کنند عبارت است از: گوشواره، سینه ریز، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری، سرویس چایخوری و شربت خوری، حبابهای میناکاری، بشقاب، گلدان، تابلوهای بزرگ و کوچک مینا که با هنرهای دیگر مانند طلا کاری، خاتم کاری، مینیاتور ترکیب می‌شود، کاسه قاب و قدح، قابهای عکس، زیر سیگاری، پیپ، آلبوم عکس، گلابپاش، پنکه سقفی، جارو چهلچراغ، درها و پنجره ها و ضریح‌های مینا کاری شده برای مقابر ائمه شیعه در کربلا و نجف و سامره و مشهد و قم و حضرت عبدالعظیم و اماکن متبرکه دیگر.
