محمدرضا شرف‌الدين در گفت‌وگو با خبرنگار سينمايي فارس گفت: من پيشنهاد مي‌كنم جمعي تشكيل شود و عده‌اي با رويكرد ساخت فيلم و سريال - و نه تاريخ‌نگاري و تحقيق صرف- در اين تشكل شروع به توليد مطالبي در مورد انقلاب اسلامي كنند و ما هم از نظر لجستيكي آنها را پشتيباني كنيم.
وي در مورد تاريخ سينماي نوين ايران كه با پيروزي انقلاب اسلامي در سال 57 تولد يافت، گفت: سينماي نوين انقلاب اسلامي با جمله تاريخي حضرت امام بنا گذاشته شد كه گفتند: «ما با سينما مخالف نيستيم؛ با فحشا مخالفيم» و اين به سينمايي كه برخي آن را حرام مي‌دانستند، مشروعيت بخشيد.
وي افزود: سينماي سال‌هاي اول پيروزي انقلاب هم به دليل همين مشروعيت، مخاطبان جديدي داشت، چون افرادي كه تا ديروز سينما را حرام مي‌دانستند، براي تماشاي فيلم به سينماها آمدند و فروش همه فيلمها بعداز پيروزي انقلاب اسلامي، اين قضيه را تاييد مي‌كند.
مديرعامل انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس، گفت: حتي آن زمان دست‌اندركاران سينما، فيلم ايراني را گنج ايراني مي‌ناميدند و مي‌گفتند: هم كسي فيلمي دارد، گنجي دارد و فروش بالاي فيلم‌هايي كه قبل از انقلاب ساخته شده بود و بعد از انقلاب به نمايش درآمد، شاهدي بر اين مدعي است. از سوي ديگر نيروها و فكرهايي كه سينما را حرام نمي‌دانستند، به ميدان آمدند و كار سينما را آغاز كردند.
وي ادامه داد: امروز هم كه بحث مخاطب در سينما مطرح است، بعضي‌ها متوجه نيستند كه سينماي دهه 60، مردم را به سينما نمي‌كشاند بلكه مشروع شدن سينما بود كه مردم را به سينما آورد. در اين زمينه، در واقع خود سينما بيش از هر مدير و مقامي در عدم جلب مخاطب مقصر است، چون مطابق ذائقه مردم پيش نرفت.
* فيلم‌هايي با تفكرات انحرافي در مورد انقلاب ساخته شد
شرف‌الدين گفت: در دهه 60، آدم‌هايي به سينما آمدند و فيلم‌هايي را با برداشت و سليقه خود در مورد انقلاب اسلامي ساختند كه بعضي هم گرايش‌هاي جعلي و منحرف كننده داشتند و سعي كردند كه اسلامي بودن انقلاب را مخدوش كنند و انقلاب را ماركسيستي يا كارگري معرفي كنند اما بايد دانست كه با وجود همه جريانات و تفكرات، اين تفكر اسلامي و شخص امام خميني(ره) بود كه انقلاب اسلامي را پيروز كرد.
وي تصريح كرد: در اوايل انقلاب، بخش عمده‌اي از بدنه سينما، افراد آلوده‌اي بودند كه توانايي درك انقلاب اسلامي و همراهي با آن را نداشتند و در مقابل عده‌اي نيز حضور داشتند كه همراه با انقلاب حركت كردند و براي سينما مفيد بودند، اما به جرأت مي‌گويم هرگز نتوانستند كه دين خود را به انقلاب ادا كنند. به هر حال، اين چالش‌ها نيز باعث مي‌شد موضوعات مربوط به انقلاب نتواند به صورت ناب و صحيح در فيلمها شكل بگيرد.
* سينماگراني كه انقلاب را درك و باور كرده باشد، كم داشتيم
شرف‌الدين گفت: در سال‌هاي اول پيروزي انقلاب اسلامي مخصوصا تا قبل از جنگ، راجع به انقلاب، چند فيلم ساخته شد. مثلا فيلم «خونبارش»(امير قويدل) كه نسبتا فيلم خوبي در زمان خودش بود. سينما آيينه زمان است و وقتي انقلاب شد، فرصتي براي ساخته شدن فيلم‌هايي با موضوع انقلاب به وجود آمد كه البته در اين بين تعداد فيلم‌هايي كه در حواشي انقلاب ساخته شد، مثل هيولاي درون و سناتور و شيلات، بيشتر بود كه البته اين فيلمها از نظر موضوعي، به‌روز بودند.
وي تاكيد كرد: با اين حال، اگر بخواهيم در ميان آن فيلمها، از آنچه با موضوع انقلاب سر و كار داشت، نام ببريم، به جز «خونبارش» بقيه فيلمها، قصه‌هايي در حواشي انقلاب داشتند، موضوعاتي مثل ظلم فئودال‌ها يا توطئه‌هاي ساواك را بررسي مي‌كردند. يعني در مورد خود انقلاب نبودند و مي‌شد آنها را در هر زماني و در هر كشوري ساخت.
اين تهيه‌كننده ادامه داد: نكته ديگر اينكه غالبا اين فيلمها برداشتي از فيلم‌هاي خارجي مثل آثار كاستاگاوراس يا قصه‌هاي پليسي و انقلابي بودند و مثل دادشاه(حبيب كاوش)، قهرمان‌سازي‌هايي نيز در سينماي ايران به تبعيت از نمونه‌ةاي خارجي انجام شد كه قهرمانانش در واقع صرفا مخالفان دولت بودند كه مردم هم دلخوشي از آنها نداشتند.
شرف‌الدين گفت: عمده‌ترين چيزي كه در مورد سال‌هاي اول انقلاب مهم است، اين است كه ما نويسنده و كارگردان قابل توجهي كه انقلاب را درك و باور كرده باشد، كم داشتيم و همچنين شرايط زماني آن دوره، شرايط خاصي بود كه در آن حوادث به قدري پرشتاب و سريع پيش مي‌آمد كه فرصت تفكر را از همه سلب مي‌كرد.
* چرا فيلم‌هاي خوب انقلاب ما توقيف بوده‌اند؟
وي افزود: يكي از فيلم‌هاي خوب و ماندگار در زمينه انقلاب، مستند «براي آزادي» ساخته حسين ترابي بود كه متأسفانه سال‌ها مهجور واقع شد. سوال اين است كه چرا فيلم به اين خوبي كه جزو اسناد تاريخي اين مملكت است، سال‌ها مورد بي‌مهري قرار گرفته، در حالي كه تنها يك فيلم مستند بوده است اما به آن مجوز نمايش نمي‌دادند.
مديرعامل انجمن سينمايي انقلاب و دفاع مقدس تصريح كرد: متاسفانه گاهي نگاه‌هايي در جامعه مشاهده مي‌شود كه براساس آن اگر مي‌توانستند (نعوذ‌بالله) قرآن را هم سانسور مي‌كردند و بخش‌هايي از سوره حضرت يوسف(ع) را هم حذف مي‌كردند.
وي افزود: فضاي سينما در سال‌هاي اول انقلاب، به دليل نبود بسياري از خط كشي‌ها و حد و حدودهاي فعلي، نسبت به امروز شرايط بهتري را براي ساخت فيلم ايجاد مي‌كرد اما هرچه به پيش آمديم، قوانين موجود در فيلم‌سازي، دست و پاي فيلمساز را بست. البته قصد من انتقاد از اين مميزي‌ها نيست و تنها قصد آسيب‌شناسي مسائل سينما را دارم.
وي در بخش ديگري از گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: خسرو سينايي فيلمي خوب و شريف به نام «زنده باد...» ساخت كه فضايي واقع‌بينانه داشت و اگر بخواهيم شرايط جامعه و انقلاب را كشف كنيم، مي‌توانيم به آن فيلم استناد كنيم كه متأسفانه همچنان در محاق توقيف است ولي بسيار خوشحالم كه فيلم «براي آزادي» كه بعضي از تصاوير آن تنها اسناد بصري از انقلاب ما هستند سرانجام به نمايش درآمد كه تلاش انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس و آقاي جعفري جلوه براي نمايش آن، قابل تحسين بود.
* سينماي انقلاب و چالش‌هاي سياسي
شرف‌الدين اظهار داشت: مهم‌ترين چالش در مورد سينماي انقلاب اين است كه مباحث و موضوعات انقلاب اسلامي، مسائلي هستند كه هنوز چالش هاي سياسي دارند و برانگيزاننده چالش‌هاي سياسي هستند. چون ادعاهاي مختلفي در مورد انقلاب اسلامي وجود دارد و هر كس يا جرياني كه بخواهد فيلمي در مورد انقلاب بسازد، قصد دارد نظر خود را تحميل كند.
* تعدد سوژه‌هاي دفاع مقدس و نپرداختن به سوژه انقلاب
-
مديرعامل‌انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس، ادامه داد: پرداختن به موضوع انقلاب اسلامي، نيازمند افراد صاحب فكر و انديشه است تا بتوانند توانايي خود را اثبات كنند و از نظرات خود در مورد انقلاب دفاع كنند كه متأسفانه چنين كسي در سينما نداريم و زمينه‌هاي اين موضوع ضعيف است.
حوادث پس از 22 بهمن 57 بسيار پرشتاب بود و تا يك سال بعد از آن، حوادث بسيار زيادي در كشور وجود آمد كه آمريكا در رأس اين حوادث بود و قصد داشتند ايران را تجزيه كنند. هركدام از اين حوادث موضوعاتي است كه اگر بخواهيم سينما را آينه زمان بدانيم بايد به تك تك آنها بپردازيم، اما حوادث به قدري متعدد بودند كه يك سال پس از وقوع انقلاب، واقعه انقلاب اسلامي به صورت پديده‌اي تاريخي درآمد اما امروز شرايط سياسي روز هنوز اجازه پرداختن به اين موضوعات را نمي‌دهد و نمي‌توان آنها را تصوير كشيد.
وي گفت: واقعه‌اي مثل تسخير لانه جاسوسي، موضوع بزرگي است و جا دارد كه فيلمها و سريالهاي زيادي درباره آن ساخته شود ولي هنوز فيلمي در خور اين واقعه ساخته نشده است. سال 59 جنگ تحميلي هم آغاز شد و با شروع جنگ موضوع انقلاب، موضوعي قديمي از نظر حجم اتفاق و تأثيرگذاري شد، ضمن اينكه تعدد سوژه‌هاي مربوط به دفاع مقدس نيز باعث شد كسي به سوي انقلاب رجعت نكند به‌طوري كه هنوز هم پديده دفاع مقدس سيطره خود را بر همه شئونات زندگي اجتماعي ما حفظ كرده است.
وي تصريح كرد: با وجود موضوع دفاع مقدس، موضوع انقلاب در عرصه اجتماعي براي سينماي ايران كمرنگ شد و دفاع مقدس هم با تأثيرات خود بر انقلاب و سياست داخلي و خارجي، ايجاد شرايط براي ساخته شدن فيلم در مورد انقلاب را واقعا سخت كرد. البته تنها جايي كه به عنوان ادامه خط انقلاب باقي ماند، دفاع مقدس بود كه به عنوان يك موضوع كلي مورد توجه قرار گرفت و به علت طولاني بودن عرصه زماني آن، عده‌اي در عرصه دفاع مقدس پديدار شدند كه ژانري را به عنوان ژانر دفاع مقدس پديد آوردند، ولي سينماگراني از انقلاب بيرون نيامدند تا ژانر سينماي انقلاب را بسازند و وقايع آن را به حافظه تمدني ما بسپارند.
* تفكر سودجويانه سازندگان سريالهاي تلويزيوني درباره انقلاب
-
شرف‌الدين در ادامه گفت‌وگو با فارس، در پاسخ به اين پرسش كه آيا فيلمي در خور انقلاب در سينماي ايران ساخته شده است؟، گفت: به جز مستند «براي آزادي»، فيلمي در خور، كه به صورت داستاني بتواند شكوه انقلاب را به تصوير بكشد، نداشته‌ايم.
وي گفت: متأسفانه چند سال است كه سيماي جمهوري اسلامي به نام سيماي انقلاب، فيلمها و سريالهاي موضوعي ساخته كه در ميان اين آثار، تنها يكي دو اثر خوب و شايسته وجود داشته است و بقيه كارهاي نامطلوبي هستند.
شرف‌الدين گفت: نمي‌دانم چرا و به چه دليل صداوسيما، مي‌خواهد انقلاب شكوهمند اسلامي ما را در حد فرار چند ساواكي يا شورش عده‌اي ماجراجو جلوه دهد؟
وي گفت: ما وقتي در انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس اعلام كرديم كه اگر كسي طرحي براي انقلاب دارد آن را بياورد، تماما طرح‌هاي رسيده طنز بود و ما مي‌دانيم اكثر طنزهاي تلويزيوني چگونه است.
شرف‌الدين اظهار داشت: به عنوان يك ايراني كه انقلاب را ديده و خود را وفادار آن مي‌داند، مي‌گويم آنچه امروز در تلويزيون مي‌بينيم، ربطي به انقلاب ندارد و معلول جيب‌هاي خالي عده‌اي است كه به قصد سودجويي اين كارها را ارائه كرده‌اند.
وي گفت: در انقلاب اسلامي ايران، اتفاقات زيادي افتاد كه حتي تعدادي از اين اتفاقات به نام انقلاب و با سوء استفاده از آن بود اما اكنون اين حوادث نقد و بررسي نمي‌شود تا مردم بدانند انقلاب چه كمكي به حفظ كشور ايران كرد.
شرف‌الدين افزود: واقعيت اين است كه ما هيچ فعاليتي را در خور شان انقلاب انجام نداده‌ايم و علت عمده آن چالش‌هاي موجود بر سر مباحث انقلاب است. هر روز كسي با سليقه‌اي نظري مي‌دهد و اينگونه نمي‌توان انقلاب را بررسي كرد.
*نگراني‌ها درباره پرداختن به انقلاب در سينما بي مورد است
-
مدير عامل انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس گفت: به نظر من بايد سعه صدر همه ما بالا برود و اجازه دهيم كه موضوعات انقلاب به صورت واقعي خود بيان شود و در اين احوال، من مطمئنم كه در صورت ساخته شدن فيلم‌هاي جديد درباره واقعيت سال‌هاي انقلاب، هيچ آسيبي به وضع موجود كشور نمي‌رسد و نگراني‌هاي موجود بي‌مورد است. همين امروز دشمنان ايران با ماشين تبليغاتي خود، ماهيت انقلاب را زير سوال برده‌اند ولي عده‌اي در اين سو گوش‌هاي خود را گرفته‌اند و به اين حرف‌ها جوابي نمي‌دهند يا اگر جوابي هم موجود است به صورت هجو مطرح مي‌شود، در حالي كه قاطعانه بايد به اين سوالات پاسخ داد چرا كه انقلاب ما از عظيم‌ترين انقلاب‌هاي تاريخ بشريت بوده است و ما بايد باور كنيم كه ممكن نيست اتفاقي كه امام خميني(ره) آن را «معجزه قرن» ناميد، بيهوده اتفاق بيفتد، اما متاسفانه اين موضوعات هميشه مورد غفلت واقع مي شود.
وي گفت: در همه اين سال‌ها محافظه كاري دست و پاي همه را بست و تاريخ انقلاب به جز در بخش مستند، در هيچ فيلم و سريالي به خوبي مطرح نشد. اين در حالي است كه اگر با شجاعت و تدبير به اين موضوع وارد شويم، نتايج آن را خواهيم ديد.
شرف‌الدين گفت: در نظام تبليغاتي و فرهنگي كشور، تفكري وجود دارد كه نمي‌خواهد حقيقت انقلاب براي نسل هاي آينده بيان شود .
تهيه‌كننده «فرزند صبح» در مورد اين كه آيا اين فيلم خواهد توانست خلأ موجود در زمينه ساخت فيلم در مورد انقلاب را پر كند؟، گفت: به هيچ وجه! «فرزند صبح» فيلمي خاص با مخاطب خاص است.
وي افزود: گرچه اين فيلم نگاهي به زندگي حضرت امام(ره) دارد اما قطعا فيلمي نيست كه ادعا كنيم توانسته تصويري در خور حضرت امام(ره) بيان كند چرا كه شخصيت ايشان، به راحتي قابل تصوير نيست. شايد بتوانم بگويم ما تنها از كنار سايه شخصيتي متفاوت و بزرگ عبور كرديم.
گفتگو از علي ظهوري
