به گزارش هنرنیوز، این کتاب شناختی تحلیلی از دوره ای مهم از تاریخ اسلام است یا به عبارت دیگر از بعثت تا حادثه کربلا (در سال ۶۱ هجری) را شامل می شود، زیراکه؛ حواث این دوره از تاریخ اسلام فی نفسه بخشی مهم از عقاید مسلمانان و حیات دینی اجتماعی آنان را تشکیل می دهد.
بسیاری از این حوادث با وجود گذشت قرن ها از پیدایش و تکوین همچنان در زندگی مسلمانان حضوری فعال دارند. این حضور به گونه ای است که می توان ادعا کرد درک فرهنگ اسلامی و جایگاه کنونی مسلمانان در جوامع اسلامی با درک آن حوادث و تحولات مربوط است. ماجرای پیدایش اسلام و گسترش آن و تحلیل صدر اسلام از اهداف این اثر است.
کتاب حاضر بر اساس سرفصل های درس عمومی تاریخ تحلیلی صدر اسلام و در شش فصل تنظیم شده است.
فصل اول به مباحث کلی تاریخ نگاری و تعریف منابع اختصاص دارد. در این قسمت تعریف تاریخ، علوم مرتبط با تاریخ، نگاه قرآن و نهج البلاغه به تاریخ و معرفی منابع مهم آمده است. مؤلفین کتاب در این فصل علوم مرتبط با تاریخ را از دید استاد مطهری نقل کرده‌اند که شامل تاریخ نقلی، تاریخ علمی و فلسفه تاریخ است. همچنین درباره دیدگاه امیرالمؤمنین به تاریخ نوشته اند: «او به تاریخ به عنوان منبعی سرشار از نکته ها و درس ها می‌نگرد. البته این اهتمام در صورتی است که به حوادث تاریخی عمیقا توجه گردد، اخبار و آثار پیشینیان با اندیشه و با دیدی انتقادی دیده شود، شخصیت‌های تاریخی و بازیگران حوادث شناسایی گردند و عملکرد آنها با معیارها و ضابطه های انسانی سنجیده شود و آنگاه مورد قضاوت و داوری قرار گیرند».
در فصل دوم به وضعیت جزیره العرب، خاستگاه اسلام، از نظر دینی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و نیز تحولات زندگی رسول‌الله(ص) در مکه پرداخته شده است. برخی از مهم‌ترین رویدادهایی که در این فصل آمده است عبارتند از: مراحل دعوت اسلام، نخستین مسلمانان، شگردهای مشرکان در مقابله با اسلام و زمینه‌سازی هجرت رسول خدا (ص) به مدینه.
فصل سوم به تحولات و حوادث دوران رسول خدا(ص) در مدینه اختصاص دارد. در این فصل به مباحثی همچون عقد اخوت، غزاوت، فعالیت‌های یهودیان و منافقان، برخورد رسول‌الله(ص) با یهودیان، صلح حدیبیه و آثار آن در گسترش اسلام و فتح مکه پرداخته شده است.
در فصل چهارم موضوع جانشینی پیامر (ص) بررسی شده است. این فصل به تحلیل رویداد سقیفه و نتایج آن، تحولات دوران خلفا همچون ارتداد، فنوح و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنها و شرایط جامعه اسلامی در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی اختصاص دارد. در این فصل درباره نه گفتن امام علی(ع) به شرط سوم خلافت، یعنی پیروی از سیره ابوبکر و عمر می‌خوانیم: «برای درک :نهِ اما علی(ع) به عبدالرحمن«، :نهِ بزرگ تاریخ اسلام«،باید از نگاه علی(ع) به قدرت نگریست تا به ژرفای اندیشه او و مخالفتش با شرایط عبدالرحمن بن عوف پی برد. امام علی(ع) هیچ تردیدی نداشت که اگر به خلافت رسد، در زندگی مسلمانان جز به فرمان خدا و سیره پیامبر (ص) حکومت نخواهد کرد؛اما او، که هیچ مصلحتی را بزرگ تر و عزیزتر از حقیقت نمی‌شمرد، نمی‌توانست خلافت خویش را بر بنیاد عهدی دروغین آغاز نماید و خود را بر ادامه مسیر بر اساس حقیقت و راستی دلخوش کند.»
در فصل پنجم به تحولات خلافت امام علی(ع) پرداخته شده است. در این فصل علل توجه مردم به امام(ع) و تقاضای آنان از آن حضرت برای پزیرش خلافت، مشکلات امام (ع) در دوران حاکمیت، تحلیل جنگ‌های جمل، صفین و نهروان و سیره سیاسی و حکومتی امام(ع) بررسی شده است.
فصل پایانی به دوران امامت حسنین(ع) اختصاص دارد. تحلیل دلایل صلح امام حسن(ع) با معاویه و واگذاری خلافت به او و زمینه ها، چگونگی و نتایج قیام امام حسین(ع) از مهم‌ترین مطالب این فصل است. در پایان این فصل پیامدهای مهم واقعه عاشورا در تاریخ اسلام بیان و تشریح شده‌اند: انسجام و وحدت شیعیان، تزلزل دولت اموی، هحیای ارزش‌های اسلامی و انسانی، تمایز اسلام راستین از اسلام دروغین، تاثیر قیام امام حسین(ع) بر روی قیام‌های پس از آن، قطع نفوذ دینی ساختگی امویان و جدایی تاریخی شیعه از سایر گروه‌ها.
کتاب «تاریخ تحلیلی صدر اسلام» تالیف دکتر محمدعلی چلونگر و دکتر علی اکبر عباسی از سوی انتشارات هزاره ققنوس منتشر شد. این کتاب در ۲۸۸ صفحه و شمارگان ۱۱۰۰ نسخه به چاپ رسیده و با قیمت۸۶۰۰ تومان عرضه شده است.
