نیل سایمون یکی از مطرح ترین نمایشنامه نویسان امروز تئاتر در جهان است که بیشتر آثارش در ایران ترجمه و اجرا شده است. شاید دلیل عمده این رویکرد را بتوان در روح زمانه ای جست وجو کرد که در نمایشنامه های سایمون موج می زند و او را به تمام جهان تعمیم می دهد.



البته در این میان نقش شهرام زرگر مترجم اکثر آثار سایمون را نیز نمی توان از نظر دورداشت که با زبانی پالوده، نمایشنامه های وی را به فارسی بازگردانده و آن را به مخاطبان ایرانی معرفی کرده است.



اکثر متن های این نویسنده بر پایه گروتسک بنا شده اند. گروتسکی که وامدار زندگی مدرن آمریکایی است. سایمون در نمایشنامه هایی از جنس رویای هالیوود و یا هتل پلازا ابتدا جامعه کنونی خود را به شدت مورد نقد قرار داده و در ادامه راه حل خود را نیز برای بهتر شدن اوضاع پیشنهاد می دهد. برای مثال در نمایش رویای هالیوود ابتدا زندگی پدر در جایگاه نویسنده ای رو به شکست در هالیوود به شدت مورد انتقاد قرار می گیرد. او نه با حال ارتباط دارد و نه با گذشته اش. تنها نقطه روشنی که برای خود در زندگی باقی گذاشته درخت لیمو و پرتقالی است که به یاد فرزندانش در حیات کاشته است. اما همین نویسنده با ورود دختر جوانش زندگی را از سر باز می یابد و می تواند دوباره نوشتن از سر گیرد. البته تم های دیگری نیز در نمایشنامه های این نمایشنامه نویس وجود دارند که او را از دیگر نویسندگان هم دوره اش همچون دیوید ممت، سم شپارد و... جدا کرده و به نویسنده و کارگردان دیگری همچون وودی آلن نزدیک می کند.



نادر برهانی مرند که این روزها نمایش رویای هالیوود را روی صحنه دارد به دلیل تمرکز چند ساله اخیرش بر اجرای متون خارجی توانسته اثر را برای تماشاگر ایرانی در قالبی موجه و منزه اجرا کند.



نمایش با ورود دختر جوان نویسنده پیر آغاز می شود. او به سودای یافتن زندگی رویایی در هالیوود از نیویورک عازم لس آنجلس شده است. هالیوود از دیرباز نشانه ای جانشین شونده از رویای آمریکایی بوده است. رویایی که بارها توسط خود هالیوود مورد بازنمایی قرار گرفته و بعدها توسط فیلم های دیگری تخریب شده است. در اینجا نیز دختر به عشق بازیگر شدن قدم به کالیفرنیا و منزل پدر می گذارد. سایمون در این قسمت استفاده مناسبی از کهن الگوی روایتی سفر می کند. سایمون، طول سفر را از نمایش خود حذف کرده و تاکید را بر نتیجه این سفر استوار کرده است. دختر جوان می آید که شرایط را تغییر دهد. او هم در این سفر همچون قهرمانان کهن الگوی سفر به پاگشایی می رسد و ظاهر و باطن زندگی پدر را تحت تاثیر قرار می دهد و آن را عوض می کند. اگرچه دختر این تغییر را در سطح ظاهری با تغییر وسایل و اسباب منزل انجام می دهد اما در ادامه می بینیم که این تغییر ظاهری از منظر درونی نیز تاثیر فراوانی بر پدر گذارده است. البته در این میان خود دختر هم دگرگون می شود و در انتها از منظر رفتاری هم سکنات و گفتار دختر با لحظه ورورد بسیار متفاوت به نظر می رسد.



برهانی مرند در این نمایش از یک صحنه طولی با عمق میدان کم استفاده می کند. صحنه عمق میدان زیادی ندارد و بر یک خط طولی باریک قرار گرفته است. این خط طولی لبه باریکی را در زندگی نویسنده پیر ترسیم می کند. زندگی که از منظر دختر می تواند رویایی باشد، اما در عمل بسیار محدود و ساده لوحانه است. آدم ها نیز بیشتر در همین سطح طولی حرکت می کنند و کمتر به عمق می روند. گویا در مداری گرفتار آمده اند که راهی برای رهایی ندارند. با این وجود تکرارهایی در متن وجود دارد که تنگناهای آنان را بیشتر مورد تاکید قرار می دهد. آنان در برخی موارد به تکرارهایی روی می آورند که نشان از تکرار معناهای ثابت در زندگی آنها دارد. معناهایی که چون در ذهن حل نشده خود را در شکل تکرار نشان می دهد و زندگی آنها را نیز با لکنت مواجه می کند. لکنتی که به آنها اجازه نمی دهد زندگی را پیش ببرند و این نشانه های تصویری و گفتاری سترون بودن آدم ها را بیش از پیش به رخ تماشاگر می کشد.



در ابتدای نمایشنامه جنس گفتار دختر با پدر و نامزد جدیدش کاملاً متفاوت است. زرگر توانسته به خوبی در قالب بازی با جمله های رسمی و شکسته ای که توسط بازیگران نیز با لحنی درست ادا می شود تفاوت میان دختر را با فضای تازه بیان کند. بر نگارنده مشخص نیست این لحن به متن اصلی باز می گردد و یا مشخصه ترجمه است، اما به هرحال هرچقدر پیش می رویم، جنس گفتار دختر نیز بیشتر با دیگر شخصیت ها همسو و همگن می شود.



بازیگران نمایش نیز همچون کارگردان توانسته اند به روایت درستی از نقش ها دست یابند. مریلا زارعی در ابتدا نقش دختری ناپخته را ایفا می کند که با همین جنس حرکات و رفتار بر پدر تاثیر می گذارد و در انتها که منزل پدر را ترک می کند، رفتار و نحوه گفتارش با ابتدای کار تفاوت های بسیار کرده است. زارعی توانسته به خوبی روحی واحد را در نقش حفظ کند و با تکیه بر این روح واحد جزئیات دیگر را در شیوه حرکات و گفتار طراحی کند. گفتار برهنه و نوعی ادای کلمات از سوی زارعی در انتها جای خود را به صلابتی می دهد که بازیگر در طول کار آهسته آهسته آن را در بازی اش ایجاد می کند. اینجاست که سایمون با اتکا به توانایی های بازیگر روایت چند بخش دشوار نمایش را به عهده بازیگران قرار می دهد. یکی از آنها زمانیست که دختر برای پدر می گوید که برای پاییدن ماشین ستارگان سینما به یک مهمانی رفته بوده است. ما در این بخش با اتفاقی رخ داده مواجه ایم که در تصمیم گیری های دختر نقشی اساسی دارد. سایمون اصل رخداد زیسته دختر را به ما نشان نمی دهد، اما سعی می کند که این اتفاق مهم را از منظر دیالوگ های دختر برای مخاطب بازگویی کند. در اینجا چند اصل مهم رخ می نماید. اول اینکه روایت از چه زاویه دیدی بازگو می شود. دوم اینکه لحن این روایت چگونه است و بعد نحوه چینش آن به چه صورت است.



زاویه دید این روایت، زاویه دید دختر جوان است. زاویه دیدی شیفته وار که بلافاصله در مقابل بی تفاوتی پدر قرار می گیرد و نویسنده دیالکتیکی آنی را میان دختر و پدر پیرامون موضع هالیوود بنا می نهد. این شیفتگی به لحن دختر نیز راه می یابد. یعنی شور و وجد او از دیدن ستاره های هالیوود اندکی اغراق را به گفتار او اضافه می کند که دوباره بی تفاوتی پدر این اغراق را نیز خنثی می کند. اما از همه مهم تر شیوه روایت است که از اوج آغاز شده و به افول می رسد. گویا کلیت تم نمایش در همین روایت دختر خلاصه می شود. یک شب رویایی با رابطه ای که بازگو کردن آن هم نیمه تمام می ماند، کاملاً به هدر می رود و دختر ناخودآگاه خود و اتفاقاتی را که در نبود پدر در شهر خودش بر او رفته را نیز به روایت می آمیزد و لحن شاد این داستان به سردی و غم می گراید و سایمون به همکاری کارگردان و بازیگر کلیت گروتسک مورد نظر خود را در همین اثنا تدارک می بیند. این اتفاق در موارد دیگری نیز رخ می نماید و رضا بابک و افسانه ماهیان نیز به نوبه خود در بازگویی این روایت ها همین نکته را مد نظر قرار می دهند که برهانی مرند توانسته تمامی این روایت ها را با هماهنگی کامل بر صحنه اجرا کند.



در انتهای نمایش دختر می تواند ارتباط پدر سترون شده را با گذشته اش برقرار کرده و خود پرتقال هایی را به طرفه از این زمان به گذشته اش بازگرداند. جالب اینجاست که دستگاه تلفنی که پدر با زن سابق و پسر جوانش سخن می گوید هیچ سیمی ندارد و گویا این ارتباط رابطه ای متافیزیکی و نمادین است. پس دختر توانسته روح زندگی را به پدر باز گرداند. اینجاست که سایمون بنا را بر سامان دهی داستان می نهد. او گسست ها را یادآوری می کند که نیاز به ترمیم دارند. رویای هالیوودی از منظر او در اثر همین گسست ها رو به افول نهاده است. تک افتادگی آدم هایی که در روزمرگی سترون شده اند و خلاقیت و تولید را فراموش کرده اند. نامزد جدید پدر در توصیف این نویسنده پیر به دخترش می گوید که پدرش نمی تواند یخچال را پر نگاه دارد. این می تواند نشانی از مصرف زدگی بدون تولید باشد. تولید تنها از طریق درخت پرتقالی رخ می دهد که یادآور پیوند با گذشته هاست. بعد از خروج دختر می بینیم که حتی پدر با نامزد تازه اش نیز ارتباط بهتری برقرار می کند.













منبع: ایران تئاتر ( www.theater.ir )