نگاهی به کتاب «گفتگو با تارکوفسکی»؛
ایمان تنها چیزی است که می‌‌تواند انسان را نجات دهد
انسان به این مساله توجه نکرده است که حجم غول آسای پیشرفت مادی او با شرایط روحی و معنوی او هم خوانی ندارد.
تاريخ : شنبه ۲۷ دی ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۰۲
یاسین پورعزیزی: «جان جیانویتو» مجموعه دار فیلمساز و منتقد آمریکایی که فیلمهایش مانند «گلهای جنگ»، «آدرس ناشناخته»، «آهنگهای مجنون فرناند حسین» توسط منتقدین شیکاگو ریدر، بوستون فونیکس و فیلم کامنت به عنوان یکی از ده فیلم برتر سال انتخاب شده‌اند. «دور از افغانستان» که او هم در ساخت آن مشارکت داشته سال 2012 در فستیوالهای فیلم لوکارنو و فستیوال بین المللی فیلم تورنتو برنده جایزه شد. او استاد سینما در دانشگاه های ماساچوست، رودآیند و بوستون بوده و هم اکنون استاد هنرهای تجسمی و رسانه در کالج امرسون است. کتاب «مصاحبه های تارکوفسکی» که زیرنظر او منتشر شده در حقیقت اولین مجموعه به زبان انگلیسی از مصاحبه ها و برشی از زندگی این فیلمساز است و شامل گفت وگوهای او از زبانهای فرانسه، ایتالیایی، روسی و همچنین مقاله های انگلیسی تارکوفسکی است. به‌علاوه جمعی از گفت و گوهایی که او از سال 1962 تا 1986 انجام داده را در بر می گیرد.
کتاب از همان پیش‌گفتار که گفته هایی از زبان دیگر بزرگان عالم سینما را نقل می کند تکلیف خواننده را با کسی که قرار است در ادامه به او پرداخته شود روشن می کند طوری که حتی مخاطبانی که با سینمای تارکوفسکی آشنایی ندارند در کنجکاوی و تشنگی‌ای برای شناخت او قرار می گیرند. کتاب حتی برای مشتاقان حرفهای سینما نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد. شاید تارکوفسکی زیاد علاقه ای به بازکردن زبان سینمایی خود استعاراتی که در فیلمهایش به‌کار برده نداشته باشد اما توضیحات مختصری هم که او در این باره ارائه کرده بسیار راه‌گشاست. مشکلات ساخت فیلم تحت سانسور اتحاد جماهیر شوروی، ایدئولوژی تارکوفسکی درباره زیبایی شناسی، فیلمسازانی که او تحسین می کنند، تبعید، عناصر سینمایی آثار او از جمله آب و آتش، اسب و برف از مواردی هستند که تارکوفسکی درباره آن‌ها صحبت می کند.
نیاز به معنویت گزاره ایست که بارها و بارها در در مصاحبه های مختلف او تکرار می شود و حتی بدون اشاره مستقیم به عالم سیاست هم طعنه می زند به خصوص آنجا که می گوید: «بزرگترین حماقت بشر امروز این است که فکر می کنیم عده‌ای از انسانها که از نظر معنوی رشد چندانی نکرده‌اند می توانند خوشبختی را در جهان اشاعه دهند. همه‌ی ما به فکر نجات دیگران هستیم اما برای نجات دیگران ابتدا باید خود را نجات داد.» او حتی بی محابا برتولوچی هدف خود قرار می دهد و تیغش را بر «آخرین تانگو در پاریس»ِ او می گذارد و این‌گونه شماتتش می کند: «چند سال پیش فرصت آن را یافتم تا با فیلمهای «برتولوچی» آشنا شوم. گمان می کردم این کارگردان جوان ایتالیایی هنرمند با استعداد و توانایی است که حرفی برای گفتن دارد. اکنون او به یک کارگردان تجاری تبدیل شده است. در واپسین فیلم او آخرین تانگو در پاریس(1972)، او نمی تواند از استفاده از هرزه‌نگاری پرهیز کند. او با نشان دادن شخصیت‌های بی‌بنیه، ضعیف و توخالی مورد پسند یک مخاطب بورژوآ، به استعدادهای خود خیانت کرده است. پیشتر به نظر می رسید برتولوچی برای عقاید سیاسی خود می جنگد. اکنون او دیگر هنرمند نیست. هیچ کس او را مجبور نکرده تا این فیلم را بسازد. او فراموش کرده هنری که می آفریند مایملک او نیست.»
«هنرمند صدای مردم است حتی اگر با فریاد بلند این رسالت را انکار کند»، «هنر یک عبادت است»، «عشق یک حس کلی است که نمی تواند تکرار شود»، «انسان به این مساله توجه نکرده است که حجم غول آسای پیشرفت مادی او با شرایط روحی و معنوی او هم خوانی ندارد». بسیاری از این دست کلمات قصار در کتاب جاری است. نظرات او درباره بشر امروز و پیش بینی آینده مقام تارکوفسکی را همچون استاکر، مخلوق دستش پیامبرگونه هدفی را در پیش گرفته بود، بالا می‌کشد. کلمات کتاب همچون قطرات آبی که از شیشه می لغزند خواننده را در آینه‌ی ذهن تارکوفسکی غرق می کنند و معنای معجزه را، لفظی که برگمان بعد از کشف کارگردان روس به کار برد، روشن می کند.
بخش‌های مختلف این کتاب عبارت‌اند از: گاه‌شمار، فیلم‌شناسی، آندری تارکوفسکی: طرفدار سینمای شاعرانه‌ام، مواجهه با تارکوفسکی، سوختن، هنرمند در روسیه کهن و در اتحادیه جماهیر شوروی جدید، گفتگو درباره امور علمی - تخیلی بر پرده سینما، عاشق داوژنکو هستم، هنرمند مثل انگل از کودکی خود تغذیه می‌کند: مصاحبه‌ای با مولف آینه، مصاحبه با آندری تارکوفسکی، استاکر قاچاقچی شادی، مصاحبه درباره «استاکر»، علیه تفسیر، ترجمه‌های تارکوفسکی، تارکوفسکی در ایتالیا، ته‌رنگ تیره نوستالژیا، بین دو دنیا، سینمای من در عصر تلویزیون، دشمن نمادگرایی، قرن بیستم و هنرمند، نوار قرمز، چهره فیلمساز در مقام راهب ـ شاعر، کورسویی در ته چاه؟، ایمان تنها چیزی است که می‌‌تواند انسان را نجات دهد.
کتاب «گفتگو با آندره تارکوفسکی» با ترجمه آرمان صالحی در 246 صفحه بعلاوه چند تصویر از او در انتهای کتاب، با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۵هزار تومان از سوی انتشارات شورآفرین روانه بازار شده است.
