جشنواره فیلم فجر امسال مانند دوره‌های گذشته با بیان سلیقه‌ها و اما و اگرهایی مواجه شد. جشنواره‌ای که در آن بالاخره پس از سال‌ها شش فیلم با موضوع دفاع هشت‌ساله جوانان میهن و یا پس‌زمینه جنگ را در آن شاهد بودیم و مانند هر سال فیلم‌هایی با موضوعات اجتماعی بسیاری دیده می‌شد که اکثر آن‌ها به موضوع مثلث عشقی و یا خیانت ساخته شد. امسال برای اولین بار تعدادی از فیلم‌ها موفق به دریافت پروانه نمایش عمومی شدند و تعدادی نیز با مشکل دریافت پروانه نمایش مواجه هستند. درباره کلیت جشنواره فیلم فجر، نحوه برگزاری و ساختار جشنواره همچنین تولیدات و آینده بنیاد سینمایی فارابی در ساختار سازمان سینمایی کشور با «پژمان لشکری‌پور» معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی که از معدود افرادی است که از مرحله خواندن فیلمنامه تا مراحل پایانی تولید فیلم با آن درگیر است، گفت‌و‌گویی داشتیم که در ذیل می‌خوانید:
«پژمان لشکری‌پور» معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره تعداد و نوع حمایت‌های فارابی از فیلم‌های جشنواره و برگزاری جشنواره سی‌ام فیلم فجر، گفت: ما در فارابی دو نوع حمایت کلی به صورت مشارکت و ارایه وام و تسهیلات از فیلم‌ها داریم. اگر به مجموع فیلم‌های نمایش داده شده در حیطه مسابقه سینمای ایران و آیینه سینمای ایران نگاه کنیم (فارغ از این که نظر شخصی من این است که بعضی از فیلم‌ها که خارج از مسابقه بودند می‌توانستند در بخش مسابقه قرارگرفته و داوری شوند) اما از مجموع ۵۰ فیلم، این دو بخش حدود ۳۰ فیلم را حمایت کردیم.
* حمایت ویژه از «تهران ۱۵۰۰»
وی در ادامه گفت: در این میان از فیلم انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» که کار اول محسوب می‌شد به صورت ویژه حمایت کردیم و خوشحالیم که این فیلم بالاخره بعد از چند سال توانست به اتمام برسد. این فیلم طبعاً به خاطر این که فیلم اول بود در حمایت‌های فارابی نمی‌گنجید اما چون فیلم ویژه‌ای بود ما حمایت کردیم تا فیلم آماده شود و فارابی باعث شد فیلم به جشنواره برسد و خوشحالیم از این جهت که فیلم توانست در بخش نگاه نو مورد ارزیابی قرار گیرد.
لشکری پور در ادامه به اسامی فیلم‌های مورد حمایت فارابی اشاره کرد و گفت: فیلم‌های سینمایی ملکه، شور شیرین، روئیدن در باد، محرمانه تهران، بیداری، پرواز بادبادک‌ها، خودزنی، رویای سینما، شیر تو شیر، پنهان، شانه دوست، بچگیتو فراموش نکن و اینجا شهر دیگری است، فیلم‌های محصول مشارکت بنیاد سینمایی فارابی بودند که از ۶۰ تا ۱۰۰ درصد هزینه‌های تولید این فیلم‌ها را مشارکت کرده است.
برخی از فیلم‌ها وام و تسهیلات حداکثری را دریافت کردند و در سطح دوم حمایت قرار گرفتند، این فیلم‌ها شامل بوسیدن روی ماه، پل چوبی، زندگی خصوصی، ضد گلوله، من و زیبا، نارنجی‌پوش، یکی می‌خواد باهات حرف بزنه، بی‌تابی بیتا و مادر پاییزی است. برخی از فیلم‌ها هم مانند یه عاشقانه ساده، چک، بی‌خداحافظی، گشت ارشاد، اکباتان و دوباره با هم با توجه به برآورد پروژه‌ها وام کمتری دریافت کردند.
* ۳۰ فیلم بخش مسابقه و آیینه سینمای ایران با حمایت فارابی حمایت ساخته شد
وی در ادامه گفت: حدود ۳۰ فیلم که نسبت به سال‌های گذشته آمار بالایی است، با حمایت و مشارکت فارابی ساخته شده است. به برخی از فیلم‌ها مانند سلام بر فرشتگان و پله آخر نیز کمک‌های معنوی کردیم. در فیلم‌های حمایت شده فارابی تنوع سلیقه، ساختار و ذائقه را شاهد بودیم و سعی کردیم گونه‌های مختلف فیلم‌ها را در سبد حمایتی بنیاد سینمایی فارابی قرار دهیم و از این حیث سال قبل سال پرکاری برای ما بود. ضمن اینکه فیلم‌هایی بودند که دوست داشتیم از آن‌ها حمایت کنیم اما نمی‌توانستیم به آن‌ها ورود پیدا کنیم زیرا به عنوان مثال تهیه‌کننده دولتی دیگری نیز سرمایه‌گذاری کرده بود و برای حمایت از فیلم‌ها طبعاً به جز پارامترهای فرهنگی، پارامترهای حقوقی هم وجود دارد. از ۶ فیلم که کاندیدای بهترین فیلم جشنواره بودند، پنج فیلم آن یا محصول فارابی است و یا فارابی از تولید آن‌ها حمایت جدی کرده است و این به نظرم نشان از هدف‌گیری درست فارابی دارد.
* ۱۰ پروژه در دست ساخت داریم
معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی در ادامه به تولید در این فصل اشاره کرد و گفت: در حال حاضر که فصل تعطیلی سینما به شمار می‌آید، ما حدود ۱۰ پروژه در ژانرهای مختلف و به لحاظ حجم تولیدی متفاوت در دست ساخت داریم و فارابی در حیطه تولید تعطیل نیست و این فیلم‌ها در مراحل مختلف تولید قرار گرفته‌اند که به جشنواره سی و یکم فیلم فجر و جشنواره بیست و ششم کودک و نوجوان خواهند رسید.
ما در فارابی همت خود را برای جشنواره بیست و پنجم کودک و نوجوان و سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر گذاشته بودیم تا حضوری پربار داشته باشیم؛ این درحالی بود که سال گذشته تورم هزینه‌ها عملاً تولید را دچار مشکل کرده بود و بعضی از اختلافات میان اهالی سینما با حوزه مدیریت کلان سینما نیز وجود داشت که این امر نیز حرکت ما را دچار مشکلاتی می‌کرد. در این میان عملکرد و رویکرد ما طبعاً بی‌اشکال نبوده و امیدواریم سال به سال اشکال‌ها کمتر باشد و در خدمت حرکت رو به جلوی سینمای ایران حرکت کنیم.
* معدل فیلمنامه‌ها بالاتر از فیلم‌های ساخته شده است/ مظلومیت فیلمنامه‌نویسان
لشکری‌پور که علاوه بر دیدن آثار، فیلمنامههای آن‌ها را نیز خوانده و در جریان تولید آن‌ها قرار داشته است، در پاسخ به این سوال که ضعف سینمای ایران در فیلمنامه‌ها است یا خیر، گفت: در تحلیل‌ها بسیار خواندم سینمای ایران از ضعف فیلمنامه رنج می‌برد اما به عقیده من این مظلومیتی برای فیلمنامه‌نویسان ماست. بنا به شرایط شغلی، هم فیلمنامه‌ها را خوندم و هم آثار را دیدم. من در بسیاری از موارد فیلم‌هایی که روی پرده دیدم به مراتب ضعیف‌تر از فیلمنامه‌هایشان بود. منتقدین براساس فیلمی که می‌بینند فیلمنامه را نیز نقد می‌کنند، اگر معدل بگیریم شاید فیلمنامههای واقعی معدل بهتری نسبت به آثار ساخته شده داشته باشند.
وی به دلایل ضعف فیلم‌ها در ساختار اشاره کرد و گفت: ما متاسفانه زمان تولیدمان کاهش یافته و به لحاظ مسایل تولیدی و هزینه‌های بالا، برآورد زمان تولید فیلم‌ها ۳۰ یا ۳۵ روز است، درحالی که تا سال‌های قبل معدل ۶۰ روزه برای ساخت فیلم‌های سینمایی در نظر گرفته می‌شد؛ طبعاً این زمان محدود روی کیفیت آثار تاثیر دارد. منتقدان نیز بر اساس فیلم‌های روی پرده نظر می‌دهند، در حالی که فیلمنامههای اصلی در جاهایی بهتر بوده است. در اینجا باید شهادت به مظلومیت فیلمنامه‌نویس‌ها بدهم، ضعف کلی فیلم‌ها به ساختار آن‌ها بازمی‌گردد، غلظت این ماجرا در بسیاری از فیلم‌های روی پرده دیده می‌شود و در مواردی فیلمنامه‌ها به گونه‌ای آماده شده که می‌توانست با هوشمندی و خلاقیت در ساخت به کار قوی‌تری تبدیل شود، البته این که یکی از چالش‌های جدی سینمای ما در حال حاضر بحث فیلمنامه است، شکی نیست.
* ساختار جشنواره فیلم فجر نیاز به بازنگری دارد
وی درباره برگزاری جشنواره فیلم فجر، گفت: در خصوص جشنواره فجر و ساختار آن باید بحث جدی صورت گیرد، با توجه به این مهم که سازمان سینمایی کشور تشکیل شده و شاید یکی از وظایف سازمان سینمایی تغییر ساختار و تخصصی شدن زیرشاخه‌هایش باشد که طبعاً باید آسیب‌شناسی درستی در این حیطه‌ها صورت گیرد. درباره ساختار جشنواره، تعداد نمایش‌ها، نمایش‌های استانی و ... باید بازتعریف شود. مسئولین هر دوره برای برگزاری جشنواره انگیزه و ایده‌آل‌هایی دارند که شکی در آن نیست؛ من هم در برخی از دوره‌ها از نزدیک شاهد آن تلاش‌ها بودم. مسئولین جشنواره سی‌ام نیز در حد توان جشنواره را برگزار کردند و بیشتر هم بر روی نظم آن تاکید کردند. اما جشنواره باید دارای یک مهندسی ظریف باشد، به طور مثال در جشنواره امسال بنا به نظر دبیر با یک استاندارد ۲۴ فیلم بخش مسابقه بسته شد، اما با دید حمایتی فیلم‌های این بخش به ۳۲ عنوان افزایش یافت که بار زیادی به دوش مخاطب، داور، منتقد و کارشناسان می‌گذارد و کیفیت جشنواره در بخش مسابقه را نیز خدشه‌دار می‌کند. چگونه است که آن وقت در بحث بهترین فیلم به جمع‌بندی برای اهدای سیمرغ نمی‌رسیم! که این نشان از دو نگاه متناقض است. در یک جا برای پارامترهای کیفی آوانس قائل می‌شویم و چشم‌پوشی می‌کنیم اما در جایی دیگر که به نوعی در پیشانی تاریخ سینما حک خواهد شد به یک سیمرغ ولو به دید حمایتی نمی‌رسیم، هضم این مسئله سخت است و این‌ها از موارد و مصادیق آن مهندسی جشنواره است که در بالا به آن اشاره کردم.
* با مدیریت زمان می‌توانستیم به نتایج بهتری دست یابیم
لشکری‌پور درباره اهدای جوایز به برگزیدگان جشنواره فیلم فجر و نرسیدن به جمع‌بندی هیئت داوران برای اهدا جایزه بهترین فیلمنامه گفت: در بحث‌های سینمای ایران نیز همواره با بحث قهرمان و ضد قهرمان مواجه بودیم و همیشه گفته‌ایم که سینمای ایران از فقدان قهرمان مؤثر رنج می‌برد و حال با شعار «اخلاق، امید و آگاهی» که در جشنواره امسال شاهد آن بودیم آیا نباید بر روی قهرمان و پارامترهای مثبت آن تاکید می‌شد؟ با حفظ مسایل کیفی و کار عزیزان بازیگر، به دو پرسوناژی که نقش‌های منفی را در آثار ایفا کردند جوایز اصلی بخش بازیگری اهدا می‌شود و طبعاً ضد قهرمان را برجسته می‌کنیم، بدیهی است رویکرد من نادیده انگاشتن و حذف آن جایزه و نقش منفی نیست بلکه در کنار آن توجه به عنصر قهرمان است بنابراین می‌توانستیم با این رودیکرد در این بخش دو جایزه را اهداء کنیم.
وی در ادامه گفت: در برگزاری جشنواره باید نسبت به هدف‌گذاری‌ها و این نوع نگاه‌ها دقت نظر بیشتری داشته باشیم تا بعضی مواقع فعالیت‌ها ناقض هم نباشد و خنثی عمل نکنیم زیرا اثرات خوبی نخواهد داشت.
معاون فرهنگی فارابی در ادامه گفت: به لحاظ کیفی ۳۲ فیلم در بخش مسابقه قرار گرفت و گروه انتخاب و داوری با فشردگی زمان کار انتخاب و داوری را انجام دادند، اگر این زمان فشرده نبود طبیعتاً به گزینه‌های بهتری با توجه به اهداف جشنواره و شعار آن می‌توانستیم برسیم. همان‌گونه که مطلع هستید اعتراضاتی هم در جشنواره از این حیث دیده شد من به شخصه معتقدم به خاطر زمان فشرده این روند را شاهدیم نه تنها بحث سلیقه داوران و هیئت انتخاب، بدیهی است فشردگی زمان ضریب دقت و توجه به آن اهداف کلی را تا حد قابل توجهی خدشه‌دار می‌سازد.
* معضلات اجتماعی باید ریشه‌یابی شود
وی در پاسخ به این سوال که اکثر فیلم‌های اجتماعی بیشتر به مقوله خیانت پرداختند گفت: رهبر معظم انقلاب در آغاز دهه فجر خطبه‌ای ایراد کردند که به نظرم پس از چند ماه فشار رسانه‌ای شدید ضد انقلاب در حیطه‌های اقتصادی و فرهنگی، تجدید حیات و قوای بچه‌های انقلاب بود که از این حیث بسیار تاثیرگذار و تاریخی بود. شاید دوستان به دلیل تقارن ضیافت نهار برای میهمانان بین‌الملل با خطبه‌های رهبر انقلاب، در آن روز کمتر به سخنان ایشان توجه داشتند. ایشان نقاط ضعف و قوت انقلاب را به جزئیات و در فصل‌های مختلف تحلیل کردند. سه نقطه ضعف را برای جامعه ما برشمردند. ۱- گرایش به سمت زندگی اشرافی و دور شدن از ساده‌زیستی که در نفس انسان اثر سوء دارد و دنیا‌زدگی افراطی را باعث گردیده که ما در جامعه شاهد آن هستیم. ۲- پایین آمدن کیفیت و پارامترهای اخلاقی در رفتارهای ما ۳- عدم حصول به عدالت اجتماعی مورد توقع نظام اسلامی. سه موضوعی که نقاط ضعف کلی جامعه ماست و ما آن را حس می‌کنیم. این موضوعات در سینمای ما هم وجود دارد و همین امر باعث می‌شود تا معضلات اجتماعی مثل خیانت مورد توجه هنرمند قرار گیرد.
وی در ادامه گفت: مقام معظم رهبری در دیداری که با هنرمندان در سال ۸۸ داشتند، فرمودند هنرمند باید شامه‌اش بوی متعفن معضلات اجتماعی را درک کند و بر این امر تاکید داشتند. هنرمندان هم به این موضوعات توجه دارند و به این سمت می‌آیند. این روند فی نفسه بد نیست، زیرا سینماگر نسبت به موقعیت اطراف خودش حساس است و از همین روست که سینما زنده است، اما باید این مسئله توجه کنیم رویکرد هنرمندی که قرار است در جامعه‌اش پیشرو باشد از بیان مشکلات چیست؟ و چه حسی را در جامعه القاء می‌کند؟ متاسفانه در بسیاری از کارها آدم‌های سرشناس این رشته نیز با معضلات اجتماعی به صورت سوال ژورنالیستی برخورد کردند. از این نوع نقدها ره به جایی نمی‌بریم، با این کار تنها پشت صورت مسئله برای بیان اهداف شخصی پنهان می‌شویم.
معاون فرهنگی فارابی در ادامه گفت: در سالیان مختلف که شاهد برگزاری جشنواره بودیم هر سال با یک پدیده مثل خشونت، خودکشی، خیانت و ... برخورد کردیم و این‌ها مسایلی هستند که موضوع جامعه ما است. رهبر و بالاترین مقام نظام اشاره به ضعف‌های جامعه ما می‌کنند و سقوط پارامترهای اخلاقی و گرایش افراطی به سمت دنیا را در خطبه‌هایشان تاکید می‌کنند، حال طبعاً باید به این مسایل در سینما پرداخت و آن ها را ریشه‌یابی کرد. سقوط اخلاق و عواقب نابهنجاری‌ها را باید هشدار دهیم. این موارد باید آسیب‌شناسی شود، اداره تحقیقات و مطالعات که در سازمان هم پیش‌بینی شده باید به طور جدی به این مسایل توجه کند.
لشکری‌پور در پاسخ به این سوال که در آثار فارابی نیز دیده شده که فیلم‌هایی با موضوع خیانت حمایت شده است، گفت: همانطور که قبلاً به آن اشاره کردم در پروژه‌های فارابی به موارد مختلف توجه کردیم. در مورد شهید کاوه یا بچه‌های جنگ در سال‌های آخر دفاع مقدس، یا محوری که در «روییدن در باد» تجربه کردیم و توجه آموزش و پروش به بچه‌های کوچ در زندگی روستایی. ما در فارابی سعی کردیم به جریان سینمای ایران در کنار موارد ملتهب و متعفن جامعه توجه کنیم. البته در اینجا این سوال مطرح است که جایگاه مردمی که آرمان‌گرا هستند و در راه مستقیم حرکت می‌کنند و همواره یاور انقلاب بوده و هستند در کلیت سینمای ما کجاست؟
* ممیزی تنها آسیب‌ها را کم می کند
لشکری‌پور درباره نحوه ممیزی فیلم‌های اجتماعی و نمایش آن‌ها، گفت: ممیزی صرف در مورد فیلم‌های اجتماعی کار درستی نیست، زیرا بالاخره یک روزی این فیلم‌ها به نمایش درمی‌آید. باید به گونه‌ای ممیزی را طراحی کنیم تا فیلمساز با مدیریت نظارت‌کننده به تعامل برسد. پرداختن به موضوعات اجتماعی نشان از آزادی هنرمندان در جامعه است و از قضا می‌تواند نقطه قوت برای دولت باشد اما ممیزی باید به گونه‌ای صورت گیرد تا به نتیجه‌ای مثبت دست یابیم. توجه داشته باشیم اکثر فیلم‌هایی که مد نظر سوال شماست مربوط به بخش خصوصی است، از سوی دیگر خیانت و دروغ طبعاً باید به عنوان رفتاری زشت و ناپسند به مخاطب القاء شود و فیلمساز در جهت رفع این مشکل برآید نه آنکه در پایان این موضوع برای تماشاگر جذاب و سمپاتیک از کار درآید.
* با عوض کردن دیالوگ و افزودن نریشن روند رو به رشدی نداریم
وی در ادامه گفت: مهم‌ترین مسئله ممیزی نرم‌افزاری است و باید فیلمساز با مسئول فرهنگی به یک تعامل و تفاهم مشترک برسند و جهت فیلم به سمت و سویی برود که پیام مناسبی از آن ساطع شود. با عوض کردن دیالوگ و افزودن نریشن یا حذف برخی از صحنه‌ها فیلم روند رو به رشدی پیدا نمی‌کند، ممکن است آسیب‌های فیلم کم شود اما خواصش را هم از دست می‌دهد و بی‌ضرر می‌شود که سودی هم به ما نمی‌رساند. فیلم باید اثربخش باشد و باعث فایده برای مخاطب و اجتماع شود. به عقیده من تنها با تعامل فکری که در سایه اعتماد متقابل صورت می‌گیرد، این مشکل مرتفع می‌شود.
* سال آینده در فارابی نیستم
معاون فرهنگی فارابی درباره ساختار بنیاد سینمایی فارابی و معاونت فرهنگی فارابی توضیح داد: با تشکیل سازمان سینمایی زیرمجموعه‌های معاونت سینمایی لاجرم باید بازتعریف شوند. فارابی هم از حوزه‌های زیر‌مجموعه معاونت سینمایی است که بخش اعظمی از موجودیت فعلی معاونت سینمایی محسوب می‌شود و طبیعتاً در ساختار آن بازنگری خواهد شد تا مجموعه سینما چابک‌تر و چالاک‌تر شود. سازمان سینمایی در مقایسه با معاونت ماموریت گسترده‌تری خواهد داشت، اما من در حوزه شخصی خودم برنامه‌ریزی‌هایم به گونه‌ای صورت گرفته که انشاءالله در سال جدید در کسوت فعلی (معاونت فرهنگی فارابی) در کنار فیلمسازان و اهالی سینما نخواهم بود.
