رييس انجمن نقد ادبي ايران گفت: فقر نظريه‌پردازي، نقد ادبي در ايران را با بحران روبه‌رو کرده است.
به گزارش هنر نیوز ،محمود فتوحي در گفت‌وگو با ايسنا، درباره برگزاري اولين همايش ملي نقد ادبي اظهار كرد: اين همايش در هفته اول اسفندماه سال جاري در دانشگاه فردوسي مشهد برگزار مي‌شود و چكيده‌هاي مقالات تا پايان روز ٣١ شهريورماه ١٣٨٩ قابل دريافت است. دبيرخانه همايش از طريق وب‌سايت همايش (http://clci.um.ac.ir) و ايميل (irancriticis@gmail.com) و نشاني پستي كه در اختيار مخاطبان قرار داده شده است، چكيده‌ها را دريافت مي‌کند.
او در ادامه افزود: تاکنون حدود يک‌صد چكيده دريافت كرده‌ايم که البته بخشي از چكيده‌هاي رسيده، نقد عملي بوده است. مقاله‌هاي نقد عملي با توجه به اهداف همايش در اولويت قرار نمي‌گيرند؛ مثلاً نقد موردي يک شعر يا يك رمان در دستور كار همايش نيست؛ مگر اين‌که متضمن معرفي و طرح نظريه يا روش نويني براي نخستين‌بار باشد.
او خاطرنشان كرد: صفت «ملي» به اين خاطر بر اين همايش اطلاق شده است که نسبت بين وضعيت نقد ادبي در ايران با وضعيت نظريه‌هاي جهاني را با نگاهي دانشگاهي بررسي کند و چشم‌اندازي از بنيادهاي تفکر نقد ادبي ما ترسيم كند. اين کار نوعي بازنگري در وضعيت کيفي و کمي کاربرد نظريه‌ها در نقد ادبي است.
دکتر فتوحي تأکيد کرد: اکنون كه نقد ادبي به سمت نقادي فرهنگي گرايش پيدا کرده، بايد به جنبه‌هاي بومي مسأله با جديت توجه شود. در سال‌هاي اخير، فرآيند نظريه‌پردازي در ايران كم‌تر با استقبال مواجه شده و در قلمرو نظريه ادبي با کاستي‌هاي بارزي روبه‌روييم. آن‌چه كه بر گفتمان نقد ادبي دانشگاهي مسلط است، بيش‌تر نقدهاي عملي و آموزشي است که بر اساس الگوها و مدل‌هاي ترجمه‌شده شکل مي‌گيرد. هرچند اين نوع نقدها از جنبه آموزشي، مطلوب است؛ اما نبايد از ياد برد که بنيادهاي تفکر نقادي بر پايه نظريه‌پردازي استوار مي‌شود.
نويسنده کتاب «نظريه تاريخ ادبيات» تأكيد كرد: نقد ادبي در دانشگاه با يك بحران روبه‌روست و آن عبارت است از تصادفي بودن تصميم نقد؛ به عبارتي تصادف نظريه با متن. غالباً انتخاب نظريه و روش چندان با انگيزه‌هاي جدي همراه نيست. يک نظريه انتخاب مي‌شود بدون اين‌كه بنيادهاي فلسفي و روش‌شناختي آن دقيق بازشناخته و واكاوي شود. بعد متن ادبي فارسي به‌طور تصادفي انتخاب مي‌شود و چارچوب نظريه و روش بر آن تحميل مي‌شود. اين شيوه که به سرعت به کليشه‌هاي روزمره و سطحي‌نگرانه تبديل مي‌شود، ناشي از فقر تفکر نظري و فقدان بنيادهاي فلسفي در مطالعات ادبي فارسي است. در چنين نقدهايي متن ادبي فارسي قرباني روش و ساختار گزينشي منتقد مي‌شود. در بهترين صورت، انگيزه نقد، معرفي نظريه و روش است؛ نه بازشناسي و قضاوت درباره متن.
دانشيار دانشگاه فردوسي تصريح کرد: به همين دليل ارزيابي‌ها و قضاوت‌هاي نقادانه چندان قابل اطمينان نيستند؛ کم‌تر به تقابل و مقايسه متن‌ها و جريان بينامتنيت مي‌پردازند و روند تاريخي فرم‌ها و محتواهاي ادبي و بده‌بستان‌ها و تأثير و تأثرهاي آثار ادبي را نشان نمي‌دهند و از آن‌جا که سخت از نگرش تاريخي و تطبيق و تقابل عاري‌اند، چندان به کار مورخ ادبي و سبک‌شناس ادبي نمي‌آيند.
رييس انجمن نقد ادبي ايران با بيان اين‌که بنيادهاي نقد ادبي در ايران بيش‌تر به تمرين و آموزش نقد بر اساس تئوري‌ها و نظريه‌هاي ترجمه‌شده شبيه است، گفت: نقدهاي آموزشي موجب حرکت در سطح مي‌شود؛ به همين دليل است که در روزگار ما يک منتقد خود را در همه رويکردهاي نقد ادبي صاحب‌نظر مي‌داند؛ مثلاً هم‌زمان نقد روانکاوانه، نقد نشانه‌شناختي، نقد اسطوره‌شناختي، نقد صورت‌گرا، ساختارگرا، پساساخت‌گرا، مطالعات فرهنگي، پسااستعماري، هرمنوتيک، روايت‌شناسي، ساخت‌شکني، و... مي‌نويسد. نقدهاي آموزشي فاقد بصيرت تاريخي و قضاوت‌هاي بينامتني‌اند و فرديت هنرمند يا وجه خلاقه اثر مورد نقد را نشان نمي‌دهند. ژرف‌کاوي در نظريه‌پردازي اين جريان‌هاي سطحي‌نگر را مهار خواهد کرد.
دکتر فتوحي خاطرنشان کرد: عوامل پيش‌برنده تفکر انتقادي در روزگارما تئوري‌هايي هستند كه از طريق ترجمه وارد شده‌اند. منتقدان ما بايد از مصرف‌کننده صرف ترجمه‌ها پا فراگذارند. براي اين کار به واکاوي دقيق مفاهيم، اصطلاحات كليدي و روش‌هاي نقد ادبي نياز داريم. درست است که اين مفاهيم جهاني‌اند؛ اما بايد به زبان فارسي فهيمده شوند، با فرايندهاي خلاقيت ادبي و متون خلاق فارسي تطبيق پيدا کنند و حتا در مواجهه با زبان فارسي به چالش کشيده شوند.
او تصريح کرد: ترجمه‌ها گاه متفاوت و متناقض‌اند و اهل نظر بايد در مسائل نظري و روش‌هاي نقد به تأليف بپردازند. پژوهش‌هايي كه انجام شده است، بايد بازخواني و ارزيابي و كاستي‌ها و نقص‌هاي كار نشان داده شود.
دبير همايش ملي نقد ادبي ايران درباره اهداف اين همايش نيز گفت: هدف اين همايش، ژرفا بخشيدن به فرآيندهاي نقادي و نظريه‌پردازي در زبان فارسي است. محورهاي همايش در دو حوزه مباحث نظري و انتقادي و نظريه‌هاي نقدي ادبي در زبان فارسي دسته‌بندي شده است. همچنين وضعيت نظريه‌پردازي در زبان فارسي، بررسي رويكردهاي نقد ادبي، وضعيت نقد ادبي در دانشگاه‌هاي كشور، پايان‌نامه‌ها و پژوهش‌هايي كه در خصوص نقد ادبي صورت گرفته و... هر كدام مي‌تواند موضوع مقاله‌هايي باشد كه در كنفرانس مجال ارائه دارد.
نويسنده كتاب «نقد ادبي در سبك هندي» گفت: پيشنهاد نگارش مقاله‌هاي مروري بر نقد ايراني را طرح کرده‌ايم؛ منظور مقاله‌هايي است که يک موضوع جزيي در نقد ادبي (مثلا يک مفهوم، نظريه، اصطلاح، رويکرد، روش) را از آغاز ورود به زبان فارسي تا امروز بررسي کند، پيشينه تاريخي موضوع در ايران را بيان کند، فراز و نشيب‌ها و کاستي‌ها و قوت‌هاي آن را بگويد، کارآمدي آن را در زبان فارسي نشان دهد و پيشنهادهايي براي سامان بخشيدن به موضوع مطرح کند.
دکتر فتوحي در ادامه با اشاره به اين‌که پيشنهاد ديگر صورت‌بندي آراي نظري، ديدگاه‌هاي انتقادي و روش نقد نويسندگان و منتقدان ايراني است، ابراز كرد: بازشناسي روش‌هاي منتقدان مؤثر و مشهور فارسي‌زبان بسيار ضروري است؛ مقاله‌هايي که به صورت تک‌نگاري بتوانند روش و رويکرد نقادي يک منتقد ايراني را معرفي و ارزيابي کنند، يا يک جريان نقد را بازشناسند. چنين مقاله‌هايي با تصوير چشم‌انداز موجود و پيشينه تاريخي، زمينه را براي فعاليت‌هاي نظري فراهم مي‌کنند. سوق دادن گفتمان نقد ادبي و منتقدان به سمت فعاليت‌هاي نظريه ادبي يك ضرورت است.
او سپس درباره اطلاع‌رساني برگزاري اين همايش اظهار كرد: اطلاع‌رساني براي برگزاري اين همايش هم از طريق رسانه‌ها انجام شده و هم از طريق وب‌سايت فصلنامه نقد ادبي و سايت انجمن نقد ادبي ايران صورت پذيرفته است. از حدود دو هفته پيش وب‌سايت اختصاصي همايش هم به نشاني (http://clci.um.ac.ir) راه‌اندازي شده است كه ارتباط ما با مخاطبان و انتشار اخبار و اطلاعيه‌هاي همايش از طريق اين وب‌سايت صورت مي‌گيرد. كاربران و شركت‌كنندگان مي‌توانند در اين سامانه ثبت نام كنند و صفحه اختصاصي داشته باشند و چكيده و اصل مقاله خود را در آن‌جا قرار دهند و علاوه بر اين، داوران اين همايش نيز از طريق همين وب‌سايت با ما همكاري مي‌كنند.
دبير نخستين همايش ملي نقد ادبي افزود: به نويسندگان پيشنهاد مي‌کنيم که از كلي‌گويي در چكيده‌ها پرهيز کنند؛ چكيده‌ها کم‌تر از ٢٠٠ کلمه و حاوي اصل مقصود باشد تا داوران آسان‌تر درباره موضوع و رويکرد مقاله تصميم بگيرند، بويژه اين‌كه چكيده‌هايي كه به دست ما رسيده، گاه بسيار مشابه هستند و بررسي آن‌ها وقت‌گير است. اگر از كلي‌گويي پرهيز شود و به رويكرد اصلي مقاله (مسأله تحقيق، روش و مختصري از نتيجه) بپردازند، کار ارزيابي چكيده‌ها با دقت و سرعت پيش خواهد رفت.
دانشيار دانشگاه فردوسي مشهد خاطرنشان كرد: در هر حوزه‌اي اگر مقاله‌نويسان و منتقدان بتوانند فضاي كوچكي را دقيق بررسي كنند و آن فضاهاي كوچك و محدود را به طور ژرف و عميق بكاوند و زمينه‌هاي كارآمدي اين نظريه‌ها را در نقد ادبي بررسي كنند، يك گنجينه غني‌تر و نزديك‌تر به فرهنگ خودي براي نقد ادبي خواهيم داشت.
سردبير فصلنامه نقدادبي افزود: برگزاركنندگان اين همايش، دانشگاه فردوسي مشهد، انجمن علمي نقد ادبي ايران، مركز تحقيقات زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس و تربيت معلم تهران هستند و همايش به منظور گسترش و ارزيابي انتقادي مباحث نظريه و نقد ادبي برگزار مي‌شود.
فتوحي ادامه داد: در اين همايش سعي شده از مهمانان خارجي به صورت اختصاصي دعوت شود تا با حضور آن‌ها، زمينه همکاري بيش‌تر با نقد ادبي در سطح بين‌المللي فراهم آيد. اميدواريم همايش با حضور استادان، دانشجويان، منتقدان ادبي و صاحب‌نظران اين حوزه بتواند به بازشناسي صحيح جريان‌هاي نقد ادبي و تاريخ نقد ادبي فارسي بپردازد.
او با بيان اين‌که جزو معيارهاي پذيرش يک مقاله، تازگي روش و محتواي آن است، افزود: مقاله‌هاي برتر پذيرفته‌شده در قالب ويژه‌نامه يکي از مجله‌هاي معتبر علمي - پژوهشي منتشر خواهد شد و چكيده‌هاي برتر جداگانه انتشار خواهد يافت. براي مقالاتي كه بر اساس اهداف همايش داراي تأثير بيش‌تر باشند، سخنراني‌هاي ١٥ تا ٢٠دقيقه‌يي درنظر گرفته شده است. همچنين كارگاه‌هايي در کنار اين همايش برگزار خواهد شد تا فضايي بهتر براي گفت‌وگوي نقادانه فراهم شود.
