گزارشی از جلسه نقد و بررسی مستند برزیلته:
فوتبال به سبک خوزستان!
شب گذشته هم‌زمان با برگزاری رقابت‌های حذفی در جام جهانی برزیل، سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز حال و هوای فوتبالی به خود گرفت و با نمایش مستندی به‌نام «برزیلته!» به این رویداد بزرگ ورزشی توجه نشان داد.
تاريخ : دوشنبه ۹ تير ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۱۱
به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در جلسه‌ی نمایش و نقد و بررسی «برزیلته!» که با حضور حبیب باوی‌ساجد (کارگردان این فیلم) و جمعی از علاقه‌مندان سینمای مستند برگزار شد احمد طالبی‌نژاد، منتقد مهمان جلسه در پاسخ به پرسشی که از سوی ناصر صفاریان (دبیر و مجری جلسه‌های نمایش فیلم) مبنی بر نحوه‌ی پرداخت این اثر به تاریخ فوتبال خوزستان مطرح شده بود گفت: «مهم‌ترین ویژگی چنین فیلمی این است که می‌تواند آدمی مثل من که نسبت به فوتبال ناآشنا و حتی می‌توان گفت بی‌تفاوت است را به این ورزش علاقه‌مند کند. تماشای این فیلم به‌قدری لذت‌بخش بود که مرا ترغیب کرد تا در یکی از نشریات درباره‌ی این فیلم یادداشت بنویسم و ظاهراً همین نکته باعث شده از من برای حضور در این جلسه دعوت شود.»
این منتقد پرسابقه‌ی سینمای ایران با اشاره به برگزاری جلسه‌ی نمایش این فیلم در آبادان گفت: «پس از پایان نمایش این فیلم، یکی از فوتبالیست‌های قدیمی اهل خوزستان روی سن آمد و به نحوه‌ی اجرای برنامه شکایت کرد. به نظر من هم حق با او بود چون در فیلم هیچ تصویری از بازی‌های قدیمی او وجود نداشت، اما به مراسم قدردانی از فوتبالیست‌های خوزستانی دعوت شده بود!»
وی افزود: «ممکن است از این نوع حفره‌ها باز هم در فیلم باشد اما از آن‌جا که من نه اهل فوتبال هستم و نه خوزستانی، متوجه چنین نکته‌هایی در فیلم نمی‌شوم. البته احمد نجفی که در خوزستان اجرای برنامه‌ی نقد و بررسی این فیلم را برعهده داشت مدعی بود که تقریباً هر آن‌چه درباره‌ی تاریخ فوتبال خوزستان وجود دارد را می‌توان در «برزیلته!» دید، اما احساس خود من این است که اگر با نگاهی تاریخ‌نگارانه به این فیلم نگاه کنیم، جای خیلی چیزها در این فیلم خالی‌ست.»
طالبی‌نژاد هم‌چنین گفت: «فیلم با تصویری از فوران چاه نفت در شهر مسجدسلیمان شروع می‌شود اما خیلی سریع به‌سراغ فوتبال می‌رود. در همان ابتدای فیلم، گفتار متن خطاب به تماشاگر، خوزستان را سرزمین نفت، فوتبال، سینما، ادبیات و جنگ معرفی می‌کند؛ در حالی که در فیلم به‌غیر از مقوله‌ی فوتبال به سایر وجوهی که فیلم‌ساز بر آن تاکید کرده و هم‌چنین دلایل شایع شدن فوتبال در این منطقه کم‌تر پرداخته شده است.»
وی سپس با اشاره به گفته‌ی برخی ورزش‌کاران و شهروندان خوزستانی که در بخشی از فیلم، عنصر وراثت و ژنتیک را عامل انتقال عشق فوتبال به نسل و نسل‌های بعد از خود می‌دانند گفت: «من متوجه این نکته نمی‌شوم. درست است که در بعضی مناطق و از جمله در خوزستان علاقه‌ی بسیار شدیدی نسبت به فوتبال وجود دارد اما این نکته از نظر علمی مردود است.»
طالبی‌نژاد افزود: «روزگاری سینما در خوزستان، دوران اوج خود را سپری می‌کرده است. وجود سالن‌های متعدد سینما در این منطقه و نمایش هم‌زمان فیلمهای خارجی، هم‌زمان با اروپا و آمریکا نشان می‌دهد که قصد مستشاران این کشورها از تاسیس سالن‌های سینما در این منطقه، ابتدا سرگرم ساختن کارمندان خود و سپس ایجاد سرگرمی برای مردم این منطقه بوده است. به نظر من جای این‌گونه بحث‌ها در فیلم خالی است؛ و متاسفانه زمینه‌ها و تبعات این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها به تماشاگر نشان داده نمی‌شود.»
صحبت‌های حبیب باوی‌ساجد بخش دیگری از جلسه‌ی روز گذشته بود. وی در پاسخ به بخشی از گفته‌های منتقد مهمان جلسه گفت: «هر مبحثی که به خوزستان ارتباط داشته باشد به بیش از نود ساعت وقت نیاز دارد؛ چه برسد به ساخت مستندی درباره فوتبال خوزستان که انبوهی از زوایای پیدا و پنهان آن را احاطه کرده است.»
وی با اشاره به یکی از نخستین لژیونرهای خوزستانی تاریخ فوتبال ایران که برای تماشای «برزیلته!» به سالن سینماحقیقت آمده بود گفت: «متاسفانه برخلاف تصوری که از جامعه‌ی فوتبالیست‌های امروز وجود دارد وضعیت ایشان به گونه‌ای‌ست که در آستانه‌ی هشتاد سالگی مجبور است برای گذران زندگی، روزانه ساعت‌ها پشت فرمان تاکسی خود بنشیند و رانندگی کند.
خصایص و مسائل فوتبال خوزستان به‌قدری وسیع و گسترده است که تنها در یک فیلم مستند نمی‌توان به همه‌ی آن‌ها پرداخت؛ و من اگر مدعی باشم که همه‌ی آن‌ها را روایت کرده‌ام دروغ گفته‌ام. در حقیقت همان‌طور که در تیتراژ فیلم هم به آن اشاره شده این فیلم روایت من از تاریخ فوتبال خوزستان است؛ و نه چیزی دیگر.»
باوی‌ساجد افزود: «این روایت حتماً با روایت‌های دیگران که شاید بعد از این فیلم تصمیم به ساخت مستندهای دیگری در این‌باره بگیرند تفاوت خواهد داشت.»
وی با اشاره به این‌که «برزیلته!» نخستین مستند درباره‌ی تاریخ فوتبال خوزستان است گفت: «همان‌طور که قبلاً هم گفتم اگر من ادعا کنم که در هر دو نسخه‌ی شصت و نود دقیقه‌ایِ فیلم به تمام فوتبال خوزستان پرداخته‌ام حرف بی‌راهی زده‌ام و اشتباه است.»
باوی‌ساجد در ادامه، فیلم خود را تلاش برای طرح پرسش‌هایی درباره‌ی خطه‌ی خوزستان دانست و افزود: «امیدوارم این فیلم توانسته باشد پرسش‌هایی را درباره‌ی پیشینه و عمق اقیانوس فوتبال خوزستان مطرح کند.»
وی در ادامه ضمن تایید دیدگاه‌های منتقد مهمان جلسه درباره‌ی فیلم خود گفت: «این فیلم به لحاظ کمیت افرادی که برای انجام گفت‌وگو در مقابل دوربین حاضر شده‌اند جای کار بیش‌تری دارد ولی واقعیت این است که به لحاظ محدودیت زمان فیلم نمی‌شد از حضور همه‌ی آن‌ها بهره برد.»
صحبت‌های احمد طالبی‌نژاد بخش دیگری از جلسه‌ی روز گذشته بود. وی با اشاره به «جای خالی نگاه اجتماعی به مقوله‌ی فوتبال» در فیلم «برزیلته!» گفت: «در این فیلم به‌غیر از چند اشاره‌ی گذرا توجه چندانی به موقعیت اجتماعی فوتبالیست‌ها نمی‌شود. البته آن‌‌وقت‌ها نسبت به حالا فوتبال معصومانه و پاک‌تر بود. درحالی‌که این ورزش مردمی در سال‌های اخیر متاسفانه به نوعی بازی اقتصادی تبدیل شده است.»
طالبی‌نژاد هم‌چنین گفت: «متاسفانه فیلم «برزیلته!» به جنبه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی فوتبال در کشور ما نپرداخته؛ و شاید به تعبیر خود فیلم‌ساز در فیلم یا فیلمهای دیگری باید به این جنبه‌ها پرداخت.»
وی با اشاره به نقش ادبیات در خوزستان و تاثیر آشکار آن بر دهه‌های گذشته گفت: «به‌هرحال باید پذیرفت که بخش عمده‌ای از سینمای اجتماعی ایران به سینماگران اهل خوزستان مدیون است و ای کاش در فیلم با یکی از نویسنده‌ها یا مترجم‌های اهل این خطه گفت‌وگو می‌شد تا دست‌کم یکی از آن‌ها درباره‌ی هدایت این مسائل در خوزستان به روشنگری می‌پرداخت.»
صحبت‌های محمد تهامی‌نژاد درباره‌ی «برزیلته!» یکی از حاشیه‌های قابل اشاره در جلسه‌ی نقد و بررسی روز گذشته بود. این مستندسازان قدیمی و پرسابقه‌ی سینمای ایران با اشاره به «فقدان نقد تاریخی در فیلم» گفت: «به نظر می‌رسد ساخت چنین فیلمی توسط یک مرکز دولتی که متولی فوتبال در منطقه‌ی خوزستان است باعث شده سازنده‌ی فیلم به‌صورت کامل نتواند نقش خودش را در جریان تولید یک فیلم تاریخی ایفا کند.»
اما حبیب باوی‌ساجد کارگردان «برزیلته!» با رد این موضوع گفت: «تنها توصیه‌ی اعضای این هیات پس از تماشای نسخه‌ی نود دقیقه‌ای فیلم، حذف کردن تصویر یکی دو نفر آن‌هم به دلایل حاشیه‌ای بود. به غیر از این مورد هیات فوتبال خوزستان هیچ دخل و تصرف دیگری در فیلم نداشت.»
وی افزود: «تدوین یک نسخه‌ی شصت دقیقه‌ای از این فیلم بیش‌تر به‌خاطر ایجاد ضرباهنگ بهتر، خلاصه‌تر کردن و تولید یک اثر منسجم‌تر بود. البته نسخه‌ی کوتاه شده‌ی «برزیلته!» مناسب نمایش در جلسه‌های نمایش فیلم بود و به همین دلیل برای خود من از ارزش بیش‌تری برخوردار است.»
حبیب باوی‌ساجد با اشاره به عدم علاقه‌ی شخصی خود به حضور در جشنواره‌ها گفت: «این‌گونه نمایش آثار مستند به‌مراتب تاثیرگذارتر از حضور در جشنواره‌هاست و از آن‌جا که فیلم در جمع اهل هنر و رسانه به نمایش گذاشته می‌شود از تاثیرگذاری و ارزش بسیار بیش‌تری برخوردار است.»
