به مناسبت روز بزرگداشت مولانا؛
ادبیات غرب در مواردی مدیون مولاناست
تاريخ : جمعه ۸ مهر ۱۳۹۰ ساعت ۱۶:۴۷
مولانا را از آن روی بیش از شاعران پارسیگوی در جهان میشناسند که آثارش هم روایتی اخلاقی دارد و هم داستانی است؛ و از آنجا که ادبیات جهان در این عصر به سمت داستان گرایش دارد بیش از آنکه به اثر مولانا به مثابه شعر و نثر بنگرند به آن چونان قصه و روایت داستانی توجه دارند. به بیان دیگر؛ مثنوی معنوی اگرچه برای ما که پارسی زبانیم اثری بزرگ در عرصه ادبیات به شمار میرود و بسیاری از عادات و آداب فرهنگی – اعتقادی ما در آن روایت میشود به اضافه اینکه ما از شعرگونه بودنش لذت میبریم ولی برای مغرب زمین از این روی اهمیت دارد که داستانهایش بدیع و جذاب است به علاوه اینکه میتواند سر منشاء بسیاری از جریانات فکری برایشان باشد. غرب در شریط فعلی به عرفان و معنویت شرق نگاهی ویژه دارد اگرچه در رسانههایش به آن بی توجهی میکند. او به شیوهای که قدمای ما در ادبیات به آن «تجاهلالعارف» میگفتند خودش را به نادانی زده تا بتواند فرهنگ مشرق زمین را به تمامی در خود جذب کند و سپس آنگونه که خودش خواست آن را استحاله داده و به ما برگرداند؛ در این میان میتوان نمونههای فراوانی را دید و معرفی کرد. آثار مولانا به ویژه داستانهای مثنوی روی بسیاری از نویسندگان غرب تاثیر داشته است. مخاطب ایرانی نام کریستین بوبن و پائولو کوئیلو را به خوبی در ذهن دارد. این دو نویسنده مشخصاً تاثیر گرفته از مولانا هستند و جالب اینجاست که آثار آنان در ایران فروش خوبی داشته است و نویسندگان و مخاطبان ایرانی گمان میکنند این دو نویسنده در آثار خود از بنمایههای غرب سود بردهاند؛ حال اینکه چنین نیست. در نمونههای دیگر هم این مساله تعمیم دارد. اگر بخواهیم ادبیات آلمان را هم بررسی کنیم «گوته» که فخر آلمانیهاست هر چه دارد از شوق آشنایی با حافظ است. اینها تاثیرات کمی نیست. ما باید در یاد داشته باشیم که گوته، بخش اعظمی از فرهنگ آلمان است؛ هر انسانی که در آلمان با گوته متول شده است، مدیون حافظ است و اگر بخواهیم بدون اغراق و علمی به این مساله نگاه کنیم و شان اندیشه را در نظر بگیریم باید جریان تاثیر گوته را بر شاعران و نویسندگان آلمانی بررسی کردن و سپس موتیفهای اندیشه حافظ را در آن مورد کاوش قرار دهیم. به همین سیاق، شاعران بسیاری دیگر از ایران بر جهان تاثیر گذاشتهاند.
اما روز بزرگداشت مولانا تنها برای ایرانیان حائز اهمیت نیست. این روز، از ایامی است که در جهان چه آشکار و چه پنهان به یاد مولانا هستند؛ به یاد «فیهمافیه»، «مقالات»؛ «مثنوی»؛ «غزلیات» و ... آثاری که از منظر اعتقادی – اخلاقی و ادبی تاثیر فراوانی بر جهان داشته است. پژوهشگران ایرانی در عرصه شناساندن مولانا به ادب دوستان ایرانی و جهان تلاشهای فراوانی داشتهاند؛ مرحوم فروزانفر؛ استادان گرانقدر؛ محمدعلی موحد، الهی قمشهای؛ توفیق سبحانی و ... تلاشهایی در این حوزه داشتهاند که شایان تقدیر است.