یکی از سوال هایی که در مورد شهر همدان به پاسخ دقیق نرسیده این است که چرا همدانی هاشب ها زودتر از شهرهای دیگر به خانه پناه می برند؟به دیگر سخن سوت خاموشی در این شهر زودتراز زمان معمول به صدا در می آید. 

این سوال تا حدود زیادی درست است مردم همدان ساعتی پس از غروب آفتاب به خانه ها می روند به ویژه بازارسنتی که از دیربازمرکز اصلی داد و ستد بوده است، حدود ساعت شش عصر تعطیل می شود و گاهی در ساعات آغازین شب در برخی محله ها کمترجنبنده ای دیده می شود، به قول معروف «پرنده پر نمی زند». وقتی قدیمی ها با مواجهه این سکوت می گفتند:«در این شهر خاک مرده پاشیده اند» به نظر می رسد این ضرب المثل بی ارتباط با این پدیده اجتماعی نیست برای رسیدن به یک پاسخ قابل قبول هنوز هیچ نهاد پژوهشی ، تحقیقی ارائه نکرده و ظاهرا جامعه شناسان نیز در صدد پاسخگویی به آن نیستنداز سوی دیگر چنین پاسخی از توان یک روزنامه نگار خارج است ، اما آنچه پس از شنیدن سوال به ذهن می رسد این است که چه نیازی است که مردم شب ها دیر تر به خانه بروند و شهر دیر تر به خواب برود؟ 

مسلما شهری زنده و پویاست که در آن جنب و جوش باشد و مردم باروحیه شاد تری به زندگی بنگرند ،انسان که یک موجود اجتماعی است ودر شهر زنده گروه و جمع را به خلوت و تنهایی ترجیح می دهد. 

آنچه از گفتار شفاهی مردم شهر به گوش می رسد این است که این پدیده اجتماعی علت اقتصادی دارد و از آنجا که آمار بیکاری در استان بالاتر از دیگر مناطق کشور است و شرایط همه مردم شهر به لحاظ معیشتی مناسب نیست ،توان گردش های شبانه و هزینه مازاد را ندارند، البته این موضوع می تواند یکی از دلایل باشد اما نمی توان دلایل دیگر را نادیده گرفت، به طور مثال می توان به ارتباط سرمای سخت همدان اشاره کرد که در گذشته اجازه تحرک شبانه به مردم را نمی داد وهمدانی ها مجبور بودند در زمستان ها بیشتر اوقات را در خانه سپری کنندو این عادت دیرینه همچنان متداول است. 

افزون بر دلایلی که ریشه فرهنگی دارد یکی از مهمترین علت ها نبود مکان های تفریحی و جذابیت های شبانه است. دراوایل قرن بیستم پس از ورود مهاجران ارمنی به همدان ، کافه هایی در شهر توسط آنان ایجاد شد که تا اواخردهه پنجاه رونق داشتند و با مهاجرت ارامنه از این شهر بساط این کافه ها برچیده شد، هرچند کافه نشینی یکی از سنت هایی است که می تواند در زنده نگداشتن شهر موثر باشد اما امروز شیوه کافه داری پیش از انقلاب نمی تواند ترویج شود و راهکارهایی وجود دارد که این کافه ها به سمت ارائه تفریحات سالم و خدمات متعارف بروند و باید آن را در چاچوب گردشگری سالم تعریف کرد، به طور مثال برگزاری مسابقات شطرنج در کافه ها ، برگزاری جلسات ادبی مانند شب شعر، شب داستان و تلفیق کافه ها با اماکن هنری مانند «کافه گالری »برای ایجاد نمایشگاه های آثار هنری می تواند شور و شوقی در شهروندان ایجاد کند. 

درهمه گیر شدن و تداوم این پدیده نهادهای دولتی و مدیران فرهنگی شهر بیشترین تاثیر را داشته اند باید از آن ها پرسید برای تغییر ذائقه مردم شهر چه کاری در زمینه فرهنگی انجام داده اند؟ به طور مثال کودکان و زنان در گردش های شبانه چقدر می توانند به داشتن امنیت کافی مطمئن باشند؟ چهاردهه پیش از این همدان با جمعیتی حدود ۱۵۰ هزار نفر، ۵سینما داشت امروز باجمعیتی نیم میلیون نفری ،با احتساب سالن نمایش کانون پرورش فکری دو سینما دارد. 

سینما ، تئاتر ، کافه آستخر، قهوه خانه، بازارچه های شبانه و مهمتر از همه سالن های کوچک موسیقی می تواند شهر را زنده کند و رونق شبانه به ارمغان آورد، موسیقی ظرفیت بالایی در جذب شهروندان دارد و نیاز جامعه در سوق دادن به سمت شادمانگی را تسریع می کند، از این هنر می توان در کافه ها و سالن های کوچکی که توسط بخش خصوصی ایجاد می شود بهره برد. 

تقویت گردشگری فرهنگی یکی از راهکارهای برطرف کردن این پدیده است، شهرهایی که پیشینه فرهنگی غنی دارند مانند همدان در گسترش این گونه گردشگری موفق می شوند، این روزها مدیران ارشد استان و شهر بر توسعه استان از راه گردشگری تاکید می کنند، یکی از زیر مجموعه های گردشگری فرهنگی، گردشگری هنری است با ایجاد وگسترش زیرساخت های هنری مانند سالن های اجرای موسیقی، تئاتر ،سینما و نمایشگاه هاو گالری های هنری می توان علاوه بر باززنده سازی شهر نوید رونق اقتصادی به شهروندان داد. 

یکی از مشکلات گردشگری استان این است که اماکن تاریخی و جاذبه های دیدنی استان و موزه ها زودهنگام تعطیل می شوند و حتا گردشگران هم گاهی پشت درها می مانند ، بالا بردن ساعت بازدید یکی از ضرورت های گردشگری است. یکی دیگر از عوامل بازدارنده در توسعه گردشگری نبود مدیریت یکپارچه است ،همکاری و هماهنگی اداره میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری با دیگر نهادهای متولی از جمله اداره فرهنگ و ارشاد ، شهرداری ها و اصناف مرتبط در رفع این موارد موثر خواهد بود. 

برای آشتی دادن مردم همدان با شب ها و تشویق آنها به ترک عادت دیرین راهکار و برنامه های زیادی را می توان در نظر گرفت، به شرطی که مدیران شهری عزمی برای ایجاد بستر مناسب داشته باشند، گره زدن معیشت مردم با گردشگری شبانه، ایجاد مسابقه های گوناگون فرهنگی توسط بخش خصوصی، ارائه امکانات و خدمات تشویقی به شهروندان در شب ها و مواردی از این دست می تواند راه را هموار کند اما مهمترین گام ، اعتماد دولت و نهادهای حاکمیتی به شهروندان است تا بخش خصوصی با اطمینان و امنیت بیشتری به این حوزه ها ورود پیدا کنند. 

حسین زندی