پانزدهمین جلسه کانون فیلم سینماحقیقت عصر روز یکشنبه یکم شهریورماه در سالن نمایش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد. در این جلسه که با استقبال قابل توجه مخاطبان همراه بود، دو فیلم مستند «این سه زن» به کارگردانی مصطفی امامی و «جدایی» ساخته شهرام درخشان به نمایش درآمد. پس از نمایش فیلم‌ها نیز جلسه نقد و بررسی با حضور کارگردانان، مازیار فکری‌ارشاد (منتقد و کارشناس) و جواد طوسی (منتقد مهمان) برگزار شد.
به گزارش هنرنیوز، در ابتدای این نشست مصطفی امامی درباره ساخت فیلم «این سه زن» گفت: این فیلم به شدت ذهن من را درگیر خود کرد و تصویربرداری، تدوین و آماده‌سازی‌اش زمان بسیاری برد و تا همین یک ماه و نیم پیش مشغول مراحل فنی فیلم بودیم. زنی که در فیلم شخصیت اصلی است، زنی مقاوم، سخت‌کوش و زحمت‌کش است. آدم خودساخته‌ای است که با وجود مشکلات خود، به همه اهالی شهر نهاوند و اطرافیان کمک می‌کند و موضوع خانه‌ای که در حال فروپاشی است هم مانعش نمی‌شود.
جواد طوسی در نقد فیلم گفت: این فیلم بستر مناسبی بود برای پرداختن به معضلات اجتماعی. تقدیرگرایی اجتناب‌ناپذیری در فیلم دیده می‌شود که در تعارض با وضعیت کنونی جامعه است، اما فیلمساز در این شرایط منفعل عمل کرده و تنها ناظر خاموش وقایع بوده است. دوربین گویی مشغول عکسبرداری با سوژه بوده و نوع مواجهه دوربین می‌توانست حس و نگاهی شاعرانه را در فیلم نشان دهد، اما سئوال این است که فیلم مستند وظیفه نقادانه‌ای هم در قبال موضوع اجتماعی که برگزیده دارد یا نه؟ البته من فکر می‌کنم نام فیلم بهتر بود «دو زن» باشد، چون ما خیلی حضور مادر را نمی‌بینیم. فیلم به مراسم آیینی عاشورا هم می‌پردازد که ارتباطی با موضوع فیلم ندارد. «این سه زن» یک مستند پرتره به نظر می‌رسد و ما باید بیشتر به خلوت این سه زن نزدیک می‌شدیم.
امامی در پاسخ گفت: من قصد نگاه نقادانه به موضوع نداشتم و می‌خواستم موقعیت‌ها را به تماشاگر القا کنم و نمی‌خواستم دخل و تصرفی در واقعیت داشته باشم. وظیفه من نمایش این آدم‌ها و درگیری‌شان با عشق و مرگ و زندگی بود. این سه زن در این خانه قدیمی را می‌بینیم و نمی‌توانستم نگاه نقادانه‌ای داشته باشم و زندگی‌شان را انعکاس دهم.
طوسی در پاسخ گفت: همان آغاز فیلم شما به طور غیرمستقیم محدود کردن زندگی این سه زن را نشان می‌دهید و این خودش نقد اجتماعی است. دوگانگی که در مناسبات اداری ما وجود دارد هم یک نوع نقد است. جنبه مثبت فیلم هم رسیدن به یک فرم مشخص، از دل محیط و فضایی است که در فیلم می‌بینیم. زندگی ساکن و یکنواخت این زنان را می‌بینیم و یا عکس‌های یادگاری خانواده را شاهدیم، اما فضا و لوکیشن به این بازی‌های فرمی بیشتر راه می‌داد. در فیلم پلان‌های بی‌ارتباط با موضوع اصلی زیاد دیده می‌شود.
سپس شهرام درخشان کارگردان مستند «جدایی» روی سن حاضر شد و در مورد مستند خود صحبت کرد. وی درباره‌ی ساخت فیلم گفت: مستندسازی برای من نوعی طبع آزمایی است. من دوست دارم در زمینه‌های مختلفی مستند بسازم و هرگاه موضوعی نظرم را جلب کند، به سراغ ساخت فیلم درباره‌اش می‌روم.
طوسی درباره فیلم «جدایی» گفت: فیلم هایی مثل «جدایی» با محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه است و این فرصت‌ها می‌تواند در جهت آسیب‌شناسی اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد. وقتی شخصیت‌های اصلی جذابیت لازم را ندارند، می‌شد با حضور آدم‌های فرعی به جذابیت و البته آسیب‌شناسی موضوع رسید یا می‌شد با فاصله به قضیه بپردازیم. مثلاً یک مددکار هم حرف‌هایی می‌زد؛ یا چرا والدین دو طرف در فیلم حضور ندارند؟ یا گفتار متن می‌توانست به غنای فیلم کمک کند؛ ولی گویی با یک فیلم و ایده هدر شده مواجهیم!
درخشان در پاسخ گفت: من با حرف‌های آقای طوسی موافقم اما اجرای کار با آنچه در ذهن مستندساز می‌گذرد، متفاوت است. خانواده دو طرف و وکلای آنها اصلی‌ترین مانع ساخت این فیلم بودند. موضوع طلاق در جامعه ما خیلی درونی است و فرهنگ جامعه باعث می‌شود کسی دوست نداشته باشد در مورد آن صحبت کند. به همه مواردی که گفته شد فکر می‌کردم ولی وقتی این موضوع‌ها و افراد، فیلم را تا مرز تعطیلی پیش بردند ناگزیر از آنها صرف‌نظر کردم؛ حتی خود زن و مرد هم گاه پا پس می‌کشیدند و ما به سختی آنها را در فیلم نگه داشتیم.
فکری‌ارشاد در مورد لقاح مصنوعی که در فیلم به نمایش گذاشته می‌شود پرسشی را مطرح کرد. طوسی در پاسخ گفت: این موضوع در سال‌های پس از انقلاب مطرح شد که باید نگاهی استصوابی به متون و مبانی داشته باشیم و بستری مناسب برای اجرایی شدن آن فراهم کنیم. البته جا داشت که به این موضوع در فیلم بیشتر پرداخته شود.
درخشان در این زمینه گفت: تمرکز من روی موضوع لقاح مصنوعی یا جنین اهدایی نبود و می‌خواستم علیرغم موانع و مشکلات در ساخت فیلم بگویم ناسازگاری در میان زوج‌هاست. ما در همه‌چیز ناسازگاریم. می‌خواستم مخاطب این عدم تحمل را در فیلم درک کند. چیزی که می‌تواند زندگی زناشویی را به پایان برساند.
طوسی در ادامه گفت: همین ناسازگاری می‌توانست ترجیع‌بند فیلم باشد، ولی در یک سوم آغازین فیلم نوعی عدم ایجاز می‌بینیم. زن و مرد حرف‌هایشان را می‌زنند و بعد کات می‌خورد به فرزندشان و این رویه تکرار می‌شود. نزدیک شدن دوربین به صورت زن و مرد و پسرشان کمی رفتار روانشناسانه آنها را به تصویر می‌کشد و در این زمینه موفق است. می‌شد با این مصالح کارهای بیشتری انجام داد.
فکری‌ارشاد گفت: از خلال همین گفت‌و‌گو‌ها به شخصیت‌ها نزدیک می‌شویم و هم لجبازی زن را می‌بینیم و در عین حال تناقض‌گویی‌های شوهرش را شاهدیم.
درخشان در پاسخ گفت: اختلافات زناشویی چیزی جز یک پینگ‌پنگ کلامی نیست. همین پینگ‌پنگ کلامی ماجرا را تند و تلخ می‌کند. برای رسیدن به نقطه بحران اگر سی دقیقه گفت‌و‌گو نشان داده‌ایم، هفت یا هشت دقیقه هم به اوج داستان پرداخته‌ایم. مردم زیاد با دوربین احساس راحتی نمی‌کنند و همین فیلم را طولانی می‌کند. فیلم حرکت و جابجایی ندارد و به همین دلیل باید اضطراب یا ترس و عصبیت را با نماهای درشت نشان می‌دادم.
* گفتنی است که برنامه نمایش فیلم‌های مستند و نقد و بررسی آن، عصر یکشنبه هر هفته در کانون فیلم «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نشانی خیابان سهروردی شمالی، میدان شهید قندی، شماره ۱۵ برگزار می‌شود و حضور در آن برای همه علاقمندان آزاد و رایگان است.
