به گزارش هنرنیوز به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، پنج شنبه ۲۲ آبان، كارگاه یك روزه ای با عنوان «ترجمه چیست؟ بایدها و نبایدها در ترجمه» با حضور كوروش صفوی، زبان شناس و مترجم برجسته كشور در تالار امیرحسین فردی حوزه هنری با حضور علاقه مندان به حوزه ترجمه و ادبیات برگزار شد.
در ابتدای این نشست كه پیرامون مبانی معنا شناختی ترجمه و چیستی آن و همچنین درباره‌ بایدها و نبایدها در كار ترجمه برگزار شد، كوروش صفوی با بر شمردن سه شكل زبانی مورد نظر در ترجمه، تصریح كرد: برای آن كه بتوانیم به یك ترجمه مناسب دست یابیم، باید اقدام به شناخت شكل های زبانی نهفته در متن كنیم و به این طریق راه را برای ترجمه قابل درك برای مخاطب فراهم سازیم.
وی افزود: در ترجمه به طور اصولی با سه شكل زبانی علمی، خودكار و شعر رو به رو هستیم. در زبان علمی كه به طور مشخص حوزه های زبانی با یكدیگر ادغام نشده اند و با تكیه بر واژگان و اصطلاحات همان زبان می توان دست به یك ترجمه روان زد. در شكل خودكار، ما با زبان روزمره انسان ها مواجه می شویم و نیاز به شناخت فرهنگی و جنبه های زبانی آن داریم، در زبان شعر كه زبانی شكسته شده در حیطه دستور زبان و قواعد است ما با پدیده ای رو به رو هستیم كه نیازمند شناخت عمیق و وسیع تر در زمینه درك و ترجمه آن است.
این زبان شناس برجسته سپس اقدام به ارائه توضیحات و مثال های متعددی درخصوص مسائل طرح شده پرداخت تا حاضران شناخت مناسب تری نسبت به آن پیدا كنند.
پس از یك استراحت كوتاه در بخش دوم این كارگاه، صفوی با پرداختن به دو شكل استعمار و برشمردن تفاوت ها اقدام به تشریح حواشی ترجمه پرداخت و گفت: شكل نخست استعمار كه آن را استعمار خّرد می نامیم، كشور استعمارگر با حضور در نقطه دیگر، اقدام به استعمار آن می كند و در این میان مزایایی چون ساخت راه آهن، ساختمان و امكانات دیگر را شامل حال كشور استعمار شده می كند و برای آن ها گاهی مفید نیز بوده است.
وی ادامه داد: اما در شكل استعمار كلان، دیگر ما با یك استعمار حضوری و فیزیكال رو به رو نیستیم، بلكه استعمار ذهنی است و شما را مجبور می كند كه برای رسیدن به استانداردهای مد نظر استعمارگر خود را به شیوه های او منطبق كنید، مانند تغییر اندازه بی دلیل پلاك های ماشین یا تغییر اندازه باندهای فرودگاه برای هواپیمای بوئینگ كه از این دست است.
صفوی سپس اقدام به تشریح استعمار كلان در حوزه اندیشه و تفكر كرد و گفت: در این ساحت از استعمار، فكر می كنیم هر آنچه كه دیگران می گویند صحیح است و تنها آن ها را صاحب اندیشه و فكر می دانیم و به دنبال ترجمه آثار آن ها هستیم. ترجمه یعنی داد و ستد، باید به همان میزان كه از اندیشه دیگران ترجمه می كنیم، اندیشه خودمان را ترجمه كنیم و به آن ها برسانیم.
این زبان شناس برجسته كشور سپس با اشاره به ترجمه آثار شعری، گفت: شاعر به نوعی قواعد زبان شناسی را مسخره می كند و با تغییر و شكستن قواعد زبان شناسانه اقدام به خلق یك اثر شعری می كند. مانند مسخره شدن شیمی دان ها توسط جادوگران، چیزی كه باید در ترجمه شعر مورد نظر باشد همین نكته است كه با دید زبان شناسانه اقدام به ترجمه شعر نكنیم.
وی درمورد ترجمه مناسب برای كودكان نیز گفت: باید این نكته را بدانیم كه برخلاف عقیده عمومی درخصوص آسان بودن ترجمه آثار كودكان و نوجوانان، این كار بسیار سخت است و باید به نوعی باشد كه برای كودك قابل پذیرش باشد و فراموش نكنیم هر آنچه كه به كودك بگوییم او قبول می كند و می پذیرد؛ زیرا این طبیعت سن او است و او به طور كامل آن را پذیرا است.
این مترجم برجسته سپس به یك اصل مهم ترجمه كه برای تمامی مترجمان حیاتی است، پرداخت و گفت: در ترجمه از یك زبان به یك زبان دیگر ما با زبان مبدا كه از روی آن قرار است ترجمه صورت پذیرد و زبان مقصد كه قرار است متن به آن ترجمه شود رو به رو هستیم. مترجم باید بیش از زبان مبدا، با زبان مقصد خود آشنا باشد تا بتواند یك ترجمه استاندارد را عرضه كند.
وی ادامه داد: باید همواره مترجم این سوال را از خود بپرسد كه به طور مثال اگر نویسنده انگلیسی این متن، فارسی زبان بود آن را چگونه می نوشت تا بتواند به این طریق ترجمه ای روان، یكدست و قابل فهم برای مخاطب را فراهم سازد. شاید یكی از دلایل مهم اینكه برخی ترجمه ها برای مخاطب قابل فهم نیست فقدان چنین پرسشی در نزد مترجم است.
صفوی درخصوص سطح كیفیت ترجمه گفت: بسیاری از مترجمان از خود می پرسند كه ترجمه من خوب بود یا بد؟ باید این نكته را فراموش نكنیم كه ترجمه عالی، به هیچ وجه و ابدا وجود ندارد. ترجمه برای هر مخاطبی می تواند عالی یا متوسط باشد و گاهی شاهد كینه توزی در زمینه مقایسه دو ترجمه از یك متن هستیم كه به هیچ وجه شایسته نیست.
وی افزود: نباید این نكته را نیز فراموش كنیم كه مترجم باید در یك رشته یا حیطه ترجمه كند، یك مترجم آثار ادبی نمی تواند و نباید دست به ترجمه آثار علوم طبیعی بزند. مترجمی كه دست به این كار می زند مترجم نیست و باید او را «ترجمه كار» نامید.
در پایان این جلسه، كوروش صفوی به سوالات شركت كنندگان حاضر در این كارگاه سوالاتی را پیرامون فنون ترجمه و راهكارهای مناسب برای یك ترجمه خوب را پرسیدند و مدرس كارگاه به طور مقتضی به سوالات آن ها پاسخ داد.
كورش صفوی متولد سال ۱۳۳۵ در تهران زبان‌شناس ایرانی، نایب‌رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است. وی پژوهش‌های متعددی در زمینه معنی‌شناسی، نشانه‌شناسی، رابطه زبان‌شناسی و ادبیات و تاریخ زبان‌شناسی دارد. صفوی كه مدرك كارشناسی زبان آلمانی را از مدرسه عالی ترجمه و كارشناسی ارشد و دكترای زبان شناسی را از دانشگاه تهران اخذ كرده، از سال ۱۳۵۶ به استخدام دانشگاه علامه طباطبائی درآمد و عضو هیئت علمی گروه زبان‌شناسی آن دانشگاه شد.