*آقای ابراهیمی امروز بسیاری از نویسندگان کودک و نوجوان معتقدند درحال حاضر مطبوعات کودک تنها به صورت صوری و اسمی وجود دارد اما در دهه پنجاه و شصت مطبوعات کودک بسیار جدی و پویا بوده است؛ با نگاهی به تاریخچه مطبوعات کودک، برآیند شما از این مسئله چیست؟
_ در دهه شصت و حتی اوایل انقلاب مجله ای برای نوجوانان بود به نام «دختران و پسران» و مجله «کیهان بچه ها» که ویژه کودکان بود؛ البته سایر مجلات هم بود که هر ازگاهی چاپ می شد مثل «پیام شادی» که مذهبی بود و سایر مجلات ولی در مجموع تعداد نشریات و مجلات کودک اندک بود و همین مسئله سبب می شد تا برای کودکان و نوجوانان انتخابی وجود نداشته باشد که سراغ نشریات دیگر بروند لذا استقبال زیاد بود و انگیزه مطالعه هم در گذشته بیش از امروز بود؛ زیرا سرگرمی های متنوع امروز وجود نداشت و لذا شوق و ذوقی که در بین بچه ها بود که دوست داشتن مجله بخوانند.
اوایل انقلاب آقای وحید نیکخواه آزاد سردبیر «کیهان بچه ها» بود و این مجله تیراژی نزدیک به صدهزارشمارگان داشت؛ سپس داریوش نوروزی سردبیر آن شد که و بعدها امیرحسین فردی که سردبیر این مجله شد «کیهان بچه ها» حال و هوای دیگری پیدا کرد و تغییراتی در آن ایجاد شد، در آن دوره «کیهان بچه ها» توانست اغلب نویسندگان، شاعران و تصویرگران کودک و نوجوان را جذب کند و فضای خوبی ایجاد کند که تا یک دهه و نیم ادامه داشته باشد؛ در آن دوره شاعران و نویسندگان ادبیات کودک را با تمام توان تجربه می کردند و به هم یاد می دادند و یاد می گرفتند و تیراژ نشریه بسیار بالا بود ولی الان تیراژ نشریات بسیار پایین آمده است.
قبل از انقلاب در کنار آن دو مجله تعدادی مجله آموزشی هم وجود داشت که مهمترین آن «پیک» بود که آموزش و پرورش وقت آن را منتشر می کرد و کمک درسی بود ولی ازآنجا که نگاه مردم و بچه ها به طور کلی به رژیم خوب نبود معمولا خواندن این مجلات کم طرفدار بود؛ چون احساس می کردیم این نشریات روی ذهن کودکان و نوجوانان بی تاثیر نیست و بچه ها را بی رغبت به دین بار می آورد ولی بعد از انقلاب
” طرح تاسیس رشته ادبیات کودک و نوجوان مدتهاست که از جانب انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به مجلس شورای اسلامی تحویل داده شده است ولی تا بحال خبری پیرو تصویب یا تاسیس آن نشده است “
مجلات و نشریات وضعیت بهتری پیدا کردند و اگر بد موزی هایی هم داشته به نسبت نشریات پیش از انقلاب خیلی کمتر بود.
بعد از انقلاب این مجلات کمک آموزشی با نام «رشد» آغاز به کار کرد و مصطفی رحماندوست مدتی سردبیر آن و بعد هم سردبیر سایر نشریات شد، نشریات «رشد» آنها هم تیراژ بسیار بالایی داشتند و در مدارس پخش می شدند ولی به تدریج تعدا مجلات بیشتر شد و بعد «سروش نوجوان» شکل گرفت و همینطور رفته رفته مجلات دیگری که ادبی هنری بودند ایجاد شدند مثل «جنگ ادبی آیش» که من سردبیرش بودم و اوایل به صورت فصلنامه بود ولی بعدها به صورت ماهنامه در آمد و سپس تعطیل شد، لیکن با حدود ۱۷۰۰۰ عضو خوانندگان خاصی داشت و ۳۰۰۰۰ تیراژ داشت؛ «جنگ ادبی آیش» درباره شعر و قصه مقالاتی داشت و آثار خود بچه ها را منتشر می کرد و خیلی از نویسنده ها و شاعران معروف امروز، نخستین آثارشان در همان مجله چاپ می شد.
البته گفتنی است که در همان «کیهان بچه ها» در همان زمان افراد زیادی را تربیت کرد؛ زمانیکه وحید نیکخواه آزاد سردبیر مجله بود، بعدا خانم شکوه قاسم نیا و آقای بیوک ملکی به آنها اضافه شدند و مصطفی رحماندوست که همه با هم دیدارهایی داشتند و در جریان مشکلات مجلات بودند، ولی امروز این اتفاق نمی افتد و فقط یک تشریفات ساده انجام می شود و نویسندگان و دست اندرکاران ادبیات کودک کمتر با هم در ارتباطند و آنهایی هم که در این حوزه پیشگام بودند اغلب سن شان بالا رفته و فرتوت شده اند، در حالیکه قبلا همه با هم با تمام انرژی کار می کردیم اما امروز جوانترها هر کدام یک تیم برای خود دارند که فقط به خودشان اختصاص دارد و دیگر از تجربه های آن پیشگامان و پیشکسوتان استفاده نمی کنند.
*آقای ابراهیمی دلایل موفقیت «کیهان بچه ها» در آن سالها چه بود؟ _ یکی از دلایلی که آن موقع «کیهان بچه ها» موفق بود و الان کمتر، وجود شوراهایی است که برای قصه، شعر و گرافیک برای دو گروه سنی کودک و نوجوان تشکیل می شد و افراد مهمی در آن شورا ها شرکت داشتند که کارها را بررسی می کردند و سعی می کردند تمام کارها .و آثار خوب را گزینش کنند لذا از ده نمونه شعری که به دفتر مجله ارسال می شد، با بررسی های لازم فقط چند نمونه از آن انتخاب می شد و اگر شعری در آن شورا رد می شد در مجلات دیگر هم چاپ نمی شد چون نظر این شورا بسیار مهم بود و شورایی بسیار سازنده بودند و بهترین آثار را منتشر می کرد.
در حال حاضر دیگر خیلی ها با نشریات کار نمی کنند چون برایشان صرف نمی کند و مسئولان نشریات هم هر شعر یا داستانی که به دستشان برسد منتشر می کنند و انگیزه کار در نشریات وجود ندارد ولی در آن زمان چنین انگیزه ای وجود داشت؛ امروز در بسیاری از این نشریات حق التالیف مناسبی به خالقان اثر تعلق نمی گیرد.
*به نظر شما باید در چنین شرایطی چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت مطبوعات کودک و نوجوان وجود دارد؟ _باید
” کتاب «سایه ها سنگ می شوند» و کتاب «پلی به سوی شعر» برای دانشجویان را نوشته ام که مشتمل بر که مباحث نظری ادبیات کودک و نوجوان است “
مطالبی که در نشریات چاپ می شود گیرا و جذاب باشد تا بتواند مخاطبان بیشتری را جذب کند، علاوه بر آن تعداد شمارگان پایین و قیمت بالای نشریات باید تعدیل شود تا مخاطبان به سهولت بیشتری به این نشریات دسترسی داشته باشند.
*در حال حاضر رشته ای به نام ادبیات کودک و نوجوان در دانشگاه های کشور وجود ندارد و تنها در دانشگاه شیراز در یک مقطع این رشته فارغ التحصیل داشته است، به نظر شما تاسیس این رشته چقدر می تواند موثر باشد در اینکه ما منتقدان حرفه ای برای ادبیات کودک و نوجوان و رشد آن داشته باشیم؟ _طرح تاسیس رشته ادبیات کودک و نوجوان مدتهاست که از جانب انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به مجلس شورای اسلامی تحویل داده شده است ولی تا بحال خبری پیرو تصویب یا تاسیس آن نشده، البته همینکه در شیراز چنین اتفاقی افتاده خود غنیمت است و اینکه در برخی رشته ها واحدهایی برای ادبیات کودک و نوجوان در نظر گرفته اند.
در حال حاضر هم پایان نامه های زیادی نزد من آورده می شود که درباره ادبیات کودک و نوجوان و با نگاه تخصصی و علمی است، ولی متاسفانه جای این رشته در دانشکده های ادبیات خالی است.
*چه کتاب ها و منابع نظری و عملی برای تدریس در دانشگاه ها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد؟ _ یکی از کتاب هایی که مدتهاست در دانشگاه ها تدریس می شود کتاب «نیم قرن در باب شعر امروز کودک» تالیف عباس یمینی شریف است که به رغم آنکه برای آن زحمت فراوان کشیده شده اما به درد دانشگاه نمی خورد و خود مولف، شاعر کودک نبود، مشکل عمده هم این است که ما در ادبیات کودک و نوجوان نظریه پرداز نداریم.
*با توجه به اینکه شما یکی از پیشکسوتان ادبیات کودک و نوجوان هستید آیا تالیفات آموزشی در این حوزه داشته اید؟ _کتاب «سایه ها سنگ می شوند» و کتاب «پلی به سوی شعر» برای دانشجویان را نوشته ام که مشتمل بر که مباحث نظری ادبیات کودک و نوجوان است.
*آیا در شرایط فعلی وجود یک روزنامه برای کودکان و نوجوانان می تواند به بهبود شرایط کمک کند؟ _وجود روزنامه قطعا بسیار موثر خواهد بود، کارهایی هم برای آن انجام شد لیکن سامان نرسید و تعطیل شد ولی اگر تاسیس شود و روزانه باشد خیلی ها را می تواند جذب کند.
*در پایان هر مورد دیگری که در رابطه با مطبوعات کودک مد نظر دارید بفرمایید. _در دوره ما چیزی به نام «روزنامه دیواری» وجود داشت که در بین دانش آموزان بسیار محبوب بود و در زمان ما به آن توجه ویژه می شد و مسابقات بزرگ سراسری هم بود که دانش آموزان را تشویق می کرد ولی الان این رسم در مدارس بر افتاده است و اگر هست محدود است و بی کیفیت؛ پیشنهاد می کنم به روزنامه دیواری ها مخصوصا در مدارس اهمیت داده شود و دانش آموزان را به آن ترغیب کنند.
مریم خاکیان
