كتاب «نمايش‌هاي آيين مزدايسنا» نوشته صادق عاشورپور منتشر شد. اين كتاب جلد سوم از مجموعه نمايش‌هاي ايراني است.
به گزارش هنر نيوز به نقل از ايبنا، جلد سوم مجموعه نمايش‌هاي ايران با عنوان «نمايش‌هاي آيين مزدايسنا» در ادامه تلاش صادق عاشورپور پژوهشگر و نويسنده، براي نشان دادن زواياي مختلف نمايش‌هاي ايران منتشر شد. جلد نخست اين مجموعه با عنوان «نمايش‌هاي كيش زروان» و جلد دوم با نام «تعزيه» به تازگي راهی بازار کتاب شده است.
عاشورپور در این كتاب مبنای شناخت نمایش‌های ایرانی را، بنا بر ماهیت این نمایش‌ها، آیین‌ها قرار داده، نه حکومت‌ها و همان‌طور كه در جلد نخست راجع به دو کیش زروان و میترا و نمایش‌های مربوط به آن دو کیش سخن گفته بنا به ضرورت سخنانی درباره آیین مزدایسنا (بهدینی) یا همان زرتشت ارايه كرده است و پس از آن طبق روال به معرفی و بررسی نمایش‌های مربوط به این آیین پرداخته است.
وي براساس اسناد و مدارک اشاره كرده ایران قدیم، از آغاز دوره تاریخی، دارای مذهب واحدی نبوده است. اقوام و قبایل شهرنشین، ده‌نشین و برخی چادرنشین بوده‌اند و احتمالا مذاهب مختلفی داشته‌اند که مبنای همه آنها یکی بوده است. مثلا معتقدات سکاها، که «هردودت» در کتاب چهارم تاریخ خود از آن یاد می‌کند، همانندی بسیار دوری با مذاهب پارس‌ها دارد و مذاهب پارس‌ها نیز، به نوبه خود همان معتقدات قبایل شرقی ایران نیست.
عاشورپور تاكيد دارد آگاهی درباره مذهب مزدایسنا که تدریجا در قسمت‌های مهمی از ایران انتشار یافت و تعلیمات آن در کتابی به نام «اوستا» تدوین شد، بیشتر است. اين محقق درباره اين كتاب مي‌افزايد: «اين کتاب اصول مذهب مزدایسنا و عقیده زرتشت، مصلح آیین ایرانی را که در معتقدات اصلی تغییری عمیق داده است، نشان می‌دهد.»
وي معتقد است این مذهب از میراثی است که ایرانیان از جماعت هند و ایرانی و حتی هند و اروپایی به دست آورده و آن را تغییر داده و اصلاحاتی در آن انجام داده‌اند و مي‌افزايد، مزدایسنا شکل ایرانی مذهب کهنی است که روزگاری دین مشترک قوم هند و ایرانی بوده است. در «ریگ ودا» و در «اوستا» عقاید همانندی پیدا می‌شود که بیشتر با عبارات مشابهی نیز یاد شده‌اند. نام خدایان نیز با هم تقریبا مطابق است.
علاقه‌مندان برای مطالعه توضیحات مفصل درباره کیش مزدایسنا، پیامبر مصلح کیش مزدایسنا و خلاصه‌ای از فلسفه کیش مزدایسنا مي‌توانند به صفحات 12 تا 20 کتاب رجوع کنند.
در جلد سوم مجموعه نمايش‌هاي ايراني مطالبي چون میرنوروزی، میرمیران یعنی چه؟، شاه کشی، منشا و پیدایش میر نوروزی، نمایشگران نمایش میر نوروزی، منشا و پیدایش نمایش مردگیران، شبیه کراسوس، کاغذین جامگان، نمادها و نشانه‌ها در نمایش کاغذین جامگان، سوگ سیاوش، چگونگی نمایش تکه گردانی و اجرای آن، نمایش قوچ سفید، قوچ سیاه، نمایش چشم به راه سوشیانس و چگونگی اجرای این نمایش، جنبه‌های اجرایی نمایش‌های قبل از اسلام، چمچه خاتون، چگونگی اجرای نمایش چمچه خاتون و گاشیرسا یعنی چه؟ ارايه شده است.
عاشورپور درباره تمامي اين نمايش‌ها مفصلا در كتاب توضيح داده و از تاريخچه تا اجرا، نماد و نشانه آن را شرح مي‌دهد. در اين مجال نمي‌توان درباره اين نمايش‌ها سخن گفت ولي براي نمونه به سه نمايش اشاره مي‌شود.
نمايش «میر نوروزی(میر میرا)»: میر نوروزی، میر میران، میر میرن، سلطان دروغین، شاه نوروزی، شاه کشی و غيره نام نمایشی است، مربوط به کیش زروان که به علت ظهور مجدد این کیش در عصر ساساني، تحت عنوان آیین مزدایسنا در جلد سوم بررسي شده است.
این نمایش در اکثر نقاط فلات ایران از جمله بجنورد، نواحی بختیاری، کردستان، شرق عراق و کردستان ترکیه، معمول و مرسوم بوده و طبق شواهد موجود بعضا هنوز نیز مرسوم نیز هست. این نمایش در عصر ما به جهت خنده و تفریح عمومی به اجرا در می‌آمده است و موضوع آن به حکومت رساندن موقت فردی از ادنی الناس (مردم پست) در چند روز تعطیلات عید نوروز است.
نمايش «مردگیران»: مردگيران تصحیف کلمه مردگیران است، این کلمه، کلمه‌ای پهلوی است مرکب از دو جزء. این نام مرکب، اسم نمایشی دیگر از نمایش‌های ایرانی بوده است که امروزه دیگر از آن اثری مگر در برخی کتاب قدیمی باقی نیست، این نمایش، نمایشی بوده ویژه زنان که مردان در آن هیچ‌گونه نقشی نداشته‌اند.
از چند روز به فرارسیدن جشن زنان هر شهر و روستای کشور، خود را جهت اجرای این نمایش آماده می‌کردند و چون بامداد روز سی‌ام تیر می‌رسید، طبال و نقاره زنان، مشغول نواختن طبل و نقاره شده و به این وسیله شروع نمایش را به اطلاع عموم زنان می‌رساندند.
نمايش «شبیه کراسوس»: این نمایش مربوط به یکی از جنگ‌های ایران و سپاه روم است. پس این نمایش را باید نمایشی جنگی به شمار آورد. پیدایی این نمایش را تاریخ مربوط می‌داند به زمان «ارد اول اشکانی»، ارد شاهی بود که با کشتن برادر خود، در سال 55 یا 56 پیش از میلاد به تخت نشست. او نخستین شاه ایران است که مجبور به جنگ با رومیان شد.
كتاب «نمايش‌هاي آیین مزدایسنا» نوشته صادق عاشورپور جلد سوم از مجموعه نمایش‌های ایرانی در شمارگان 2500 نسخه و با قیمت 5700 تومان از سوی انتشارات سوره مهر به فروش مي‌رسد.
