ما در دنیای رنگها زندگی می‌كنیم و تا حد بسیار زیادی به رنگها خو گرفته‌ایم. رنگی بودن جهان یكی از بزرگترین موهبتهای الهی است كه باعث شادی و نشاط انسانها شده و موجب رسیدن به امید و آرامش در آنان می‌شود.
همه‌ی ما از وجود رنگها آگاهیم امّا آیا از تأثیر آنها بر روح، روان، ذهن و اندیشه‌مان نیز باخبریم؟ روان‌شناسان دریافته‌اند كه رنگها تأثیرات معجزه‌ آسایی بر روح و روان انسانها داشته و علاقه به رنگهای خاص نیز گویای بسیاری از ناگفته‌های ذهن و روح آنهاست.


 

آنچه سبب شد در این مقاله به تأثیر رنگها بپردازیم، بررسی اثرات رنگها بر خلاقیت فكری و ذهنی كودكان و رشد تفكر در آنهاست؛ چرا كه می‌توان از رنگها بعنوان ابزاری در خدمت رشد تفكر بچه‌ها استفاده كرد. قبل از هر چیز لازم است بدانیم كه رنگها چطور تعریف می‌شوند؟ رنگ به كیفیتی گفته می‌شود كه با آن می‌توانیم اسمی برای آنچه در طیف می‌بینیم مثل سبز، زرد، قرمز، نارنجی و... بگذاریم.
ته رنگ نیز وقتی ایجاد می‌شود كه به رنگ موردنظر كمی رنگ سیاه اضافه شود و تون وقتی ایجاد می‌شود كه به رنگ مورد نظر كمی خاكستری اضافه شده باشد.حال در اینجا به بررسی تأثیر رنگهای مختلف بر خلاقیت افراد می‌پردازیم:

 

رنگ قرمز
رنگ قرمز یكی از سه رنگ اصلی است كه بسیار هیجان‌انگیز و اعتمادآفرین ـ آور است و اغلب، خطر و آتش را تداعی می‌كند. در ضمن حواس را تحریك كرده و انرژی‌های متمركز، جاه‌طلبی، شهامت و اشتها را افزایش می‌دهد.
قرمز، رنگی است هیجانی و ذهن منطق‌گرا را به زانو در می‌آورد. این رنگ، انرژی مهار نشده ای است كه موجب افزایش خلاقیت، انرژی و شادابی در زندگی می‌گردد.



چكیده‌ ویژگیهای رنگ قرمز
مثبت
پر انرژی
با اعتماد به نفس
پر شور
روراست
اقدام كننده
كاوشگر
اخلاق‌گرا

منفی
خسته كننده
پرخاشگر
ناراضی
عجول
بی‌تاب
بیش از حد مغرور
توجه: رنگ قرمز در معماری كلاسهای درس، كاربردی ندارد؛ زیرا دیوارهای قرمز كودكان را آشفته حال و بَد خلق می‌كند و به علت روح هیجانی كه در این رنگ نهفته است، كودك را از حالت آرام خارج كرده و به جنب و جوش و ناآرامی می‌كشاند و از تمركز او جلوگیری می‌كند؛ لذا بهتر است از رنگ قرمز در فضای كلاسی استفاده نشود اما می‌توان از این رنگ در محیطهای بازی، نمایش و ورزش استفاده كرد.

 

زرد
در میان رنگها، زرد بالاترین بازتابش را داشته و محرك فكر است. این رنگ، سمبل طبیعی آگاهی و روشنی است و روی ضمیر انسان، خلاقیت و مثبت اندیشی اواثر می‌گذارد بطوری كه مثبت بودن را تداعی می‌كند؛ ولی در عین حال، معانی منفی زیادی دارد.
زرد یكی از رنگهای اصلی است كه با فعالیتهای ذهنی تداعی دارد و هوش و كنجكاوی فرد را تقویت می‌كند. بنابراین با نماد سرعت، بویژه سرعت تفكر و تصمیم‌گیری در ارتباط است و تمركز حواس را بالا می‌برد.

 

لیمویی
لیمویی یكی از رنگهای خانواده زرد می‌باشد كه نشان‌دهنده شخصیت مثبت و زود فهمی است. در ضمن تركیب آن با آبی آسمانی نشانگر ذهن باز، فهم زیاد و درك بسیار شفاف است.
لازم به تذكر است كه رنگ زرد Contrast یا تقابل ویژه‌ای با خاكستری كه رنگ خنثی است دارد، لذا برای حذف معانی منفی آن، از رنگ خاكستری و خانواده آن استفاده می‌شود.


توجه: رنگ زرد در دكوراسیون داخلی، فضا را روشن و شاد می‌سازد ولی مشاوران و مددكاران اجتماعی كه سر و كارشان با كسانی است كه از لحاظ احساسی، آسیب پذیرند باید در انتخاب این رنگ با احتیاط عمل كنند؛ زیرا این رنگ هم برای احساسات خوب و هم برای احساسات بد بسیار تحریك كننده‌ است. لازم به ذكر است كه طراحان اتاقهای آموزشی هم از این امر مستثنی نبوده و باید در انتخاب رنگ فضای آموزشی توجه لازم را داشته باشند.

 

نارنجی
رنگ نارنجی، مخلوطی از قرمز و زرد است و گفته شده شوق را با استعداد تركیب می‌كند. در ضمن رنگ یادگیری، آزمایش، قضاوت، پذیرش یا رد مطلب هم هست. نارنجی احساسات متلاطم و هیجانی را تسكین می‌دهد و برای رسیدن به آرامش بسیار مؤثر است؛ چرا كه قسمت زرد آن، با خنثی كردن انرژی و هیجان رنگ قرمز، انجام این فرایند را به صورت عقلانی و منطقی تضمین می‌كند.
قرار گرفتن در محیط نارنجی، افق دید و فكر را وسیعتر كرده و رنگی انقلابی بشمار می‌رود، چرا كه پشتكار و پروژه‌های رسیدن به گامهای موفقیت آمیز را ترسیم می‌كند.


در ستاره‌شناسی، نارنجی با علامت شیر (مرداد) ارتباط خاصی دارد و به تقویت ایده‌آلهای دوستانه و اجتماعی، خلاقیت و خودشكوفایی كمك می‌كند.
در رنگ نارنجی، حسی مستتر شده كه می‌تواند بر حمله‌های غیرمنطقی و فوبی‌ها (ترسها) پایان دهد.

 

استفاده از رنگ نارنجی در محیط آموزشی
رنگ نارنجی، رنگی زنده و قوی است و بهتر است با رنگهایی همچون رُسی یا زردآلویی مخلوط شود تا اتاق را از حالت پرتنش خارج كرده و به محیطی آرام‌ و دوستانه‌تر تبدیل كند. از آنجا كه نارنجی رنگی است محرك، برای فضای آموزشی در مقطع دبستان بسیار ایده‌آل است؛ چرا كه از یك طرف دانش آموزان را سرزنده، نیرو‌بخش، گرم و آرامش طلب می‌كند و از طرف دیگر از خواب آلودگی و بی علاقگی كودك مخصوصاً در ساعات اولیه صبح جلوگیری می‌كند.

 

سبز
رنگ سبز می‌تواند در درون ساختار روان‌شناختی ما تعادل كامل ایجاد كند و در بین همه رنگها از همه آنها خوشایندتر است، زیرا چشم برای تمركز كردن روی آن هیچ نیازی به تنظیم شبكیه ندارد.
روان‌شناسان بر این عقیده‌اند كه سبز حالتی از نگرش ذهنی مثبت را ایجادكرده و چون با رنگهای طبیعت، بیشتر سر و كار دارد احساس ثبات و امنیت را در ما تقویت می‌كند. البته رنگ سبز در تُن‌های متفاوت، نمادی متفاوت دارد.

 

رنگ سبز در تُن‌های متفاوت:
سبز یشمی
در این رنگ، آرامش روحی نهفته شده و فراست و هشیاری فرد را بالا می‌برد. سبز به انسان كمك می‌كند تا اسرار نهان جهان هستی را بهتر درك كرده و به او بینش فلسفی همراه با عقل سلیم عطا كند. كسانیكه سبز یشمی را دوست دارند بطور ذاتی روشن‌بین و منطقی هستند.


 

سبز تیره
سبز تیره نشان‌دهنده قابلیت اعتماد (اعتماد پذیری) است و فردی كه این رنگ را دوست دارد، دارای شخصیت با ثباتی است كه در بحرانها می‌تواند بدون دستپاچگی كنترل اوضاع را در دست گیرد. در چنین اشخاصی عقل، منطق و ذهنیت واقع‌بین از خصوصیات درونی آنها زاییده شده است. درضمن اختلاط سبز تیره با آبی آسمانی، آزادی اندیشه و خلاقیت را نشان می‌دهد.

 

استفاده از رنگ سبز در فضای آموزشی
سبز، یك رنگ ثانویه است كه از تركیب دو رنگ متضاد زرد و آبی بدست می‌آید. این رنگ چون با طبیعت در ارتباط است، رنگی متعادل محسوب می‌شود و به آرامش روحی و اعصاب كمك كرده و محیطی آرامش‌بخش را ایجاد می‌كند.
سبز برای دكوراسیون اتاقهای مطالعه، فضا‌های آموزشی و مكانی كه به تمركز احتیاج دارد با اهمیت بوده و رنگ ایده‌آلی محسوب می‌شود. این رنگ به اتاق و كسانیكه در آن فضا قرار دارند، آرامش‌ متعادلی می‌دهد. اگر سبز را با انواع كرم و سفید مخلوط كنیم و در رنگ‌آمیزی اتاق و فضای آموزشی بكار بریم، فضای آرام‌بخش و تفكر آمیزتری خواهیم داشت و اگر با رنگ قرمز تركیب شود، به شكوفایی خلاقیت افراد در آن فضا پرداخته وازخود تركیبی قوی می‌سازد.


رنگ آبی با رنگ سبز تركیبی دلنشین و هماهنگ دارند كه در طبیعت به صورت گلهای آبی در میان شاخ و برگهای سبز نمودار شده است. این دو رنگ به كلاس، فضایی متعادل و آرام داده و به تقویت تمركز افراد می‌انجامد كه برای اتاقهای مطالعه بسیار ایده‌آل است. بطور كلی تلفیق این دو رنگ، آرام‌بخش و متمركز كننده حواس است.
تونالیته‌های قرمز، صورتی و زرد، هم در تركیب رنگی با آبی، همراهان بسیار عالی محسوب می‌شوند و می‌توانند هر كدام از سردی رنگ آبی بكاهند.

 

آبی
آبی، یكی از رنگهای اصلی است كه به رنگ حقیقت شهرت دارد. این رنگ نشانگر ذهن عالی و هوش سرشار است و با احساسات و معنویت در ارتباط است. این رنگ، آرام، آرامش‌بخش و تسلی‌دهنده است.
اگر كسی بیش از حد احساس ناراحتی كرده و در آستانه خشم و اضطراب قرار داشته باشد پوشیدن لباس آبی، آرامش و هماهنگی‌ ذهن او را افزایش داده، باعث بالارفتن تفكر او می‌شود. بالأخره توانایی آرام كردن روح مشوش راداشته و آرامش خیال او را فراهم می‌آورد. (مانند حالتی كه در اثر نگاه به آسمان برای فرد حاصل می‌شود).


هنگامی كه آبی به دو قسمت رنگهای تیره‌تر و روشن‌تر تقسیم می شود، نشان‌دهنده نوعی شخصیت در فرد است. فردی كه به آبی تیره علاقمند است، قابل اعتماد، عاقل و جسور خواهد بود و چون با تمركز شدید روی عقل و منطق حركت می‌كند، ممكن است احساساتش تحت‌الشعاع قرار گرفته، آن را از دست بدهد و یا ضعیف‌تر عمل كند. بر عكس، افرادی كه به آبی روشن علاقمندند، ذاتا هنرمند و فرهیخته هستند. این تیپ افراد را بیشتر افراد هنرمند، طراح، نویسنده و هنرپیشه تشكیل می‌دهند كه در فعالیتهای خلاقانه شركت دارند. رنگ آبی، تخیل فعال و حتی در بعضی موارد بیش از حد خلاق را القا می‌كند.



استفاده از رنگ آبی در فضای آموزشی:
از آنجا كه رنگ آبی، كیفیتی سرد و رسمی دارد، فضا را به آرامش می‌كشاند و البته از حالت دوستانه و گرمی‌بخش دور می‌كند. لذا بهتر است در فضاهای آموزشی و كلاس، این رنگ را با تلفیق رنگهای دیگر استفاده كرد.

 

بنفش و ارغوانی
بنفش، تركیبی از رنگ قرمز و آبی است كه یكی از معنوی‌ترین رنگها بشمار می‌آید و نشانگر هماهنگی بین عقل و احساسات و مرز بین معنویات و مادیات محسوب می‌شود. این دو رنگ در سمبولیسم رنگها تفاوت چندانی ندارند به همین منظور در یك قسمت قرار می‌گیرند. این دو رنگ با تفكر عالی، درك روحی و تواناییهای روانی مرتبط هستند و در تلفیق این دو رنگ، تُن‌های مختلفی بچشم می‌خورد كه هر كدام بیانگر خصوصیت روحی افراد است.



ارغوانی مایل به آبی
این رنگ كمال گرایی، ایده‌آلیسم، انسان‌گرایی و تفكر فلسفی را تقویت می‌كند. كسانیكه این تركیب را دوست دارند افرادی پر احساس و خوش فكرند و دارای حس ششم قوی‌ای هستند. ارغوانی روشن، رنگی است كه در تصمیم‌گیری با تفكر و منطق در ارتباط است.

 

طراحی رنگ بنفش در فضای آموزشی:
همانطوری كه گفته شد عناصر تشكیل‌دهنده رنگ بنفش، قرمز و آبی هستند. امتزاج این دو رنگ با بنفش، سردی و گرمی خاصی را در محیط ایجاد كرده كه رنگ قرمز، گرمی فضا و رنگ آبی سردی آن را بیشتر می‌سازد؛ لذا طیفهای كم رنگ بنفش به فضا و محیط آموزشی؛ آرامش، روحیه و شادابی را تلقین می‌كند، ولی لازم به ذكر است كه قرار گرفتن به مدت طولانی در فضای صرف بنفش، سبب افسردگی می‌شود، زیرا انرژی‌های آن به قدری قوی است كه ذهن نمی‌تواند بار اضافی آنرا تحمل كرده و از خود واكنش نشان می‌دهد. پس بهتر است در طراحی فضای آموزشی، رنگ بنفش را با رنگهای سفید، سبز و یاسی‌ ممزوج كرد.


 

شایان ذكر است كه بدانیم غریزه ایجاد هارمونی و هماهنگی در استفاده از رنگها، هدیه‌ای است كه در برخی افراد، از بدو تولد بطور ذاتی نهاده شده است؛ ولی كسانی كه از این خصوصیت برخوردار نیستند هم می‌توانند قوانینی را در مورد مدیریت رنگها بیاموزند و بكار گیرند. برای مثال سایه‌ها، توناژها و ته رنگ‌ها به خاطر ارتباط تصویری طبیعی‌شان در كنار هم می‌نشینند و قوانین ساده‌ای را به وجود می‌آورند كه می‌توان آنها را با هم مخلوط و هماهنگ كرد. دنیای رنگها، آنقدر وسیع و پرجاذبه است كه مورد توجه و استفاده همگان قرار می‌گیرد.