به گزارش هنرنیوز؛به دنبال ثبت جهانی «نوروز» به مدیریت ایران و با مشارکت ۱۲ کشور همسایه، «عروسک‌های بومی و نوروزی» از نقاط مختلف ایران به همراه چند کشور همسایه بخصوص آسیای غربی و میانه در نمایشگاه موزه ملی ایران حاضر شده‌اند تا آئین‌هایی از جمله «تکم‌گردانی»، «حاجی‌فیروز» و ... را نشان دهند.
یدالله پرمون، رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی روز پنجشنبه (۱۳ اسفند) در مراسم افتتاحیه این پنل تخصصی به احترام مهمانان خارجی حاضر در جلسه به زبان انگلیسی گفت: آیین بزرگداشت ملی نوروز و برگزاری این پنل‌های تخصصی با اعمال وسواس‌های علمی لازم و پس از انجام سلسله‌ای از رایزنی‌ها با متخصصان و دست‌اندرکاران این حوزه و سرانجام با ایجاد سازگاری‌های لازم و با شرح تعهدات و وظایف مرکز میراث ناملموس تهران در مرتبه یک مرکز مقوله دو یونسکویی، به عنوان متولی پژوهش پاسداری محور در موضوع میراث فرهنگی ناملموس در پهنه آسیای غربی و مرکزی و سرانجام به عنوان یکی از فعالیت‌های بین‌المللی مرکز در سال ۲۰۱۶ تعیین و تصویب شد.
وی «عروسک بومی و نوروزی» را مقوله‌ای دانست که به کامل‌ترین وجه روح کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس را مورد توجه قرار می‌دهد و ادامه داد: این عنصر محصول آگاهی فرهنگی ریشه‌داری است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. همچنین تجلی‌ای از نقش بارز بانوان در پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس و انتقال آن به نسل بعد است.
به گفته او، عروسک بومی مقوله‌ای است که کودک نخستین تجاربش را با جهان خارج توسط آن می‌آموزد. عنصری که اشتراکات فرهنگی اجتماعات، گروه‌ها و ملت‌ها را به جذاب‌ترین وجه نمایش می‌دهد و علاوه بر اینکه کودک را به کسب تجربه فرامی‌خواند بزرگسال را با حس غربت دوران کودکی همدم می‌کند.
وی با بیان اینکه بر این باوریم که این دارایی باارزش فرهنگی در بحبوحه فراموشی‌های زمانه و در عرصه رقابت محصولات فریبنده فناوری نوین در معرض خطر فراموشی قرار دارد، بیان کرد: با این فناوری‌ها مادران و مادربزرگ‌ها هر روز مخاطبان بیشتری را از دست می‌دهند. کودکان و نوجوانان نیز جذب بازیچه‌های غیربومی، بی‌اصالت و وارداتی می‌شوند.
او این اتفاقات را به دلیل پایین بودن سطح آگاهی، نبود انتقال تجارب، فقدان سیاست‌های فرهنگی مناسب، کمبود تدبیر در مواجهه اصولی با دشواری‌های این حوزه و نبود اطلاع از دستاوردهای موفق اجتماعات دیگر دانست و تأکید کرد: قصد داریم تلاش کنیم تا گامی را برای ترمیم کاستی‌هایی از این دست به جلو برداریم؛ بر همین اساس یک ساختار ویژه را برای این رویداد برگزیده‌ایم.
به گفته پرمون، موسساتی مانند موزه عروسک‌های ملل، موزه عروسک و اسباب‌بازی کاشان، آموزشگاه موسیقی صفا، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، دفتر منطقه‌ای یونسکو، موسسه آوای طبیعت پایدار، کمیسیون ملی یونسکو، نماینده سازمان ملل ایران، یونیسف ایران، موسسه کهن‌مرزوبوم مهر و باشگاه گردشگری کودک و سرای موزه دکتر رهگشای بادرود از جمله نهادهایی هستند که در برگزاری این همایش و پنل تخصصی شرکت داشته‌اند.
حفاظت از آئین‌ها و گویش‌ها اهمیتی کمتر از حفاظت از بناهای تاریخی ندارد
جبرئیل نوکنده، مدیرکل موزه ملی ایران نیز با تأکید بر اینکه ایران میراثی ملموس، پایدار و پویا دارد، گفت: لباس‌ها، جشن‌ها، آیین‌ها، گویش‌ها، بازی‌ها و باورها همان‌قدر مهم هستند که بناهای تاریخی گچ‌بری‌ها اهمیت دارند.
او ادامه داد: معتقدم هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند اهمیت حفاظت از آداب و رسوم در یک مراسم عروسی کمتر از حفاظت از میراث مادی و معنوی است.
به اعتقاد وی، برگزاری این نوع همایش‌ها پاسداری از لایه‌های پنهان میراث فرهنگی است.
محمدافسر رهبین، رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در ایران نیز در صحبت‌هایی قاعده و کار فرهنگ و هنر را بر وصف ساختن دانست و گفت: ما باید از میراث بزرگ ایران، تاریخی که از بلخ تا نیشابور و از هرات تا مرو است پاسداری کنیم.
او نوروز را به عنوان یکی از جشن‌های کهن آریایی دانست و در ادامه با خواندن شعرهایی درباره نوروز به بیان توضیحاتی از این شعرها و تفسیر آن‌ها پرداخت.
عروسک‌های نوروزی را فراموش کردهاندکاترین اعظمی دبیر اجرایی پنل‌های تخصصی مرکز میراث ناملموس و کارشناس مسئول بخش ظرفیت‌سازی این مرکز نیز در صحبت‌هایی با اشاره به حضور فعال ۱۲ کشور در پرونده جهانی نوروز گفت: در روند تدوین این پرونده عناصر مهمی از جلوه‌های فرهنگی نوروز شناسایی شد که نیازمند معرفی و توجه خاص در سطح جامعه به خصوص اجتماعات کوچک و بزرگ محلی و روستایی به عنوان حاملان اصلی میراث است.
او افزود: در این میان عروسک نوروزی عنصری است که سطح آگاهی‌های عمومی در ارتباط با آن در جغرافیای نوروز رو به افول است. این در حالی است که صیانت از آن علاوه بر اینکه این آیین را به نسل‌های جدید معرفی می‌کند بسیاری از اهداف فرهنگی را در ابعاد کشوری و منطقه‌ای برآورده می‌کند.
وی هدف از برگزاری این همایش را شناسایی و معرفی عروسک‌هایی دانست که در سرتاسر جغرافیای حوزه نوروز از گذشته وجود داشته‌اند و نشانی از اشتراکات فرهنگی در آن‌ها وجود دارد.
او همچنین در صحبت‌هایی با اشاره به چگونگی ایجاد پنل تخصصی بین‌المللی عروسک‌های بومی و نوروزی، برگزاری این همایش را با همکاری متخصصانی از کشورهای افغانستان، قرقیزستان، ازبکستان، ارمنستان، ترکیه، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و هندوستان امکان‌پذیر دانست و افزود: دبیرخانه این پنل تخصصی از شهریورماه با حضور ۱۸ نفر از متخصصان حوزه عروسک و نمایش‌های عروسکی تشکیل شد و با توجه به ماهیت بین‌المللی این مرکز برای ایجاد همبستگی و همگرایی فرهنگی در پهنه آسیای غربی و مرکزی به سرعت مکاتبات لازم با همه کشورهای منطقه برای معرفی متخصصان و پژوهشگران این حوزه، افراد فعال در جوامع محلی، معرفی انتشارات مرتبط، ارسال عروسک‌های نوروزی و فیلم و ویدئو و سایر ظرفیت‌های موجود صورت گرفت تا امروز توانستیم چنین همایشی را به بهترین نحو برگزار کنیم.
عروسکها بده‌بستان‌های تاریخی دارنددبیر شورای سیاست‌گذاری بزرگداشت آیین ملی نوروز؛ نوروز را به عنوان نماد صلح و امید و انگیزه، مخالف حرکت گروههای خشونت طلب دانست و تاکید کرد: این آئین صلح و امنیت و دیپلماسی را در کشور ایجاد می‌کند.»
سمیع‌الله حسینی مکارم ادامه داد: نوروز نماد صلح، امید و انگیزه با ظرفیت‌های زیادی است که توسط پیشینیان تولید و عرضه شده است، که از جمله عناصر مورد نیاز برای معرفی و احیای این آئین، عروسک‌های نوروزی هستند.
او بیان داد: به دلیل کارکردهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی امنیتی نوروز، سازمان میراث فرهنگی به این نتیجه رسید تا در کنار برنامه‌ریزی‌هایی که دارد بحث نوروز را نیز در اولویت خود قرار دهد به همین دلیل شورای سیاست‌گذاری آیین ملی نوروز از تیرماه امسال کار خود را آغاز کرد و تا امروز توانسته‌ایم این همایش را برنامه‌ریزی کنیم.
معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، با اشاره به وجود برخی افراطی‌گری‌ها توسط گروههای خشن و جنگ‌طلب، ترویج گفتمان نوروز که صلح و امنیت و دیپلماسی را در منطقه ایجاد می‌کند ضروری دانست و افزود: اگر به نوروز و ابزارهای متعدد آن به عنوان یک میراث توجه کنیم قطعا تأثیری که در جاذبه‌های گردشگری خارجی و داخلی دارد نیز بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
او با اشاره به کارکردهای مهم و تعهداتی که سازمان میراث فرهنگی دارد، افزود: وظیفه داریم ارزش‌های نوروز را ترویج دهیم و جوامع و اقوام را ترغیب کنیم تا آیین‌های نوروزی را پاس بدارند و حفاظت کنند. سازمان میراث فرهنگی نیز موظف است آنچه که تاکنون کمرنگ شده را معرفی و احیا کند.
وی با اشاره به کشف بیش از ۳۰ میراث ناملموس در جوامع محلی در مدت زمان بررسی‌های میدانی درباره آیین‌های نوروزی؛ ادامه داد: به همین دلیل معتقدیم هنوز آیین‌های زیادی وجود دارند که باید بررسی و شناسایی شوند و وظیفه میراث فرهنگی نیز پیگیری و دنبال کردن آن‌هاست. بنابراین انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به نسل آینده برای کودکان‌مان که ارزش‌های فرهنگی را فرا می‌گیرند و انتقال دهنده آن به نسل‌های بعدی هستند، ارزشمند است.
حسینی مکارم با اشاره به وجود آیین‌های دیگری مانند یلدا و جشن مهرگان در ایران باستان گفت: قصد داریم در سال‌های آینده یک دبیرخانه دائمی برای این نوع آیین‌ها ایجاد کنیم و پنل‌های تخصصی برای شناخت و پژوهش آن‌ها تشکیل دهیم.
وی همچنین به ایجاد ۱۲ نقطه پایلوت به عنوان نوروزگاه در ۱۲ استان کشور اشاره کرد و گفت: به دلیل محدودیت زمان و اعتبار موفق شدیم امسال فقط ۱۲ استان را به صورت پایلوت انتخاب کنیم، تا آیین‌هایی که متناسب با شرایط قومی هستند را در این پایلوت‌ها اجرایی کنیم.
*حفاظت را از ابنیه تاریخی آغاز کردیم و حالا به میراث ناملموس رسیدژانت الیزابت بلیک، مشاور بین‌المللی یونسکو در حوزه میراث ناملموس نیز در سخنانی با تأکید بر اینکه ۲۷ سال پیش یونسکو منشوری را تدوین کرد تا از میراث ناملموس حفاظت کند، گفت: از ۱۹۹۷ یک تحول در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی و بخش‌هایی از آن آغاز شد. مسئله حفاظت و حمایتنیز بخشی از این تحول است که ابتدا از ابنیه تاریخی آغاز شد و حالا به سمت میراث ناملموس می‌رود.
این عضو هیات علمی داشنگاه شهید بهشتی با تأکید بر اینکه نه تنها امروز میراث ملی نوروز را جشن می‌گیریم بلکه در جوامع محلی و قومی نیز ریشه‌دار بودن این جشن را همیشه به خاطر داریم، گفت: انتخاب عروسک‌های نوروزی و قومی یک حرکت چشمگیر و مهم بود چون نشانگر حفظ میراث قبل از نوروز نیز بوده است که همان مشارکت مردم را با نهادها دولتی می‌طلبد.
به اعتقاد وی قراردادن این مسئله در چارچوب حقوق بشر قابل اهمیت است.
بلیک تأکید کرد: زمانی که کنوانسیون ۲۰۰۳ را پیش بینی کردند به مسئله نوروز اهمیت ویژه‌ای داده شد نه تنها حفظ، بلکه احیای آن نیز قابل اهمیت بود. زمانی که پیش‌نویس این کنوانسیون تهیه شد نیز ایده‌های جدیدی درباره آن مطرح شد.
وی انتقال نقش عروسک‌های بومی را به مردم امروزی بسیار حائز اهمیت دانست و افزود: زنان و کودکان نقش کلیدی در حفاظت از این میراث ناملموس دارند. زنان ارتباطی قوی با میراث فرهنگی و توسعه پایدار دارند و می‌توانند خود را با آنان تطبیق دهند و تلاش می‌کنند رویه‌های سنتی را حفظ کنند.
او انتخاب عروسک‌های نوروزی و بومی را یک ایده خوب دانست و تأکید کرد: هویت فرهنگی در این زمینه اهمیت دارد که ما چه بوده‌ایم و چه هستیم. معمولا ما این نوع مسائل را به بچه‌ها نیز یاد می‌دهیم. عروسک‌های سنتی نقش بسزایی در هویت فرهنگی و ملی دارند. جایی مانند اسکاتلند عروسک‌های خود را با پوشاندن دامن‌هایی به گردشگران می‌فروشد. در ایران چه کاری در این زمینه انجام شده است؟
بلیک تأکید کرد: این میراث کلید اصلی است و باید فقط از طریق انتقال و گذر باقی بماند، در واقع یک نوع احترام فی‌مابین است که بخش مهمی از کنوانسیون ۲۰۰۳ نیز محسوب می‌شود.
*عروسکها حاملان فرهنگی مردم امروزی سیداحمد محیط طباطبایی نیز در صحبت‌هایی نوروز را یک سنت زنده دانست و تأکید کرد: در این ایام هر کس در هر نقطه از دنیا تلاش می‌کند به جایی که ریشه‌اش از آنجا پا گرفته برود که این خود یک سنت نوروزی است.
قائم مقام ایکوم ایران عروسکها را دستاوردهای بشری دانست که در جهت هنجارهای اجتماعی به خصوص در دوره شهرنشینی باید بیشتر به آن‌ها توجه شود و افزود: عروسکها را مخاطبانی قرار داده‌ایم که حاملان فرهنگی ما هستند، چون به علت سیر میراث معنوی در طول زمان برخی از آیین‌ها در قالب عروسک شکل گرفته‌اند.
او حاجی فیروز را نمونه دیگری از این عروسکها دانست که در حوزه نوروز جای خود را پیدا کرده‌اند و بده‌بستان تاریخی دارند و ادامه داد: عروسک یک پدیده بسیار مهم و هنجار فرهنگی است که نقطه مقابلی هم دارد و از طریق آن می‌توان مفاهیم فرهنگی دیگری را نیز وارد فرهنگ بومی کرد.
به گزارش هنرنیوز، در مراسم افتتاح پنل تخصصی بین‌المللی عروسک‌های بومی و نوروزی سعید شیرکوند معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، سمیع‌الله حسینی مکارم معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، گاورا مانکاکاریتادی پورا مشاور عالی وزیر فرهنگ اندونزی و متخصص پیشکسوت میراث فرهنگی ناملموس و همچنین متخصص نمایش عروسکی وایانگ اندونزی، محمدافسر رهبین رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در تهران، نایرا کلیچیان از ارمنستان، دلشاد رحیموف از تاجیکستان، عبدالله اوا، منصور کوریازوف از ازبکستان و تعدادی دیگر از پژوهشگران و هنرمندان حوزه عروسک و همچنین تعدادی از باستان شناسان ایرانی شرکت دارند و قرار است در سه روز مدت زمان برگزاری این همایش بحث‌های تخصصی خود را درباره عروسک‌های بومی و نوروزی مطرح کنند.
همچنین در کنار برگزاری پنل‌های تخصصی که تا شنبه ۱۵ اسفندماه در موزه ملی ایران و در برخی از سالن‌های موزه‌های اطراف میدان مشق برگزار می‌شود برخی اجراهای محیطی توسط گروههای مختلف هنری و نمایشی اجرا می‌شود
