به گزارش هنرنیوز «گندم‌ها» شامل ده داستان کوتاه به نام‌های «اعلان جنگ شده»، «باید در دُل قطار عوض می‌کردید»، «خودشان اند»، «امتحان املا» «سارا» «دیروز بود» «جیغ» «قند» «گندم‌ها» «برای ماری» است. شایان ذکر است که پرونده‌ای مبسوط و درخشان در انتهای کتاب گنجانده‌شده که به نقد و تحلیل داستان‌های این مجموعه می‌پردازد. در خلال مطالعه این کتابچه همراه، مخاطب با سبک‌شناسی آثار آنی سومون، و تکنیک‌های داستان‌نویسی او بیشتر آشنا می‌شود.
 
آنی سومون در حوزه داستان کوتاه نویسنده‌ای صاحب سبک و شناخته شده‌است و توانسته جوایز معتبری نیز کسب کند. مجموعه حاضر که تعدادی از داستان‌های اوست، بیشتر با موضوع جنگ نگارش شده و نویسنده توانسته با یک موضع‌گیری هوشمندانه، از این موضوع کلی که سهم زیادی از داستان‌های اروپای دهه‌های بعد از جنگ را به خود اختصاص‌داده، مضمون‌های غنی استخراج کند. راوی‌ها در داستان‌های او معمولا در یک موقعیت غریب، که ماحصل تاثیرات جنگ است، گرفتار شده‌اند و همین برخورد ایشان با پدیده زندگی در پشت جبهه‌ها، تحت تاثیر جنگ، درون مایه اصلی قصه‌های اوست.
 
این یادداشت، مروری هرچند کلی و نه صرفاً کلی‌گویی بر شیوه نویسندگی آنی سومون خواهد داشت. در برخورد اولیه با داستان او در برابر زبان و ساختار داستان‌هایش متوجه یک ایجاز به‌جا می‌شویم؛ که بعد از مطالعهٔ داستان‌ها، پی‌می‌بریم که تا چقدر این ایجاز و حداقل‌گرایی، جز جدانشدنی از داستان‌های اوست. 

مسئله دیگر پیرنگ در داستان‌های اوست. یک خوانش تقریباً کلاسیک از امر پلات، در بیشتر داستان‌ها و رمان‌های بعد از جنگ حضور دارد که بیشتر سعی می‌کند تا خود مسئله جنگ را به رخ بکشد، آن هم در روایتی ساده و منسجم، گو اینکه پیرنگ در داستان‌های مجموعه «گندم‌ها» بیشتر بر اساس برانگیختگی موتیف‌هاپی‌ریزی شده و داستان‌هایی که عموماً موقعیت محور هستند، بی‌آنکه اصراری بر یک پیرنگ کلاسیک داشته‌باشند، سعی‌دارند تا موقعیت‌هایی که را بازآفرینی کنند که ماحصل امر جنگ است و پرسوناژهای داستانی ناخواسته در آن گرفتار می‌شوند و مجبورند رفتار، هیستریک یا نامعقول از خود بروز دهند. 

صرف نظر از سبک‌شناسی داستان‌های آنی سومون، بیراه نیست اگر قدری به نحوه اجرای داستان‌های او بپردازیم. وی از یک سیال ذهن خودانگیخته پیروی می‌کند. سیال ذهنی که آنچنان وابسته به تداعی‌های آشکار نیست و نوعاً آن وجه روانی را در انگیزش داستان‌ها برای مخاطب خود مفروض می‌داند. به عبارت دیگر نویسنده، در جهان ذهنی کاراکتر‌ها گردش می‌کند، از این رو جهان ذهنی آن‌ها را بی‌واسطه‌تر می‌سازد و در یک کنکاش روانی، با مدد گرفتن از پاساژهایی که در سبک او قابل بررسی‌اند، به جهان واقعی نیز گریزی می‌زند؛ تا مسئله شخصیت‌ها در این تقابل‌ها و اجبار‌ها، مطرح شود. 

آنی سومون در نثر نیز از یک شیوه شخصی پیروی می‌کند که به وضوح می‌توان در کیفیت پاراگراف گذاری، آن را جستجو کرد. داستان‌های او، گاهی به سیاق فصل بندی‌های رمان، پارگراف بندی می‌شوند و مسئله زمان یا شیفت شدن موقعیت‌ها، با آن خوانش معمول از پاراگراف در داستان‌های کوتاه متفاوت است که این امر نیز در امتداد‌‌ همان سال ذهن شخصی اوست. نویسنده مجموعه داستان «گندم‌ها» خیلی به کیفیت نشانه گذاری‌های رایج در نثر اعتقادی ندارد و یک زبان و نحو باز آفرینی شده، ارائه می‌دهد. 

در مورد شخصیت‌پردازی داستان‌های آنی سومون نیز، برخی نکات حائز اهمیت است؛ نخست اینکه، آدم‌ها در داستان‌های او به قولی گزینش شده‌اند. خب! در حد خود بسیار خوش ساخت و باورپذیر خلق شده‌اند، اما آن تیپ آدم‌های آشنا در داستان‌های جنگی نیستند. مثلاً پرستار یا سرباز نیستند؛ بیشتر پرسوناژهای مغفولی هستند که در وقوع جنگ دغدغه‌هایشان به چشم نمی‌آید. دوم اینکه همین پدیده و همین رویکرد در انتخاب شخصیت-های داستانی به‌خودی‌خود باعث شده تا با یک سری دغدغه‌های روانی، ویژه در داستان‌ها روبرو باشیم. ماهیت شخصیت‌ها و کیفیت برخوردشان با پدیده‌ها از قبیل انفعالشان یا کنش و واکنششان است که بار اصلی روایت‌ها را به دوش می‌کشد. به عبارت دیگر پرسوناژ‌ها ابداً تحت تاثیر امر تصادف، سمت حل مسئله‌شان پیش نمی‌روند و آنچه در داستان‌ها رخ می‌دهد، به مدد آن کنکاش‌های درونی است که اتفاقاً از سمت ایشان آن هم عموماً به صورت اکسپرسیونیستی بازآفرینی شده‌اند. دقیقا همین‌جاست که کیفیت شخصیت‌پردازی داستان‌های او خود را نشان می‌دهد. طبیعی‌بودن تصمیمات، هرچند هم که دور از ذهن باشند، در کنار این سازوکار‌ها اتفاق می‌افتد و رفتار کاراکتر‌ها را باور پذیر می‌کند. 

فضاسازی‌های درخشان نیز در این رمان مورد توجه قرار گرفته است؛ آنچه که در یک بازه زمانی محدود در روایت داستان‌های مجموعه «گندم‌ها» رخ می‌دهد، به شدت سرشار از کشمکش‌های درونی شخصیت‌ها با خود و کشمکش‌های بیرونی آن‌ها با دیگران است. ذکر جزئیات در جریانات بیرونی و ذهنی بیشترین سهم را در اجرای این عنصر داستانی (فضاسازی) دارند. 

گفتنی است «گندم‌ها» نوشته آنی سومون ترجمه الهه هاشمی توسط نشر روزبهان منتشر و روانه بازار نشر شده است.

فرهاد خاکیان دهکردی