حوزه کتابهای کودک و نوجوان از نظم و کیفیت مطلوبی برخوردار نیست. در واقع گویی نویسندگان حوزه کودک و نوجوان سنگ کیفیت مطلوب تصاویر کتابشان را به سینه نمی‌زنند و یا از مبانی تصویرگری بی‌اطلاعند.
از همین رو با هادی خورشاهیان از نویسندگان حوزه کودک و نوجوان؛ درباره علت مشکلات کتابهای کودک و نوجوان در حوزه تصویرگری به گفتگو نشسته‌ایم.
کتاب ها به یقین به شکل ها و در سطوح مختلف به چاپ می رسند. آیا قانون خاصی برای دسته بندی گونه های مختلف کتاب های کودک و نوجوان وجود دارد؟
در عرصه‌ای که با آن در تماس هستیم؛ یعنی انتشار کتابهای حوزه ادبیات و همچنین مراوداتی که با ناشران کتابهای کودک و نوجوان طبق فعالیتم در اداره ارشاد وجود دارد، به دلایلی برای این موضوع دست یافته‌ام که شاید ناشی از تجربه من و نه واقعیت به شکلی کامل باشد.
کتاب ها را از جنبه ارزش گذاری معمول میان ناشران، به چند دسته تقسیم می کنند. دسته‌ای از کتاب‌ها که ما آنها را بازاری خطاب می‌کنیم؛ کتاب هایی هستند که با قطع خشتی چاپ می‌شوند و ۱۲ صفحه ی معمولاً پوشیده از عکس دارند. این‌گونه کتاب‌ها که عمدتاً قیمت زیادی ندارند؛ به شکلی دم دستی تهیه می‌شوند. به عبارت دیگر هر یک از ناشران، یک اپراتور دارند؛ که تصویرگر و طراح نیست. این اپراتور تصاویر کتاب را خلق می کند. نوشته‌های کتاب نیز در همین راستا به کتاب اضافه می‌شود.
گونه‌ای دوم از کتاب‌ها، از کیفیت مطلوب تری برخوردار هستند. به عبارت دیگر از سطح بالاتری بهره دارند. ناشران این دسته از کتاب ها عموماً دولتی هستند و یا این کتاب ها توسط ناشران خصوصی موفقی که در حوزه کودک و نوجوان پر کار هستند، منتشر می‌شوند.
نوع دیگری از تصویرگری نیز وجود دارد که از نوع دوم به شمار می‌رود؛ با این تفاوت که توسط تصویرگران حرفه‌ای مصور می‌شود.
این دسته ؛ شامل کتاب‌هایی است که غالباً در جشنواره‌ها و مسابقات خارجی حایز مقام می‌گردند. این نوع تصویرگری گویی مناسب با پسند و ذائقه جشنواره‌ای انتخاب می‌شوند.
به باور شما مشکلات تصویرگری کودک و نوجوان و فعالان این حوزه چه سبب یا دلایلی دارد؟
این سوال که چرا سطح تصویرگری کتابهای کودک و نوجوان پائین
” سفارش کتاب به یک تصویرگر مبتنی بر رابطه است. “
است؛ چند دلیل دارد. دو دلیل عمده این موضوع یکی بدقولی تصویرگران است. به عبارتی دیگر ممکن است؛ یک نویسنده برای تصویرگری یک کتاب حتی چند سال منتظر بماند.
یک مجموعه ۱۰ جلدی در یک آتلیه و توسط اپراتورهای کارتونیست شاید در ۲ هفته قابل انجام باشد. در صورتی که تصویرگران حرفه ای ممکن است تصویرگری همین مجموعه را تا ۷ یا ۸ سال به تأخیر اندارند.
این تأخیر دلیل منطقی و خاصی دارد؟
بسیاری از تصویرگران حرفه‌ای به دنبال حال و هوای خاصی برای خلق تصویر هستند و این متضمن صرف زمان طولانی است. از سوی دیگر ممکن است؛ برقرار کردن ارتباط با مطالب، برای تصویرگر حرفه‌ای به طول انجامد. به همین دلیل عدم اقبال نویسندگان و ناشران از تصویرگری کتابشان توسط تصویرگران حرفه‌ای محلی از اعراب ندارد.
انجمن تصویرگران به عنوان یک مرجع معتبر برای معرفی تصویرگران و برقراری ارتباط با آنها چندان فعال نیست. آیا عدم فعالیت مستمر از سوی انجمن در مصور شدن کتاب‌ها توسط تصویرگران حرفه‌ای نقش دارد؟ به عبارت دیگر؛ آیا انجمن تصویرگران به عنوان یک مرجع برای معرفی تصویرگران مورد قبول ناشران و نویسندگان بوده و هست؟
من به عنوان یک نویسنده و ناشر هیچ شناختی از انجمن تصویرگران ندارم. اما به تناسب انجمن‌های دیگر می‌توان به عملکرد انجمن تصویرگران نیز پی برد. این فرض وجود دارد که ناشران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان انجمن را بشناسند.
انجمن شاید به عنوان مرجعی که مدافع حقوق تصویرگران است و شاید وسیله‌ای برای گرد همایی و آشنایی و آشتی میان تصویرگران؛ حایز ارزش است. اما این بدان مفهوم نیست؛ که اگر کسی قصد انجام فعالیتی در حوزه تصویرگری را داشت؛ از دریچه انجمن تصویرگران اقدام کند. بدین معنا که نویسنده با انجمن در ارتباط قرار گیرد و برای انتخاب تصویرگر از او راهنمایی گیرد.
سفارش در حوزه تصویرگری کتاب از چه دریچه ای انجام می گیرد؟
سفارش در حوزه تصویرگری بر مبنای روابط و در راستای شناخت قبلی صورت می‌گیرد. یا به شکلی دیگر این سفارش صورت می‌گیرد. در حالت دوم تصویرگر در ارتباط با انتشارات قرار می‌گیرد و با نشان دادن سبک کاری خود از آنها سفارش کار می‌گیرد. یا این که ناشر به تصویرگرانی که با آنها در ارتباط است؛ سفارش می‌دهد. لازم نیست حتماً جایی مثل انجمن تصویرگران تصویرگر و ناشر را به هم ارتباط دهد. هر ناشر به مقضای کار خود با تصویرگرانی ویژه مرتبط است و با توجه
” مخاطب کتاب به نام تصویرگر توجه نمی‌کند. “
به نوع نوشتار با تصویرگری که فضای کاری او با نوشتار نزدیکی دارد؛ با هنرمند به مذاکره می‌پردازد.
در مورد ناشران دولتی وضع به همین منوال است؟
ناشران دولتی معمولاً تصویرگران مخصوص به خود را دارند و از طریق آنها کتب خود را تصویرگری می‌کند. یک ناشر خصوصی موفق، دارای یک کارشناس تصویرگری است و از طریق او، با تصویرگران کتب خود ارتباط پیدا می‌کند. اما هر از چند گاهی با این موضوع برخورد می کنیم که یک نویسنده به دنبال شماره انجمن تصویرگران باشد. اما این امر واقعاً گاه به گاه است.
آیا آشنایی نویسندگان با انجمن تصویرگران راه مطلوب تری برای انتخاب هنرمندان شایسته تر برای یک کتاب نیست؟
اگر انجمن تصویرگران شناخته شده‌تر بود؛ امید آن می‌رفت که در آینده نسبتاً دور نقش مشاور را برای نویسندگان و ناشران ایفا کند. با توجه به فرهنگی که در عموم ناشران دیده می‌شود این فرهنگ دور به نظر می‌رسد.
به نظر شما سفارش کتاب به شکلی مبتنی بر رابطه است؟
می توان گفت؛ همین‌طور است . قطعاً اکنون سفارش کتاب به یک تصویرگر مبتنی بر رابطه است.
پس یک تصویرگر برای یافتن بازار کار خود باید از چه راهی به این مقوله بپردازد و بازار کار خویش را به دست آورد ؟
برخی از تصویرگران از طریق مراجعه به بخش تأیید کتب در وزارت ارشاد مراجعه و از طریق مسئولان این مرکز با نویسندگان ارتباط می‌یابند. جالب اینجاست، که برخی از ناشران ترجیح می‌دهند؛ تا یک کتاب را به تصویرگر مطرح سفارش دهند و هزینه بیشتری پرداخت کنند، تا اینکه همین هزینه را به یک تصویرگر تازه کار بپردازند.
در واقع ناشران به یک تصویرگر تازه کار برای انجام یک مجموعه تصویرگری گاهی دستمزدی برابر با یک صفحه تصویرگری توسط یک تصویرگر مشهور را پرداخت می‌کنند و این امر چندان منطقی نیست. چرایی این امر چندان قابل فهم نیست. گرچه به باور تصویرگران کتب کودک، نام یک تصویرگر مطرح یک برند محسوب می‌شود؛ این علت برای سفارش یک اثر به اساتید تصویرگری منطقی به نظر نمی‌رسد. این در حالی است، که اصولاً مخاطبان به اسم تصویرگر نگاه نمی‌کنند؛ مگر اینکه دانشجوی تصویرگری و یا تصویرگر باشند.
هر سال ۱۰ روز در نمایشگاه کتاب حضور دارم و طبق تجربیات حاصل شده در نمایشگاه کتاب؛ معتقدم کسی به نام تصویرگر توجه نمی‌کند. البته این امر یک استثنا دارد و آن این است که یک دانشجو، یا تصویرگر، به دنبال مجموعه‌ای از آثار یکی از اساتید تصویرگری باشد.
