والايي: نويسندگان كودك و نوجوان بايد بدانند كه چه مطالبي را براي مخاطبان خود بازگو مي‌كنند؛ يعني در اصل مخاطب‌شناس باشند.
به گزارش هنرنيوز،علي‌اكبر والايي، نويسنده و منتقد ادبيات داستاني در گفت‌وگو با فارس در خصوص توجه به ادبيات كودك و نوجوان گفت: محتواي اين نوع ادبيات بايد شفاف، زلال و بامعنا باشد؛ يعني اگر در نگارش ادبيات بزرگسال اين حق را داريم كه به حرف‌هاي چند لايه‌اي به شكل‌هاي مختلف بپردازيم اما در ادبيات كودك و نوجوانان اينگونه نيست و بايد مقصود و اصل مطلب نوشته شود.
وي با بيان اينكه نويسندگان بايد در حد زيادي به اصول داستاني ادبيات كودك و نوجوان پايبند باشند، اضافه كرد: در ادبيات كودك و نوجوان شكل رساندن پيام به مخاطب بسيار روشن و زلال است، منتهي اين بدين معني نيست كه در اينگونه از ادبيات پيام‌هاي چند لايه‌اي نداشته باشيم.
والايي ادامه داد: نويسندگان كودك و نوجوان محتوايي كه مي‌خواهند براي مخاطبان خود بيان كنند بايد اين محتواها از جهت سازنده بودن و ارزشي بودن پيام، كاملأ حوزه مشخصي داشته باشند.
وي با بيان اينكه نويسندگان كودك و نوجوان بايد مخاطب‌شناس باشند، افزود: نويسندگان كودك و نوجوان بايد بدانند كه چه مطالبي را براي مخاطبان خود بازگو مي‌كنند؛ يعني در اصل مخاطب‌شناس باشند.
نويسنده كتاب «علامه مجلسي»، مخاطب‌شناسي ادبيات كودك و نوجوان را كار بسيار دشواري دانست و بيان كرد: برخي از نويسندگان به دليل عدم مخاطب‌شناسي داراي لغزش‌هاي بسيار هستند و مخاطب را در بسياري از مواقع اشتباه مي‌گيرند و در فرم بيان و محتوا دچار اشتباه مي‌شوند.
* ادبيات كودك و نوجوان نيازمند خلاقيت است
خالق اثر «سال‌هاي ارغوان» در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه چرا برخي از نويسندگان كودك و نوجوان آخر قصه‌ها و نوشته‌هاي خود را به ازدواج ختم كرده و به ارزش‌هاي ديني و مذهبي كمتر توجه مي‌كنند، ادامه داد: نويسنده‌اي كه به چنين كاري مي‌پردازد راحت‌ترين كار را انجام داده است.
وي اضافه كرد: برخي از نويسندگان دنبال كتاب‌سازي هستند؛ يعني فقط دنبال ارائه اثري به بازار كتاب هستند و به اين امر نيز توجه‌اي ندارند كه ادبيات كودك و نوجوان نيازمند خلاقيت است.
والايي ادامه داد: برخي از نويسندگان راحت‌ترين كار براي آنها اين است كه كليشه‌هاي رايج در ادبيات جهان و ايران را به شكل‌هاي مختلف بازنويسي كنند و يا با دوباره نگاه‌كردن به آن ادبيات، همان داستان‌ها را با اسم‌هاي جديد به بازار عرضه كنند.
نويسنده كتاب «ما اختراع كرديم» افزود: كوتاهي برخي از نويسندگان باعث ميشود كه قصه‌هاي مبتذل و سطح پايين به وفور در ادبيات كودك و نوجوان به بازار عرضه شود.
وي با بيان اينكه بايد چاپ، توزيع و نشر كتاب مديريت شود، عنوان كرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي جلوگيري از چاپ و توزيع كتاب‌هاي مبتذل كودك و نوجوان بايد كانال‌ها و ساختار‌هايي را در نظر گرفته و بر عملكرد ناشران خصوصي و دولتي به طور مستقيم نظارت داشته باشد تا ديگر هيچ نويسنده‌اي به نگارش قصه و داستان‌هاي مبتذل نپردازد.
خالق اثر «آهوي آدم» با بيان اينكه بايد بر محتواي كتاب‌هاي كودك و نوجوان نيز نظارت كرد و نوشته‌هاي آنها را از صافي عبور داد، اضافه كرد: اگر نگارش كتاب‌هاي كودك و نوجوان تصفيه شود و جلوي آثار مبتذل، سطحي و كليشه‌اي در ادبيات كودكان و نوجوانان گرفته شود راه براي نويسندگاني كه آثار جدي ارائه مي‌دهند باز خواهد شد.
* وزارت ارشاد بايد بر محتواي ادبي محافل فرهنگي نظارت جدي داشته باشد
والايي با بيان اينكه وقتي در بازار نشر يك آثار جدي در بين انبوه و اوج آثار سطح پايين قرار مي‌گيرد، ديگر آن اثر به چشم مخاطب نمي‌آيد و به نوعي جلوه خود را از دست مي‌دهد، عنوان كرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بايد بر محتواي ادبي محافل فرهنگي نظارت جدي داشته باشد تا جلوي روند نابهنجار توليد آثار ادبيات كودك و نوجوان گرفته شود.
نويسنده كتاب «مردي از مدينه فاضله» ادامه داد: اگر آثار ادبي كودك و نوجوان كشورمان ارزش، كيفيت و جنبه ادبي خود را حفظ كند و اين ادبيات در سطح كشور و جهان حرفي براي گفتن داشته باشد، قطعأ خواهد توانست خود را به عرصه ظهور و بروز نشان دهد.
وي در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه يك نويسنده چگونه مي‌تواند با دنياي كودك و نوجوان ارتباط برقرار كند، اضافه كرد: نويسندگان كودك و نوجوان بايد درون كودكي خودشان را پيدا كرده و كودك درون خود را بشناسند و از نظر سني، فضاي خيال خود را به دوران كودكي و نوجواني ببرند.
والايي با بيان اينكه نويسندگان كودك و نوجوان بايد با مخاطبان خود مأنوس باشند، افزود: اين نويسندگان بايد با مخاطبان خود ارتباط نزديك برقرار كنند، يعني نبايد ارتباطشان با كودكان و نوجوانان قطع شود تا براي نگارش كتاب‌ها بتوانند از حس و ديالوگ‌هاي كودكان كه بين همسالان خود گفته ميشود، استفاده كند تا كار مفيدي را خلق كند.
خالق اثر «مردي از جنس حرير» در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه چگونه نويسندگان مي‌توانند ايده‌ها و نوشته‌هاي خود را به مخاطبان القاء كنند، تصريح كرد: يكي از هنرهاي نويسندگان، القاء كردن ايده‌هاي نويسنده به مخاطب است؛ يعني اگر نويسنده مخاطبان خود را بشناسد قطعأ براي القاي ايده‌ها و تفكرات خود دچار مشكل نخواهد شد.
* نويسندگان بايد قدرت فهم، تجزيه و تحليل مخاطبان خود را بشناسند
نويسنده كتاب «باد در گيسوان آتش» با بيان اينكه نويسندگان بايد قدرت فهم، تجزيه و تحليل مخاطبان خود را بشناسند، بيان كرد: اگر نويسنده سطح تشخيص قواي فكري مخاطب خود را بشناسد و متناسب با آنها بنويسد و هنر خود را در عرصه نوشتن نشان دهد قطعأ پيام خود را در آثار خلق شده‌اش به مخاطبان القاء مي‌كند.
وي با بيان اينكه برخي از آثار كودك و نوجوان غير ادبي، مبتذل و سطحي هستند، اضافه كرد: بعضي از اين نويسندگان درسشان را خيلي واضح و صريح بيان مي‌كنند و در نگارش كتاب‌هايشان به مايه ادبي توجه نمي‌كنند و در آخر داستان‌هايشان به نتيجه‌گيري مي‌پردازند و مي‌گويند كه ما مي‌خواستيم اين ايده را به شما مخاطب كودك و نوجوان القاء كنيم؛ اما اين امر نازل‌ترين سطح ادبيات كودك و نوجوان است كه به آن نيز ادبيات گفته نمي‌شود.
والايي ادامه داد: نويسندگان براي القاي ايده‌ها و افكار خود به مخاطب، بايد پيام كتاب‌هايشان را غيرمستقيم و ادبي به آنها القاء كنند و در اين وادي پيام خود را به نتيجه برسانند به طوريكه وقتي ما از كودك مي‌خواهيم نتيجه كتاب را برايمان شرح دهد او به فكر واداشته شود و به راحتي نگويد كه منظور اين بوده است.
خالق اثر «رسته‌سنگ اندازان» با بيان اينكه هرچه ساختار فني اثر ادبي، هنري‌تر باشد قوت اثر بالاتر است و مي‌تواند ذائقه كتاب‌خواني و فرهنگي نسل جوان را ارتقا دهد، افزود: نگارش كتاب‌هاي كودك و نوجوان بايد به گونه‌اي باشد كه مخاطبان را به فكر و انديشه وا دارد تا آنها به راحتي هر اثري را نپذيرفته و نپسندند.
وي عنوان كرد: هرچه نويسندگان به ارتقاي ادبي، هنري، ساختاري ادبي و فني و آثار مربوط به كودكان و نوجوانان اهتمام داشته باشند سطح آگاهي مخاطبان نيز افزايش مي‌يابد و آنها ديگر به آساني فريب آثار مبتذل و سطح پائين نويسندگان را نمي‌خورد.
* نحوه گزينش و انتخاب داوران جشنواره‌هاي كتاب صحيح نيست
والايي در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه ادبيات كودك و نوجوان در ارتقاي سطح فرهنگ در جامعه چه نقشي دارد؛ گفت: نقش نويسندگان در جامعه همانند يك معلم است؛ هرچه معلم با مطلع، آگاه و در كارش ماهرتر باشد نسلي را تربيت مي‌كند كه رشد يافته باشند.
خالق اثر «سرزمين خدايان» با بيان اينكه يك نويسنده بايد داراي تبحر باشد تا هر بار كتاب جديدي مي‌نويسد مطلب جديدي براي گفتن داشته باشد و به تكرار كار گذشته نپردازد، بيان كرد: نويسندگان كودك و نوجوان بايد از نگارش داستان‌هاي تكراري صرف نظر كنند.
وي در خصوص جشنواره‌هاي كتاب كودك و نوجوان، عنوان كرد: مهم‌ترين مسئله اين جشنوارهها داوري اينگونه جشنواره‌‌هاست، به طوري كه برخي از داوران اين جشنوارهها متأسفانه دچار خطا و اشتباهاتي فاحش مي‌شوند.
نويسنده كتاب «خلوت معبد» با بيان اينكه مديران جشنواره‌هاي كتاب هرساله به انتخاب داوران سال گذشته مي‌پردازند، ادامه داد: متأسفانه داوراني كه در اين جشنوارهها به داوري مي‌پردازند در جشنواره‌‌هايي كه با جشنواره كتاب موازي هستند حضور دارند.
وي اضافه كرد: متأسفانه اين داوران، ديدشان را به يكسري كتاب‌هاي خاص محدود كرده‌اند و به نوعي آفات نقد هم گريبان‌گير اين جشنوارهها شده است، همچنين معمولأ برخي از داوران خودشان نويسنده هستند و آثار ساير نويسندگان را حمايت مي‌كنند.
والايي افزود: گزينش و انتخاب داوران جشنواره‌هاي كتاب صحيح نيست؛ زيرا اين داوران هر ساله تغيير نمي‌كنند و امكان خطر تباني داوران براي معرفي كتاب‌هاي خاصي افزايش مي‌يابد.
خالق اثر «آشيانه پرنده مهر» با بيان اينكه من در چند دوره داور جشنواره‌هاي كتاب بودم و خطر اشتباه را از نزديك حس كرده‌ام، ادامه داد: از سوي مديريت‌هاي فرهنگي كه متولي اين جشنوارهها هستند بايد تصميمي اتخاذ شود كه داوران هر ساله تغيير كنند؛ زيرا اگر اين امر تحقق نيابد، نبايد توقع داشته باشيم كه ادبيات كودك و نوجوان بتواند با سلامت و بدون خطا راه خودش را پيش بگيرد و رشد لازم را داشته باشد.
وي در پاسخ به پرسش مبني بر اينكه فقدان نظارت تا چه اندازه در نشريه چاپ و توزيع كتاب ديده ميشود، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، آثار را به صورت مميزي و محتوايي مورد بررسي قرار مي‌دهد و خطوط قرمز خود را در نظر مي‌گيرد.
والايي ادامه داد: نظارت بر عملكرد جشنواره‌هاي كتاب و داوران آن بسيار ضعيف است كه اين امر نظارت بيشتر متوليان را مي‌طلبد.
وي همچنين در خصوص آخرين أثار منتشر شده خود، اظهار داشت: كتاب «خلوت مدير» ويژه بزرگسالان يك سال و اندي است كه در انتظار است، اما در حال حاضر مشغول كار بر روي طرح يك رمان براي بزرگسالان هستم اما به طور جدي نگارش آن را شروع نكرد‌ه‌ام.
