دوسالانه کاریکاتور در حالی به پایان رسید که بسیاری تاخیر در دوسالانه را کاهش اعتبار جهانی آن دانستند و به همین سبب ارزیابی دوسالانه کاری دشوار تلقی شد. به همین سبب در گفتگو با مسعود شجاعی طباطبایی دبیر دهمین دوسالانه بین المللی کاریکاتور تهران به ارزیابی دوسالانه پرداختیم.
بیشترین سهم شرکت هنرمندان در دوسالانه کاریکاتور تهران متعلق به کدام کشورها بود؟ تعامل کدام یک از کشورهای دنیا با کاریکاتور ایران در این دوره پر رنگ‌تر بود؟
آثار دوسالانه کاریکاتور تهران در دوره دهم روند روبه بهبود داشت. در واقع دوسالانه بین المللی کاریکاتور نسبت به دوره قبل از رشد کمی و کیفی برخوردار شد. حدود سه هزار و دویست اثر از هشتاد و نه کشور جهان به دبیرخانه دوسالانه ارسال شد که سهم هنرمندان ایرانی از این میزان نزدیک به نیمی از شرکت کنندگان یعنی ۸۸۴ نفر بود.
بعد از ایران برزیل با ۵۶ هنرمند و ترکیه با ۵۳ هنرمند و بعد از آن‌ها اندونزی و چین بیشترین سهم ارسال آثار به دوسالانه را داشتند.
اگر واقع گرایانه دوسالانه دهم و نهم کاریکاتور تهران را با یکدیگر مقایسه کنیم، سطح کیفی آثار با افت مواجه شده یا بهبود کیفی را شاهد بودیم؟
دادن پاسخی مشخص به این سوال اندکی دشوار است. اما اگر روراست باشیم؛ نسبت به سال‌های قبل و دوسالانه‌های پیشین سطح کیفی آثار افت کرده‌است.
با وجود آن‌که آثار ارائه شده بسیار ارزشمند هستند؛ فکر می کنید علت این افت کیفی چه بود؟
اگر بخواهیم منصف باشیم؛ با توجه به رواج تکنولوژی و استفاده از کامپیوتر عملاً بسیاری از کاریکاتوریست‌ها مایلند که اثرشان را با این تکنولوژی تولید کنند. در دوسالانه های قبلی چون اصل آثار ارسال می‌شد؛ کیفیت آن‌ها ملموس تر بود. اما امروز هنرمندان از تکنولوژی برای عرضه آثار استفاده می کنند و من به شخصه با آثار دیجیتال ارتباط برقرار نمی‌کنم. البته باید با تکنولوژی پیش رفت. اما به نظرم کاریکاتور در دنیا به طور کلی روند روبه رشدی ندارد. شاید بتوان گفت روند کاریکاتور در سطح جهانی روبه نزول است.
با توجه به آن‌که شما یک هنرمند کاریکاتوریست هستید؛ حضور خلاقیت را در دوسالانه چگونه دیدید؟ آثار چشمگیری در این دوسالانه ارائه شد؟ یا آن که سطح آثار در حد متوسط بود؟
یک نمایشگاه هم‌چون یک فیلم سینمایی‌ست. وقتی از آن فاصله می‌گیریم؛ صحنه‌های خوبش را در ذهن نگه می‌داریم. یک فیلم خوب صحنه‌های ماندگار زیادی دارد. من نیز صحنه‌های پر تعدادی از نمایشگاه را در ذهن نگه داشتم. خوشبختانه در این نمایشگاه تعداد آثار خوب در همه بخش‌ها بسیار است.
با توجه به ارائه دیجیتال آثار، به نظر می‌رسد چندان سطح کیفی آثار مورد قبول شما نیست. به عنوان دبیر دوسالانه دهم کاریکاتور تهران انتخاب و داوری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از میان ۳۲۰۰ اثر تنها ۵۰۰ اثر به نمایشگاه راه یافتند و ازین رو می توانم بگویم ما به واقع انتخاب و داوری آثار را بسیار سختگیرانه انجام دادیم. من از داوری رضایت کامل دارم.
به هر حال تاخیر در روند اهداف دوسالانه اثرگذار است. فکر می‌کنید این تاخیر تا چه حد به اهداف دوسالانه ضربه وارد کرد؟
قطعاً این اتفاق خوب و خوشایند نبود؛ نه تهها خوب نبود بلکه اتفاق بسیار بدی بود. ما اما همه تلاش خود را کردیم که دچار افت کیفی نشود. امیدوارم در دوره بعد که باید مهرماه سال ۹۴ برگزار شود؛ چنین اتفاقی نیافتد و نظم به دوسالانه برگردد و شکل مطلوب دوسالانه را به نحو ایدئال برگزار کنیم.
یکی از مشکلات کاریکاتوریست ها به ویژه نسل جوان‌تر این است که به جز شرکت در دوسالانه‌ها و جشنواره های داخلی و خارجی هیچ راه درآمدی ندارند. فکر نمی‌کنید راه پربار شدن این دوسالانه فراهم کردن امکان برگزاری نمایشگاه برای برگزیدگان و یا حتی امکان آموزش برای آن‌ها بود؟
این موضوعاتی است که جای خالی آن را می‌توان لابه لای جوایز دید. در حقیقت جوایز نقدی تنها یک هدیه مقطعی است دو هنرمندان کاریکاتوریست به راه حلی درازمدت برای ادامه فعالیت هنری خود نیاز دارند. و جایزه نقدی انگیزه کاذب در آن ها ایجاد می کند.
این گونه نبوده که برگزیدگان رها شوند. خوشبختانه از دوسالانه پنجم دبیرخانه دوسالانه کاریکاتور به خانه کاریکاتور واگذار شد و سایت ایران کارتون هم به طور جدی و مستمر در ارتباط و تعامل مستمر با هنرمندان قرار گرفت. غالب هنرمندان کاریکاتوریست عضو خانه کاریکاتور هستند و هنرمندان برگزیده غالباً در خانه کاریکاتور مشغول به فعالیت هستند. در جلسات مختلف در قالب ورک‌شاپ ها این اتفاق بارها صورت گرفته و ما از هنرمندان جوان در ورک‌شاپ‌ها استفاده کرده‌ایم.
و کلام آخر؟
از تلاش همه همکارانم در خانه کاریاتور برای برگزاری دوسالانه سپاس بسیار دارم. امیدوارم اتفاقی که در مورد زمان برگزاری دوسالانه افتاد هرگز دوباره تکرار نشود.
