مسعود نجابتی داور بخش گرافیک چهارمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره آسیب‌های وارد بر هنر گرافیک به گفتگو نشسته است.
جناب نجابتی شرایط کنونی گرافیک ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
همانطور که پیش‌تر مطرح شده است، گرافیک ایران اکنون در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته است. همچنین لازم است؛ نه در حیطه جشنواره‌ای که در حوزه بازار کار تعریف و کاربرد گرافیک مشخص شود. حتی حوزه نمایشگاهی نیز محل مناسب برای بروز گرافیک نیست. کثرت نمایشگاه‌های گرافیک امروزه در سطح ملی به شکل گسترده‌ای وسعت یافته است. معتقدم گرافیک باید در ارتباط با مخاطب و بازار کار تعریف شود. این راهکار سبب می‌شود گرافیک به تعریف خود نزدیک شود. البته این امر به مسئولان فرهنگی کشور بازمی‌گردد و از عهده هنرمند خارج است.
جایگاه واقعی گرافیک کجاست؟
در واقع؛
گرافیک بین عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و در این میان هویت واقعی گرافیک شکل می‌گیرد گرچه منکر برگزاری جشنواره‌های گرافیک نیستیم، در برخی از حیطه‌های گرافیک که نمایشگاهی برگزار نمی‌شود؛ و یا در سطح بسیار محدود برگزار می‌شود؛گرافیک به شکلی واقعی تر ظهور و بروز می‌یابد. از این دسته می‌توان طراحی صفحات وب، طراحی نشانه، و یا جلد کتاب را نام برد. به عنوان مثال کتاب دفاع مقدس که امروز از موقعیت مناسبی در طراحی گرافیک برخوردار است؛ در سیر روند نیازهای جامعه و در مسیر واقعی
” گرافیک بین عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. “
جایگاه درست خود را یافته است. در واقع سیر تکاملی طراحی جلد کتاب دفاع مقدس به شکلی مطلوب طی شده است و اکنون در وضعیتی راضی کننده به سر می‌برد.
در طراحی نشانه، ایران در مقایسه با کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای فارس زبان و در قیاس با جهان از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است. در واقع چنین رهیافتی نتیجه مستقیم ارتباط با فضای واقعی عرضه و تقاضا است.
در حیطه پوستر با شکلی متفاوت از برخورد مواجهیم. سطح کیفی آثار یا به شدت نازل و یا به غایت حرفه‌ای است و این در سطح جشنواره‌ای قابل مشاهده است.
از سوی دیگر جشنواره‌هایی که به صورت مناسبتی برگزار می‌شود؛ قابلیت مناسبی برای استفاده در محیط واقعی تبلیغات را دارا هستند. در صورتی که بسیاری از ارگان‌ها و سازمان‌ها از برگزاری جشنواره بی‌اطلاعند.
این موضوع هنگامی به وضوح پیداست که موضوعی که پیش‌تر به مسابقه گذاشته شده و آثار قابل قبولی در آن حوزه ارائه شده دوباره سفارش داده می‌شود. این نشان از ناآگاهی از برگزاری جشنواره‌ها و عدم همکاری مستمر با انجمن‌های هنری دارد.
بر جشنواره‌های هنری چه انتقادی را وارد می‌دانید؟ به عبارت دیگر چه فاصله‌ای بین برگزاری کنونی جشنواره با برگزاری جشنواره در سطح بین‌المللی قائل هستید؟
زمان‌بندی جشنواره‌ها سبب می‌شود تا بسیاری از هنرمندان به نتیجه آرمانی کافی نرسند. مشکل دیگر این جشنواره‌ها این است که منطبق بر نیازهای واقعی جامعه نیستند در واقع آثاری که به جشنواره می‌رسند؛ بر اساس نیازهای حقیقی تبلیغات به وجود نیامده‌اند.
” بسیاری از موضوعات در سطح نمایشگاهی محبوس می‌شوند. “
بسیاری از موضوعات به جامعه راه نمی‌یابد و به عبارت دیگر بسیاری از موضوعات در سطح نمایشگاهی محبوس می‌شوند.
باور شما نسبت به جشنواره چگونه است. به عنوان داور جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جشنواره نشانگر توانمندی یک ساله هنرمند نیست. نمایشگاه و جشنواره اتفاقی یک ساله است. به هر حال اگر جشنواره‌ها به شکلی هدفمند سازماندهی شوند و بر نیازهای جامعه منطبق گردند محل اهمیت بیشتری خواهند بود. چرا که رویکرد به آنها شکلی فرمایشی و فانتزی نخواهد داشت. نزدیکی به موضوعات روز اجتماع پوستر را از انزوا درخواهد آورد.
هنرمندان گرافیست امروز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معتقدم نسل چهارم گرافیک ایران بسیار هوشمند و پر انرژی‌اند. باید از ظرفیت‌ها و استعدادهای آنهای در جهت پر کردن خلاء‌های فرهنگی جامعه بهره گرفت. این رسالتی است که بر دوش مسئولین هنر در جامعه است. از استعداد نسل امروز به راحتی می‌توان در جهت بر طرف کردن ضعف بصری جامعه بهره گرفت.
ضعف غالب بر هنر ایران را چه می‌دانید؟
نا به سامانی آموزش آکادمیک هنر از ضعف‌های هنر ایران در حوزه گرافیک به شمار می‌رود. در واقع بست دادن رشته گرافیک در فضای کنونی کشور از عهده فضاهای آمورشی خارج است. تعداد اساتید هنر برای تعداد دانشجویان کافی نیستند. حتی فضاهای آموزشی نیز در سطح کافی نیستند. بسیاری از فارغ‌التحصیلان آموزش جامع و درستی ندیدند.
با این وجود منکر اتفاقات و رویدادهای مثبت در نسل فعلی نیستیم. نسل فعلی تجربیات نسل قبلی را در اختیار دارند و به همین واسطه پر تجربه‌تر هستند. نسل تازه از آثار نسل‌های قبل مشق می‌گیرد
” از استعداد نسل امروز به راحتی می‌توان در جهت بر طرف کردن ضعف بصری جامعه بهره گرفت. “
و انتظار بیشتری از آنها می‌رود. اما در کنار این موضوعات برای سازماندهی به مدیریت فرهنگی و برنامه‌ریزی کشور برنامه‌ریزی و اقدام اساسی صورت گیرد. پوستر ایران از وضعیت بهتری نسبت به گذشته برخوردار است.
در دهه ۶۰ و ۷۰ سیر تکامل درستی در مسیر پوستر ایران اتفاق افتاده است در خصوص بیل‌بردها پیشرفت در یک نظام عرضه و تقاضا شکل گرفته است.
بهترین نمونه جشنواره اسماء الحسنی است. جشنواره نباید در گالری محصور و به بازدیدکنندگان نمایشگاهی محدود شود. جشنواره باید با ماهیت گرافیک هم نوا شود. گرافیک باید تکثیر و دیده شود. جذابیت آثاری که در جشنواره‌ها دیده می‌شود بسیار است.
در سخنان خود به این نکته اشاره کردید که ارگان ها از آثار موجود بهره نی گیرند. این موضوع را بیشتر تشریح کنید؟
توجه ارگان‌ها همانطور که گفته شد لازم است. جشنواره‌ای با یک موضوع خاص برگزار می‌شود و در همان سال سفارش دهنده بدون اطلاع از جشنواره به چندین طراح دیگر سفارش تبلیغات برای همان موضوع را می‌دهد.
وقتی از مسئولین درباره عدم استفاده از آثار جشنواره را جویا می‌شویم با این پاسخ روبرو می‌شویم که آنها از این مووضع بی‌خبر هستند. در نتیجه آثار جشنواره‌ای بایگانی و آرشیو می‌شوند و اگر از شانس برخوردار شوند در سایت‌ها به نمایش در می‌آیند و به هر حال بازدید از آنها به تعداد محدودی از مخاطبان محدود می‌شود. باز هم لازم به یادآوری است که حتی اگر این آثار تکثیر شود و به نمایش درآید شاید شاهد کارکرد مؤثر و تأثیرگذاری بیشتر این فن ارزشی باشیم.
مسعود نجابتي متولد۱۳۴۶ در تهران است. وی دارای مدرک کارشناس ارشد گرافیک دانشگاه هنر است.
سوابق متعددی در طراحی آرم و لوگو و پوستر در کارنامه هنری اوست.
