محمد خزاعی، دبیر یازدهمین دوره جشنواره فیلم دفاع مقدس تاکید کرد سینماگران برای پرداخت به موضوعات جنگ محدودیتی ندارند.
به گزارش هنر نیوز ،این تهیهکننده در گفتوگو با خبرآنلاین با ارزیابی کلی وضعیت سینمای دفاع مقدس گفت برنامهریزیها برای دور بعدی جشنواره آغاز شده و میتوان امیدوار بود جشنواره بدون تعطیلی و وقفهای به حیات خود ادامه دهد.
او به همراه گروه دست‌اندرکار جشنواره دفاع مقدس در تلاش هستند این دوره از جشنواره در روز 29 شهریور ماه کلید بزنند و تا دوم مهر ماه پرونده یازدهمین دوره جشنواره بسته شود.
جشنواره فیلم دفاع مقدس بعد از پنح سال تعطیلی در حالی برگزار میشود که از یک سو برپا نشدن آن در سالهای گذشته موجب جمع شدن تعداد زیادی اثر برای داوری و قضاوت در مورد آنها شده و از سوی دیگر ساماندهی به جشنوارهای تعطیل شده کار دشواری است، در مقابل این دو فضای متفاوت تصویر یازدهمین دوره سینمای دفاع مقدس را چطور میبینید؟
هر رویداد فرهنگی که به صورت مستمر برپا نشود، دارای آسیبهایی است؛ در مورد جشنواره فیلم دفاعمقدس نیز وقفهای که به وجود آمد موجب شد جریان تولید فیلمهای دفاع مقدس دچار خدشه شود. اگر بررسیها به درستی صورت بگیرد متوجه میشویم بین سالهای 82 تا 84 که فاصله مابین دوره نهم و دهم جشنواره بود، 50 فیلم دفاع مقدس تولید شده بود، اما برای این دوره بین سالهای 84 تا امسال، 47 فیلم تولید شد. این آمار نشان دهنده نصف شدن میزان تولید فیلم با موضوع دفاع مقدس است.
زمانی که جشنوارهای برگزار نمیشود فیلمهایی که با موضوع مرتبط با جشنواره تولید میشوند به لحاظ سیر جریان فکری و اندیشهها مجهول میماند و از سوی دیگر کشف استعدادهای جوان متوقف میشود. از سوی دیگر وقتی به میزان حمایت از سینمای دفاع مقدس در این سالها نگاه میکنیم درمییابیم حمایتهای لجستیکی کاهش پیدا کرده و در مورد اکران و عرضه بینالمللی این آثار حمایت و اقدام ویژهای صورت نگرفته است.
به واسطه برگزاری جشنوارهای همانند جشنواره دفاع مقدس فرصت آن به وجود میآید تا در مورد این سینما صحبت شود و لایههای پنهان آن در جریان بحثها و گفتوگوها بیرون بیاید و در مجموع متوجه شویم اشکال کار در این نوع سینما چیست.
از آسیبشناسی سینمایی سخن میگویید که بسیاری دلیل تعطیلی پنج ساله جشنوارهاش و کاهش تعداد تولیدات آن و حتی منحرف شدن جریان اصلی تولیدات این سینما از مسیر قدیمی را نبود مخاطب برای این سینما و پایان دورهاش میدانند. با این تفکر باز هم میتوان از سینمای دفاع مقدس سخن گفت؟
کسانی که میگویند عمر سینمای دفاع مقدس به پایان رسیده نسبت به این سینما آشنایی ندارند. تمامی کارگردانانی که فعالیتی چشمگیر در این عرصه داشتنهاند هیچگاه چنین نظری در مورد سینمای دفاع مقدس ندارند. دفاع مقدس و فرهنگ آن با مردم سرزمین ما عجین شده است. دقت کنیم ما از دفاع صحبت میکنیم نه جنگ، دفاعی که آن را مقدس میدانیم. در تمام دنیا جنگهای مختلفی وجود داشته، اما در ایران جنگ ما دفاع مقدس نام میگیرد زیرا مردم ما باور و اعتقادات خود را در این جنگ دخیل کردند. ایدئولوژی جنگ ما ماندگار شده و هویت مردمان ما در این جنگ خلاصه میشود.
سینمای دفاع مقدس ما به ارزشهای انسانی و مسائل اخلاقی که در فرهنگ اسلامی و شرقی وجود دارد مزین شده و بر این اساس است که اصلاً سینمای دفاع مقدس متعلق به یک دوران نیست و هویت سینمای ملی و ایرانی ما است.
به هر حال واقعیت بیرونی این است که سینمای دفاع مقدس حداقل از ادبیات دفاع مقدس بسیار عقبتر است...
در مورد ادبیات دفاع مقدس میبینیم نویسندگان به لایههای پنهان دست پیدا کرده و اما در مورد سینمای دفاع مقدس فقط 10 درصد آنچه رخ داده به زبان تصویر درآمده و 90 درصد هنچنان نهفته و پنهان است. در زمینه ادبیات میبینیم بسیاری در مورد دفاع مقدس و وقایع آن مقطع به درستی تحقیق میکنند و به دنبال خاطرات واقعی میروند و آن را به لحاظ هنری پرورش میدهند، اما سینمای دفاع مقدس به دلیل کم کاریهایی که در آن صورت گرفته یا دچار تکرار شده یا از جریان اصلی عقب افتاده است.
سینمای دفاع مقدس ژانری نیست که عمر آن به پایان رسیده باشد، زیرا هر روز میتوان از منظری تازه به آن نگاه کرد. هنوز خاطرات و ناگفتههای بسیاری از جنگ باقی مانده است؛ همانطور که بعد از این همه سال درباره جنگ جهانی دوم و کشتار هیروشیما و جنگ روسیه فیلم ساخته میشود میتوان سالهای سال در مورد هشت سال دفاع مقدس و حضور رزمندگانمان در میدان جنگ فیلم بسازیم.
مقایسه سینمای دفاع مقدس ما به گروه فیلمهای جنگی با وجود محدودیتهایی که برای سینماگران ایرانی گاه در زمینه پرداخت به موضوع جنگ به وجود میآید، منطقی است؟
سینماگران ما برای ساخت فیلم با موضوع دفاع مقدس محدودیتی ندارند.
واقعاً چنین است؟
محدودیت در جایی به وجود میآید که قرار باشد ایدئولوژی جدیدی معرفی شود. بیان خاطرات آنچه که در دوران دفاع مقدس اتفاق افتاده شامل هیچ محدودیتی نمیشود. قرار نیست در این آثار جریان فکری غیرواقعی و یا تحریف شدهای به مخاطبان ارائه شود.
البته باید این مسئله را در نظر گرفت هر فیلمی که در آن جبهه و جنگ وجود دارد الزاماً فیلم دفاع مقدسی نیست. اگر سینماگران ما سراغ موضوعات و داستانهای واقعی مرتبط با دفاع مقدس بروند مطمئناً مانعی جلوی راه آنان قرار نمیگیرد.
غیر از معدود فیلمهای مطرح سینمای دفاع مقدس حاصل نگاه حاکم به این سینما سالها موجب شده بود فقط شاهد حضور شخصیتهای تک‌بعدی مثبت در جبههها باشیم و به تازگی این شخصیتهای نسبتاً منفی هستند که به جبهه میروند این افراط و تفریط را چطور ارزیابی میکنید؟
هر دوی این نگاهها مشکلدار است. میتوان مسائل روزمره خاکریزها را با جذابیت بالایی روایت کرد و به تصور کشید، اما اغلب زیادهروی در تصویر کردن چهره غیر واقعی از آدمهای جنگ موجب شده تا هر گاه از یک سو دچار مشکل شویم. واقعیت این است که برای تاثیرگذاری آدمهای دفاع مقدس روی تماشاگران باید قبل از هر چیز شخصیتها واقعی باشند. اگر به داستانهای کهن ایرانی نگاه کنیم درمییابیم یکی از اصول ایجاد زمینه همذاتپنداری افراد با شخصیتهای داستان است. این مسئله در داستانهای حماسی و کهن ما رعایت میشود، اما در سینمای دفاع مقدس اغلب شاهد خلاء در این زمینه بودهایم.
در حالی از نبود داستان و صورت نگرفتن تحقیقات در حوزه سینمای دفاع مقدس میگویید که منبع غنی داستانی در این مورد در حوزه ادبیات وجود دارد. چرا به بحث اقتباس جدی نگاه نمیشود؟
به طور کلی سینمای دفاع مقدس مشکلاتی دارد که باید این اشکالات برطرف شود. متاسفانه در اغلب موارد به جای آنکه شاهد رفع مشکلات باشیم شعارهایی را از سوی مدیران میشنویم که کمتر جامه عمل میپوشد. باید پنج نکته را در مورد برنامهریزیهای سینمای دفاع مقدس در نظر داشته باشیم.
اولاً تحقیق و پژوهش در این زمینه باید جدیتر دنبال شود. به طور جدی در حوزه سینمای دفاع مقدس و به خصوص در کارهای تلویزیونی شاهد کمبود تحقیقات در این زمینه هستیم. گاه کسانی در این حوزه کار میکنند که نه خود اهل جنگ بودند و نه در این زمینه به میزان کافی تحقیق کردهاند.
دوم اینکه در زمینه حمایتهای لجستیکی باید برنامهریزی جدی انجام شود. منظور از برنامهریزی در این زمینه آن نیست که همه امکانات به صورت رایگان در اختیار همه قرار بگیرد، اما باید برای کسانی که کارشان مورد تایید است دسترسی به امکانات سادهتر باشد و بخش عمدهای از کارهای اداری در این زمینه برداشته شود.
سوم باید پروسه کارهای اداری برای مدیران تولید و تهیهکنندگان و افرادی که دغدغه تولید در این زمینه دارند کوتاهتر شود تا از حواشی کم شده و انرژی بیشتر متوجه جریان تولید آثار شود.
در مرحله چهارم سینمای دفاع مقدس همانند هر سینمای دیگری باید عرضه و تقاضا داشته باشد و بر این اساس فیلمها تولید شوند. نباید انتظار داشته باشیم که همه فیلمهای دفاع مقدس صد در صد برای فروش ساخته شوند بلکه باید زمینه اکران برای آنها به وجود آید.
و دیگر اینکه ما میتوانیم محصولات سینمای دفاع مقدس را به خارج از کشور ارائه دهیم و حتی با سرمایه خودمان زمینه اکران آنها را در کشورهای خارجی به وجود آوریم تا کمکم این محصولات در میان خارجیها نیز جایگاه خود را به دست آورد.
ما باید روی ایجاد جریان فکری در حوزه دفاع مقدس کار ویژهای انجام دهیم تا این سینما در سالهای آتی نیز جایگاه خاص خود را داشته باشد.
تصور میکنید داوریهای جشنواره فیلم دفاع مقدس بتواند تاثیری در جهتدهی سینمای دفاع مقدس در مسیری تازه داشته باشد؟
هر جشنوارهای رویکرد خاص خود را دارد و این رویکرد را از انتخاب آثار تا داوریها دنبال میکند. ما به دنبال ترغیب فیلمسازان برای فعالیت در حوزه دفاع مقدس و یافتن و نیروهای جوان فعال در این حوزه هستیم. جشنواره فضای آسیبشناسی سینمای جنگ را به وجود میآورد که باید از آن بهره بالایی برد. باید بعد از پایان جشنواره به این مسئله توجه داشت که مدیران چه برنامهای برای بقای سینمای دفاع مقدس دارند.
خود شما برنامهای برای متوقف نشدن دوباره جریان جشنواره دفاع مقدس دارید؟
در مورد جشنوارههایی که تاکنون من دبیر آن بودم از جمله جشنواره رضوی و کوثر در مراسم اختتامیه شاهد ارائه برنامهها و راهکاری برای دور بعدی جشنواره بودهایم که این اتفاق در مورد جشنواره دفاع مقدس هم رخ خواهد داد. این شرایطی است که آقای جباری و آقای شرفالدین به وجود آوردهاند و از آنجا که مدیریت فرهنگی در ایران کاملاً وابسته به مدیران است تا زمانی که همین مدیران مسئولیت را برعهده داشته باشند میتوان در مورد جشنواره دفاع مقدس و برگزاری آن امیدوار بود. ما برنامههایی برای دور دوازدهم جشنواره در سال 91 داریم.
گفت وگو از سمیه علیپور
