اکسپوی ۹۱ در حالی برگزار است این در حالی است که اکسپو با تمام خصوصیات مثبت و شرایطی که دارد هنوز درخور نام یک اکسپو از سوی بزرگترین مرجع هنر تجسمی کشور نیست.

• نور کافی عاملی برای فروش

اگر به گالری های معتبر سرزده باشیم درخواهیم یافت که نور یک عامل مهم در ارائه اثر هنری است. به این معنا که زاویه نور میزان شدت و یا ضعف آن تیز بودن و یا نرم بودن نور و رنگ نور در ارائه اثر هنری اثرگذار است. چرا که همه ما می دانیم اثر هنری یک جسم است و هر نور برای دیده شدن نیازمند نور است و شرکت و ضعف این نور در شکل دیداری آن اثرگذار است.
حال یک موضوع جلب توجه می کند و آن این است که اکسپو ۹۱ توسط مهم ترین ارگان مسئول در زمینه هنرهای تجسمی شکل می گیرد. به تعبیری می توان گفت دست مسئولان برگزاری اکسپو در چگونگی برگزاری آن باز است.
و آنها قادرند به هر سبک و با هر شکلی این رویداد هنری را برگزار کنند. از سویی دیگر اکسپو قطعاً باید به شرایط عرضه یک اثر هنری دقت کند چرا که یکی از مهم ترین عوامل فروش در هر جای دنیا عرضه محصول است. حتی می توان گفت عرضه یک کالا برای فروش آنقدر حایز اهمیت است که سبب به وجود آمدن صنعتی به نام بسته بندی شده است. پس چگونه می توان پذیرفت که مرکز هنرهای تجسمی و مسئولان اکسپو توجهی به چگونگی نورمحل برگزاری که اولین عامل در ارائه اثر هنری است توجه نکرده اند. نور سالن هیچ نمایشگاهی از طریق یک لوستر بزرگ که از سقف مکان با سقف ۶ یا ۷ متری آویزان است، تأمین نمی شود. آن هم در شرایطی که هیچ تنظیمی میان نورهای زرد و آبی صورت نگرفته تا رنگ یک تابلوی نقاشی و یا یک اثر نگارگری با کمترین تغییر ارائه شود.
جالب تر آن که بخشی از آثار هنرمندان جوان در محوطه باز تالار وحدت به نمایش درآمده است. محوطه ای که توسط چادر استتار

شده است. همین امر سبب می شود تا آثار با توجه به نور روز تغییر رنگ دهند و این امر در ارائه آنها تأثیر می گذارد.

• استانداردهای بنای فضای نمایشگاهی

یک نمایشگاه با خصوصیات مکانی و استانداردهایی تعریف می شود. فارغ از آن که در ایران فضاهای استاندارد کمی برای نمایش آثار هنری داریم، باید گفت حداقل استاندارد برای یک فضای مقبول آن چیزی نیست که از یک نمایشگاه فروش نیاز داریم. در واقع فضای تالار وحدت مناسب اجرای همایش های متنوع، اجرای گروه های ارکستر، کنسرت های سنتی، و در نهایت مراسم پایانی و یا آغازین برای یک جشنواره است. در واقع تالار وحدت به هیچ ترتیب و با هیچ توجیهی برای نمایش اثر تجسمی طراحی نشده است. فارغ از آن که «تالار وحدت نور مناسب اثر هنری ندارد!» باید گفت امکان لازم برای عبور یک وزیر و دست کم ۷ نفر هیأت همراه او به طور هم زمان در سالن اکسپو وجود ندارد. حال اگر بپذیریم که اکسپو با رویکرد خرید آثار هنری توسط دستگاه های دولتی دراین ضرب العجل زمانی شکل گرفته است.
لزوم هموار بودن مکان برای بازدید یک هیأت دولتی آن هم با شاکله ای منظم و قانون های خاص عبور و فرم راه رفتن افراد بر غیر استاندارد بودن فضای اکسپو از لحاظ وسعت مکانی پی خواهیم برد. این فضا با این ارتفاع سقف و پارتیشن هایی که به هم چسبیده اند و امکان عبور چندین نفر در زمان واحد را فراهم نمی کنند، فضای مناسبی برای اکسپو نیست.

• آثار در محیطی پراکنده به نمایش درآمده اند!

اگر تا روز چهارم و یا پنجم از آغاز اکسپو به این نمایشگاه سرزده باشیم درخواهیم یافت اکسپو در فضایی شکیل و مناسب ارائه نشده است.
نخست آن که آثار در دو فضای متفاوت ارائه شده اند. یکی فضای داخل ساختمان تالار وحدت و دوم محوطه باز تالار وحدت. در توضیح این نقص باید گفت که اکسپو در واقع باید بهترین و هموارترین شرایط را برای بازدید مخاطبان فراهم کند. تالار وحت در محوطه داخلی به دلیل آن که فضای کافی برای ارائه اثر ندارد آثار در راهروی ورودی و بالکن طبقه دوم ارائه شده اند.
جالب تر آن که فضای باز نمایشگاه که در چادرهای تعبیه شده ارائه شده اند. در بسیاری از موارد از دید عموم دور هستند و بسیاری از بازدیدکنندگان حتی در روز گشایش از وجود آن غافل ماندند. به فرض این که یک خریدار که ممکن است یک مدیر باشد از اکسپو دین کند طبقه همکف را خواهد دید و شاید حتی حوصله کافی برای بالا رفتن از بالغ بر ۴۵ پله را نداشته باشد و در صورت بالا رفتن از این پله ها قطعاً قدرت او تحلیل رفته و حوصله او برای دیدن اثر هنری کمتر می شود. تازه به این علت که ساختمان شرایط بهتری از فضای باز نمایشگاه را دارد می توان گفت : اول از ساختمان بازدید می کند و پس از بالا و پایین رفتن پله های پر تعداد طبقه دوم تالار وحدت عملاً حوصله ای برای دیدن آثار هنرمندان جوان ندارند.

• آثار از دیوار جدا می شوند!

یک نکته جالب توجه در برگزاری اکسپو ۹۱ این است که به علت کمبود جا تنها یک سوم آثار بر دیوار نصب شده است و دو سوم آنها عملاً در انبار گالری ها مانده است تا در صورت فروش اثر و برداشته شدن آن از دیوار اثر بعدی جایگزین آن شود. باید گفت این شیوه به چند دلیل غلط است.
فردی که یک بار از اکسپو بازدید می کند، تضمینی نیست برای دیدن آثار بعدی در روزهای بعد به نمایشگاه بازگردد و به همین علت بسیاری از آثار که ممکن است مورد توجه او قرار گیرد از بازدید خریدار خود محروم می ماند.
فردی که در یک موقعیت و تنها برای یک بار امکان بازدید از اکسپو را به دست می آورد نه آثاری را می بیند که فروخته شده اند و نه آثاری را می بیند که بعد از فروش آثار حاضر به دیوار آویخته می شوند.
وقتی امکان بازدید تمام آثار در یک فضا، و تا حد امکان بدون پراکندگی در ارتفاع و فضا وجود ندارد هیچ تضمینی نیست که فرهنگی بصری و دانش دیداری یک فرد ارتقاء یابد. چرا که بسیاری از آثار خوب روزهای اول فروش رفته است. و آثاری که بر دیوار مانده است بعضاً آثار جالب توجهی نیست. اگر آثار پس از فروش مارکت می خورد و در جای خود باقی می ماند؛ نه تنها فروش اثر هنری انجام می شد؛ بلکه فرهنگ بصری حاصل از بازدید اجباری نمایشگاه هنری برای وزیران و یا خریداران و مجموعه داران فراهم می شد.
اگر آثار به جای برداشته شدن از دیوار مارکت بخورد و در جای خود بماند می توان امیدوار بود که خریداران غیردولتی در سال های آینده در روزهای آغازین از اکسپو دیدن کنند و اشتیاق برای دیدن آثار هموار شود.

مینا عبدی