طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است. اين مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنه تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ‌نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبه‌ای در آن کنده‌کاری شده است. 

وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح‌افزا تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است. طاق‌بستان در زبان بومی (کردی) طاق وه سان گفته می‌شود. «سان» به معنی سنگ می‌باشد و به اين ترتيب طاق‌بستان طاق سنگی معنی می‌دهد. اين مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او طاق‌بستان را انتخاب کردند که در بین راه جادهٔ ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود. سنگ‌نگاره ی شکارگاه سلطنتی طاق بستان نخستین تابلوی سنگی با رعایت قاعده و اصول نقاشی در جهان به حساب می‌آید. به گونه‌ای که در حجاری خسرو سوار بر شبدیز به گونه‌ای است که گویی اثر از روی نقاشی، نقش شده‌است.

همچنین در طاق بزرگ آثاری از زنان موسیقی‌دان به چشم می‌خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغول هستند. قسمتی دیگری از طاق بزرگ صحنهٔ شکار گراز به چشم می‌خورد که از نظر حرکت و نمایش از جمله شاهکارهای هنر سنگ‌نگاری به شمار می‌رود. که در سبک هنری نزدیک به سبک نقاشی بر روی دیوار است. با مطالعهٔ تحلیلی در نقش‌برجسته‌های طاق بستان، لباس رنگارنگ سوار با سوار با نخهای زرین بافته شده و دارای سبکهای لوزی شکل و تزئین کاملا هندسی است. در صحنهٔ شکار گراز شاه لباسی در تن دارد که پارچهٔ آن مزین به نقش سیمرغ در نشانه‌های دایره‌وار است. لباس پاروزن‌ها نیز نقشهای نمایشی دارد. در نقش برجسته‌ای در دیوارهٔ جانبی طاق بستان زیور تشریفاتی جامعه پادشاه که بر تخت نشسته درون شمهٔ مرکزی به روی قرصی از بلور مهر کنی شده و با انواع زردوزی و گل اندازهای تنگ هم تزئین فراوان یافته و جامه‌های ملتزمان و فیل سواران با نگاره‌های گیاهی و پرندگان دست‌ دوزی شده‌است.

نقش‌برجسته تاج‌‌گذاری اردشیر دوم: این نقش برجسته نخستین نقش برجستۀ طاق بستان است که در کنار طاق کوچک قرار دارد. در سمت راست ایوان کوچک، سنگ‌نگاره‌ای وجود دارد که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی را نشان می‌دهد. در این صحنه، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از زرتشت می‌گیرد. زیر پای اردشیر دوم، ژولیان امپراتور روم که در جنگ اسیر شده است قرار دارد. شاه ساسانی چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریش او مجعد و موهای سرش به صورت انبوه بر روی شانه‌ها آویخته شده‌است. وی گوشواره‌ای بر گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشواره او به شکل حلقه مدوری است که گوی کوچکی به آن آویزان است. گردنبند او نیز شامل یک ردیف مهره‌های مرواریدی درشت است.
 
طاق بزرگ: مهمترین اثر در طاق‌بستان، طاق بزرگ با سنگ‌نگاره تاج‌گذاری خسرو پرویز است که دارای ایوانی با فضای مستطیل به عرض ۷ متر و ۸۵ سانتیمتر، ارتفاع ۱۱ متر و ۹۰ سانتیمتر و عمق ۷ متر و ۶۵ سانتیمتر استکه در کنارهٔ ورودی طاق، سنگ‌نگاره‌ای از فرشتگان بال‌دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش‌های فیل، اسب و قایق می‌باشد که حاکی از مراسم بزم و شادی است. در زیر نقش تاج‌گذاری خسرو پرویز سواری زره‌پوش سوار بر اسب قرار دارد. در این تصویر شاه در میان و در سمت راست وی فروهر قرار دارد. فروهر تاجی کنگره‌دار بر سر دارد و حلقه فر ایزدی را به شاه می‌دهد. لباس شاه و نگاره فروهر تا حدی یکسان است. هر دوی آن‌ها شلواری چین‌دار به پا دارند که توسط بندی به مچ پایشان چسبیده است. هم‌چنین هر دو دارای کمربند و دست‌بند هستند. درسمت چپ شاه، میترا قرار دارد. در سترگ‌ترین طاق، سه تندیس مشاهده می‌شود. شاه در میان، فروهر در سوی راست وی، که مانند تاج‌گذاری اردشیر دوم است و آناهیتا در سوی چپ شاه. آناهیتا ایزدبانوی آب‌هاست و نمود خرمی و سرسبزی.

طاق کوچک: طاق کوچک در میان سنگ نگاره تاج گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد که دارای فضای مستطیل شکل به عرض ۵ متر و ۸۰ سانتیمتر و ارتفاع ۵ متر و ۳۰ سانتیمتر است و مراسم تاج گذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می‌کشد، این طاق دارای دو نقش در بالای دیوارهٔ طاق و دو کتیبه‌است.
 

نقش سوارکار: در بخش پائين ديوار انتهاي ايوان، نقش مرد سواره اي حجاري شده كه حريفي پيش روي ندارد. اين سوار با صورتي سه ربعي و بدني تمام رخ سوار بر اسب قوي هيكلي است. اين شخص كلاه خودي بر سر دارد كه تمام صورت و گردن او را مي پوشاند، به طوري كه فقط چشمان او مشخص است. همچنين بر روي كلاه خود تاجي قرار داده. بر روي پايه اين تاج، نواري وجود دارد كه به وسيله دو رديف مهره هاي مرواريدي تزئين شده است. اين نوار در پشت سر به وسيله پاپيوني بسته شده است. همچنين دو رشته روبان افراشته به آن متصل است.
 
حاشيه فوقاني تاج نيز به وسيله شيارهاي عمودي تزئين شده است. در بالاي تاج موهاي سر او به صورت انبوه و بدون پوشش رها شده كه به وسيله يك پاپيون و دو روبان بسته شده است. اين شخص پيراهن بلندي بر تن دارد كه به وسيله نقش مرغ و ارغن تزئين شده است. بر روي پيراهن زره اي زنجير باف پوشيده كه تا روي زانو ادامه دارد. به دور كمر او كمر بندي بسته شده كه به وسيله طرح هاي دايره اي تزئين شده است. در قسمت پائين كمربند، حمايلي بسته كه به وسيله طرح هاي هندسي به شكل لوزي و دايره تزئين شده به اين حمايل تيرداني آويخته است.اين شخص، نيزه بلندي در دست دارد و سپر مدوري براي دفاع در پيش رو گرفته است. صورت و سينه اسب به وسيله زره اي تيغه اي پوشيده شده که بر روي اين زره منگوله هايي آويخته است. همچنين بر روي كپل اسب منگوله اي آويخته است كه بر روي آن نقش انسان سه سر ديده مي شود. بسياري از مورخين و جغرافي نويسان دوره اسلامي چون ابن فقيه، ابن رسته، ابودلف، مسعودي و ياقوت حموي نقش اين اسب سوار را خسرو پرويز معرفي كرده اند كه سوار بر اسب معروفش شبديز است.

صحنه ی شکار گوزن: اين صحنه در قابي به طول ۸۰/۵ متر و عرض ۹۰/۳ متر حجاري شده است. در اين صحنه فيل باناني در سه رديف، گوزن ها را از طريق دروازه اي كه در سمت راست حصار تعبيه شده به داخل شكارگاه رم مي دهند. اين گوزن ها به دنبال چند گوزن دست آموز كه روباني در گردن دارند، در حال فرار مي باشند. در درون شكارگاه شاه سوار بر اسب در سه قسمت نمايش داده شده است. در قسمت بالا، شاه سوار بر اسب، آماده براي شكار مي باشد. او شمشيري مرصع به كمر آويخته و كماني بر گردن دارد. در پشت سر او زني ديده مي شود كه چتري در بالاي سر شاه گرفته است.
 
در پشت سر شاه، سه رديف زن نقش شده است؛ دو رديف اول به حالت احترام ايستاده اند و رديف سوم نيز در حال نواختن آلات موسيقي مي باشند. در مقابل شاه عده اي از رامشگران بر روي سكويي نشسته اند. برخي از اين رامشگران در حال كف زدن و برخي نيز چنگ مي نوازند. در مقابل اين رامشگران چهار نفر به حالت ايستاده در حال نواختن آلات موسيقي مي باشند. صحنه بعدي، شاه را در حال شكار نشان مي دهد، در اين صحنه شاه سوار بر اسبي است كه چهار نعل به دنبال گوزن ها مي تازد. در پشت سر شاه نيز شش اسب سوار در حال تاخت مي باشند. در پائين اين صحنه شاه كمان را بر گردن انداخته كه اين نشان مي‌دهد، شكار پايان يافته است. در سمت چپ حصار، چند نفر شتر سوار، گوزن هاي كشته را حمل مي كنند.

صحنه ی شکار گراز: اين صحنه در قابي به طول ۷۰/۵ متر و عرض ۱۳/۴ متر حجاري شده است. در سمت چپ اين قاب، ۱۲ فيل در ۵ رديف عمودي نقش شده كه بر روي هر كدام از اين فيل‌ها، دو نفر سوار شده است. اين فيل بانان در حال رم دادن گرازها از مخفي گاه باطلاقي خود به درون نيزارها مي باشند. در قسمت بالاي صحنه شكار، قايق پارويي ديده مي شود كه در داخل آن پنج نفر در حال كف زدن مي باشند. همچنين دو پارو زن در داخل اين قايق وجود دارد. در مركز صحنه، شاه در داخل قايقي ايستاده كه در اطراف او نوازندگان زن قرار دارند. شاه با تير و كمان در حال تيراندازي به طرف دو گرازي است كه به سوي او جهيده اند. در داخل اين قايق، چهار نفر قرار دارد. نفر اول و پنجم، پاروزن هستند و نفر دوم خدمه شاه است كه تيري در دست دارد. نفر چهارم نيز چنگ نوازي است كه در حال نواختن چنگ مي باشد. در اطراف اين قايق، پرندگان و ماهيان در ميان گياهان آبزي در حركتند. در عقب قايق شاه، قايق ديگري ديده مي شود كه چهار نوازنده زن، در حال نواختن چنگ مي باشند. در سمت راست قاب، صحنه پايان شكار نشان داده شده است. در اين صحنه شاه در داخل قايقي ايستاده و كماني كه زه آن باز مي‌باشد به نشانه خاتمه شكار در دست چپ گرفته است. همچنين برخلاف صحنه قبل، در كمر شاه شمشيري ديده نمي شود.

 بر دور سر او نيز هاله اي قرار دارد. در عقب اين قايق، قايق ديگري وجود دارد كه در داخل آن، زنان نوازنده در حال نواختن چنگ مي‌باشند. در قسمت پائين صحنه پنج فيل سوار، در حال جمع آوري گرازهاي شكار شده، نقش شده اند. عمل جمع آوري گرازها، به وسيله خرطوم فيل صورت مي گيرد و خدمه فيل ها با گرزهايي كه در دست دارند ضربه آخر را بر گرازها وارد مي كنند. در داخل قاب، در قسمت بالا، گرازهاي شكار شده بر روي فيل ها نشان داده شده و در قسمت پائين، گرازها از روي فيل ها بر زمين گذاشته شده و خدمه ها در حال قطعه قطعه كردن آنها مي باشند.