«پنجشنبه آخرماه» کاری از مرکز سینمای مستند و تجربی، پرداختی نواز تلفیق جامعه روز و مناسبات عرفی و شرعی در کالبد نگاهی خاص به روایت داستانی است که در آن وجوه اجتماعی روابط روز انسان ها مورد تأمل قرار گرفته است.
این فیلم از دو منظر روایت فیلم نامه و افق روایی فیلم قابل بررسی است؛
نخست آنکه روایت فیلم نامه این اثر سینمایی به لحاظ درون مایه، به سهولت با نمود اجتماعی و اخلاقی مسائل روز آمیخته و چینش موازی رفتارهای انسانی را به گونه ای خطی و هم راستا نمایانگر شده است که بخش عینی و ملموس آن در ابعاد داستانی اعم از شروع، ادامه، نقطه اوج، گره افکنی، گره گشایی رخ نمود یافته است.
به نظر می آید به همین دلیل پاره ای از دیالوگ های فیلم تا حدودی نامتعارف و نا متجتنس با فضای عمومی فیلم قرار گرفته اند، لیکن قابلیت خود را در تلاقی دو کاراکتر هم سطح‏، تقارن دو کاراکتر مکمل و تناسب کاراکتر های متقابل حفظ نموده است وگرچه ذکر این نکته که تلاش برای رو آوردن گویش یا لهجه خاصی در بخش آغازین فیلم خود از عوامل این عدم تجانس درونی است که در قیاس با فیلم های دیگری که در مشابهت کلامی با آن هستند به وضوح دیده می شود برای مثال این مسئله در فیلم “تلفن همراه آقای رئیس جمهور” یا “یک حبه قند” گویش اقلیمی ایران را در محاوره روزمره افراد خانواده یا سایر کاراکترها به خوبی مبرهن است، تلاش بسیاری از فیلمسازان هم در این بخش به دلیل ظرافت های خاصی که در گویش یا لهجه های محلی وجود دارد گاه با نقصان هایی همراه است‏ که در فیلم “پنجشنبه آخر ماه” دیالوگ های مصنوعی بین کاراکتر زنان محله هم به آن افزوده شده است.
بحث دیگر ساختار فیلم نامه بر اساس چند سویگی روایت فیلم است که در آغاز با معرفی خانواده ای سنتی و مذهبی که در بافت فرهنگی خود قادر به پذیرفتن رفتارهای جوان امروز نیستند شروع شده و خط سیری را بر اساس تقابل رفتارهای او و خانواده در بر می گیرد.
داستان با رفتن به سفر رفتن پدر و مادر و تنها گذاشتن فرزند در خانه شروع می شود، اما این شروع لاجرم با پیش مقدمات ‏خانواده ای مذهبی که فرزندی نه از جنس تفکرات خود دارند توامان است‏ فرزندی که به رغم اشاعه رفتارهای دینی مذهبی تمایلات جوان روز اجتماع را در سر دارد‏ یا ناگزیر از تعامل با دوستانی است که چنین هستند لذا مخاطب این فیلم در مرحله اخلاق اندیشی به موازات اصلاحات اخلاقی در لایه های درونی تر این اثر قرار می گیرد.
اگر پندار ما این باشد که پندآموزی و اصلاح اخلاقی شیوه پیامبران و اولیاست “پنجشنبه آخر ماه” با بهره گیری از چنین آموزه ای، بر خلاف ضابطه ای که مخاطب از تحکم شرع و جزای عمل و خشونت اجتماعی سراغ دارد، از منظری بسیار صحیح که به نوعی از جنس آموزش اخلاقی استاد و شاگرد است و با منشی انسانی موجه می شود.
کاراکترروحانی یا استاد که با اجل تلاش از در صمیمیت و رفاقت با جوان امروز به بهبود شرایط حاضر کمک نموده و شمایل اخلاق را در حسنات لحن و زبان و رفتار صحیح خود و تنبه عمیق درونی کاراکترهای جوان به نمایش می گذارد که با چوب بر سر افراد اجتماع گماشتن تقابلی روشن دارد.
تقابلی که جهت گیری رفتارجوان امروز را بدون حب و بغض نشان داده و در نهایت او را در گمانه زنی و فضای تصمیم آزاد می گذارد و جبری را عنصری ناپایدار و ناصحیح بر می شمرد.
شاهمرادی زاده با اتخاب پایانی خوب برای اثرش برخورد جامعه مذهبی متعالی و متفکر را با رفتارهای غیر عرفی در جامعه به حاشیه و تضاد نمی کشاند و به طورمستقیم آن را درمان می کند و به جای تنها طرح معضل به ارائه راهکار چالش هایی از این دست می پردازد.
فیلم “پنجشنبه آخر ماه” به کارگردانی ماشاءالله شاهمرادی زاده که در سی امین جشنواره فیلم فجر اکران شد پاسخ به رفتارهای برهه ای از نیازهایی اجتماعی است که از آسیب های اجتماعی در سطح کلان برآمده و پادزهری از ظرایف آموزه های اخلاقی را در خود تعبیه نموده است. 

مریم خاکیان