به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، نخستین برنامه نمایش و نقد و بررسی فیلم‌های برگزیده ششمین جشنواره بین المللی سینماحقیقت، شب گذشته (۱۷ آذرماه) در سالن «سینما حقیقت» این مرکز و با حضور حضور شفیع آقامحمدیان (مدیرعامل مرکز)، اکبر حر (معاون پژوهشی)، محمدجواد لسانی (مدیر تولید) و جمعی از فیلمسازان و علاقمندان سینمای مستند برگزار شد.
در نخستین برنامه از سلسه نشست‌هایی که تحت عنوان «شب ستاره‌ها» نام گذاری شده است، فیلم‌های مستند «با یاری‌ها» با موضوع زندگی و کوچ عشایر غرب کهگیلویه و بویراحمد به کارگردانی حجت طاهری و «آک، آپ، آس» از ساخته های محمدعلی هاشم‌زهی به نمایش درآمده و سپس توسط علی علایی و شاپور عظیمی نقد شد.
*** کارگردان «با یاری‌ها»: بازسازی در فیلم مستند درست نیست
شاپور عظیمی در ابتدای این نشست درباره مستند «با یاری‌ها» بیان کرد: هر اثری با هر کیفیتی قابلیت دیدن و نقد کردن را دارد. البته نما‌ها در این فیلم بیش از معمول روی پرده می‌ماند و به ریتم آسیب می‌زد.
وی با بیان اینکه بسیاری از میزانسن‌ها به مرد‌ها اختصاص داده شده است، ادامه داد: در این مستند سعی شده تا نریشن‌ها در قسمت‌هایی طنزگونه باشند اما این طنز تکراری می‌شود و استراتژی‌ای در آن دیده نمی‌شود. همچنین در بخش‌هایی از «با یاری‌ها» زوم‌های طولانی دیده می‌شودکه مخاطب فکر می‌کند فیلم به پایان رسیده است، در حالی که چند ثانیه بعد با پلان دیگری روبرو می‌شویم.
علی علایی نیز درباره فیلم مستند «با یاری‌ها» عنوان کرد: حجت طاهری چند شخصیت را برای روایت تعریف می‌کند که این کار بسیار خوب است، اما در بخشی از فیلم شخصیت‌ها رها شده و گویا ضرورتی برای حضور آن‌ها نیست. همچنین نریشن‌های اضافی که شرح صحنه می‌دهند، با تکرار اطلاعات دیده شده به این فیلم آسیب می‌زند.
وی با یادآوری بخش‌هایی از این مستند خاطر نشان کرد: این مستند به راحتی قابلیت بازسازی صحنه‌ها و چیدن میزانسن داشته، اما می‌بینیم از این فرصت به خوبی استفاده نشده است. پافشاری بر بازسازی نکردن، صحیح نیست و در این گونه مستند‌ها به بدنه فیلم آسیب می‌زند.
حجت طاهری در پاسخ به پرسش علایی مبنی بر اینکه «چرا از موسیقی سنتی بومی در این مستند استفاده نشده است؟» گفت: منطقه‌ای که در فیلم نمایش داده شده، موسیقی درخشانی ندارد و تنها هنر آن‌ها در زمینه شاهنامه خوانی است. همچنین درباره موضوعات دیگری که مطرح شد باید بگویم جای بیشتری برای معرفی کاراکتر‌ها نداشتم، چون این خانواده ۲۰ فرزند دارد! ضمن اینکه در ابتدای داستان، از طنز برای جذب مخاطب استفاده کردم و حتی برخی، وجود این طنز‌ها را مایه قوام فیلم می‌دانستند.
وی همچنین با تاکید بر اینکه هیچ بخشی از این فیلم مستند بازسازی نشده است، خاطر نشان کرد: به نظرم بازسازی در فیلم مستند صحیح نیست. در همه مستند‌ها می‌بینیم که بخش‌های بازسازی شده، کاملا مشخص هستند و به همین دلیل معتقدم این کار از روایت مستندگونه فیلم می‌کاهد.
*** علایی: «آک، آپ، آس» بیشتر تجربی است تا یک فیلم مستند
در ادامه این نشست، فیلم مستند «آک، آپ، آس» به کارگردانی محمدعلی هاشم زهی مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
شاپور عظیمی درباره فرم و محتوای استفاده شده در «آک، آپ، آس» گفت: این مستند، اثری فرم گرا بوده و فرم آن بر محتوایش برتری پیدا کرده است؛ با این توضیح که محتوای ارائه شده، قربانی فرم می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سینما باید همه چیز را به مخاطب بگوید، خاطرنشان کرد: یک فیلم باید مجموعه کاملی از اطلاعات باشد و وظیفه فیلمساز نشان دادن راه حل است و فقط بیان درد کافی نیست. در سینما تماشاگر نباید کامل کننده نیمه فیلم باشد.
این منتقد سینما همچنین درباره ساختار فنی «آک، آپ، آس» اظهار کرد: اینکه گفته می‌شود نگاه فیلم فلسفی و شاعرانه است، به تدوین ربطی ندارد. ارتباط ماهوی تصاویر ما را به کلیت نمی‌رساند و فیلمساز فقط خواسته پلان هایش زیبا باشد تا توجه و نگاه مخاطب را جلب کند. البته این موضوع فی نفسه اشکالی ندارد اما فیلم نباید به این دام بیفتد که مخاطب در پایان بپرسد: « چی شد؟»
علی علایی هم درباره «آک، آپ، آس»، با بیان اینکه مستند در ذات خود باید اطلاعاتی را بی‌واسطه و صریح به مخاطب ارائه کند، گفت: به نظرم این فیلم بیشتر تجربی است تا یک فیلم مستند. فردی که از خطه جغرافیایی سیستان و بلوچستان فاصله دارد، متوجه موضوع این مستند نمی‌شود، این درحالی است که یک فیلم مستند باید مخاطب فرامرزی داشته باشد.
در ادامه، محمدعلی هاشم‌زهی با اشاره به تاکید بر استفاده از نگاه فرمی و رنگ بومی در این مستند، گفت: در این اثر سعی کردم با نگاهی فرمی و با رنگی بومی، علاوه بر اقلیم سیستان و بلوچستان بحثی فلسفی داشته باشم. فیلم با گِل و کوزه‌گری شروع می‌شود و با روایتی موازی کودکی به نمایش درمی‌آید. همچنین زمانی که کوزه به مرحله نقش زدن می‌رسد، مرحله جوانی، عشق و عروسی را می‌بینیم. در پایان کار کوزه‌گری نیز زندگی فرد میانسال به نمایش در می‌آید.
وی همچنین در پاسخ به انتقادی نسبت به تدوین «آک، آپ، آس» اظهار داشت: به نظر من این فیلم اکنون بهترین تدوین را دارد و بسیاری از افرادی که به تماشای این فیلم نشسته‌اند، معانی نهفته‌اش را درک کرده‌اند.
گفتنی است که در پایان نخستین «شب ستاره‌ها»، شفیع آقامحمدیان هدایایی را به رسم یادبود از سوی «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» به کارگردانان این دو فیلم اهدا کرد.
