هدایت و مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی
مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی یکی از پیچیده‌ترین و دشوار‌ترین نوع مدیریت محسوب میشود و شاید این مقایسه صادق باشد که مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی همانند قایقرانی در آبهای خروشان است که ضربات امواج و صخره‌ها از هر سو به قایقران حمله ور می‌شوند و در این شرایط سخت با تحمل انواع فشا‌‌رها با حفظ بدنه کار‌شناسی برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده تلاش کند.
تاريخ : پنجشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۴ ساعت ۱۹:۵۵
مصطفی راستی دوست( باستان شناس)- موضوع مدیریت پروژه‌های باستان‌شناسی ارزش تعیین کننده در رسیدن به اهداف این گونه پژوهش‌ها دارد تا کنون سبک مشخصی جهت هدایت و مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی ابداع نشده است بحق می‌توان گفت مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی یکی از پیچیده‌ترین و دشوار‌ترین نوع مدیریت محسوب میشود و شاید این مقایسه صادق باشد که مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی همانند قایقرانی در آبهای خروشان است که ضربات امواج و صخره‌ها از هر سو به قایقران حمله ور می‌شوند و در این شرایط سخت با تحمل انواع فشا‌‌رها با حفظ بدنه کار‌شناسی برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده تلاش کند، تفاوت این گونه مدیریت با مدیریت پروژه‌های دیگر بر این است که عمده تمرکز پروژه‌های دیگر بر افزایش بهره وری است در صورتیکه در پروژه‌های باستان‌شناسی
انجام بهترین شکل پژوهش مد نظر است
دایره شمول مدیریت پژوهشهای باشتان‌شناسی: دانشگا‌ها و مراکز دخیل در امر پژوهشهای باستان‌شناسی است ناگفته نماند در یکسال گذشته تحولات قابل توجهی در سطح مدیریتی رخ داده است که جای امیدواری است ولی کافی به نظر نمی‌رسد.
مدیریت و رهبری
مفهوم رهبری پژوهش‌ها را می‌توان اینگونه طرح کرد: روندی است که بر اعضاء و کارکنان تاثیر می‌گذارد تا جهت رسیدن به اهداف کار و تلاش کنند در واقع درجه تاثیر گذاری جهت کار و تلاش از معیار‌های ارزیابی محسوب میشود از چهار وظیفه مدیریت: برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل و هدایت و رهبری یک وظیفه رهبری است و این احتمال وجود دارد که مدیر وظیفه مهم رهبری را انجام ندهد و به مفهوم دیگر مدیر توانایی تاثیرگذاری را بر کارکنان را نداشته باشد. هدایت کردن مهارتی است که یکباره رخ نمی‌دهد بلکه مدیر با استفاده مداوم از تخصص و مهارت‌ها خود بر اعضاء تاثیر می‌گذارد تا کارکنان با تلاش به اهداف از پیش تعیین شده پژوهش دست یابند.
مدیریت و رهبری را نمی‌توان از هم جدا دانست، مدیریت در واقع مهارت‌های سخت افزاری است که شامل برنامه‌ریزی، هدایت کردن، سازماندهی و حفظ اهداف پژوهش است اما رهبری دانش نرم افزاری است که مربوط به انگیزش و ایجاد اعتماد، کاهش استرس و تنش، حفظ آرامش کارکنان و... است.
دانشگاه میشیگان تحقیقاتی در زمینه هدایت و رهبری پروژه‌ها انجام داده است که نتایج آن به تقسیم بندی رهبری به دو سبک: هدف محور و رابطه محور منتج شده است، هدف محور: مدیر به برنامه و کنترل اهمیت می‌دهد تا به اهداف پروژه برسد، هدف محور: مدیر به ایجاد رابطه دوستی با کارکنان و حمایت از آنها اهمیت می‌دهد.
بر اساس نظریه بلیک و ماتون که به شبکه مدیریتی و یا شبکه رهبری معروف است، رهبری به پنج سبک تقسیم میشود: -سبک ضعیف شده –سبک هدف – سبک کلوپ – سبک تیم –سبک وسط راه
در سبک‌های ذکر شده بغیر از سبک تیمی در صدد توجه به اهداف پروژه و نیاز‌های کارکنان در نوسان است ولی در سبک تیمی مدیر پروژه توجه به اعضاء و کارکنان پروژه دارد، مدیر با دادن مسیولیت به اعضا و با ایجاد اعتماد، تیمی خلاق ایجاد می‌کند که بصورت خودکار منجر به تشریک مساعی در امور و تحصیل اهداف پروژه میشود.
براساس تحقیقات فیدلر که منجر به ارایه نظریه پیشامد احتمالی شد سبک مناسب هدایت و مدیریت از یک موقعیت به موقعیت دیگر تغییر می‌کند. در واقع با درک دقیق موقعیت موجود و بر اساس آن سبک هدایت (هدف محور یا رابطه محور) انتخاب میشود.
نظریه موقعیتی که توسط هرسی و بلانچارد شکل گرفته است نزدیک به نظریه پیشامد احتمالی است. بر اساس آن نوع سبک هدایت بر اساس بلوغ کارکنان و موقعیت انتخاب میشود. بلوغ و آمادگی شامل دو جنبه توانایی و تمایل است. توانایی را داشتن دانش، تجربه و مهارت می‌داند و تمایل را مسولیت پذیری، اعتماد به نفس و انگیزه می‌داند
نقش بهره هوشی از مواردی است که در نظریه موقعیتی مورد توجه قرار می‌گیرد، نقش بهره هوشی کارکنان موضوعی است که لازم است مورد توجه جدی مدیر جهت واگذاری مسولیت‌ها قرار گیرد
بعنوان مثال: شخصی با بهره هوشی ۹۰ می‌تواند به گزارش نویسی در پروژه مشغول گردد ولی فرد دیگری با بهره هوشی ۱۲۰ نمی‌تواند کار گزارش نویسی را انجام دهد بنابراین ارزیابی بهره هوشی و مهارت‌های کارکنان نقش تعیین کننده در واگذاری مسوولیت‌ها دارد.
آسیب‌شناسی مدیریت پژوهشهای باستان‌شناسی
با توجه به اینکه پژوهشهای باستان‌شناسی نقش اساسی در گردآوری داده‌های فرهنگی با هدف باز‌شناسی فرهنگ‌های ادوار مختلف دارد و در واقع کوچک‌ترین خطا و اشتباه موجب آسیب رسانی به آثار فرهنگی – تاریخی میشود که امکان بازگشت آن وجود ندارد بر همین اساس اهمیت و نقش مدیریت و هدایت این گونه پژوهش‌ها چه بصورت ستادی و چه به صورت میدانی مشخص میشود. اگر
محوطه‌ای در طول بررسی و شناسایی نجات بخشی به هر دلیلی از منظر هیأت بررسی کننده مخفی بماند در جریان کاوش نجات بخشی و مستند نگاری امکان نجات آثار آن محوطه وجود نخواهد داشت و آن محوطه بدون شناسایی برای همیشه نابود میشود.
عناوین آسیب‌شناسی مدیریت پژوهشهای میدانی باستان‌شناسی
- سرپرست پژوهش‌ها حضور فیزیکی در محل ندارد، عدم حضور سرپرست بعلت داشتن چند مسولیت و پرداخت به آن امور است در واقع اعضای هیأت به حال خود رها می‌شوند و یا توسط فردی که از مهارت‌های مدیریتی برخوردار نیست، تصدی‌گری میشود.
- در مواردی مجوز پژوهش بنام فردی که ظاهرا توانایی و صلاحیت مدیریت را دارد، صادر میشود ولی پژوهش توسط افراد ناشناخته صورت می‌گیرد در این روش هدف تامین اهداف پروژه نیست بلکه کسب درآمد از بودجه پژوهش است.
- در مواردی بخش‌های از مسیر منطقه مورد بررسی، در واقع به صورت ناقص بررسی میشود.
- در مواردی پژوهش‌ها توسط سرپرست تمام وقت هدایت میشود ولی به علت مشکلات مالی و عدم پرداخت حقوق کارکنان پژوهش نیمه تمام می‌ماند.
- در بعضی موارد پژوهش بر روی محوطه‌ها بصورت ناپیوسته صورت می‌گیرد
- در بعضی موارد پژوهش بدون پاسخ گویی به سوالات از پیش تعیین شده در طرح خاتمه می‌یابد
- عدم ارایه نتیجه (گزارش) پژوهش
- عدم ارایه مدلی جهت معرفی یافته‌های پژوهشی و نقش ان در باز‌شناسی تاریخ منطقه
- بی توجهی به حفظ حقوق مالکیت معنوی سرپرستان هیأت‌های باستان‌شناسی در گزارشات و نتایج پژو هشی
- عدم حضور تمام وقت مدیر ستادی جهت هدایت و کنترل پژوهش‌ها
- نداشتن برنامه مشخص با اهداف از پیش تعیین شده هیأت‌های ایرانی در فعالیت‌های مشترک با هیأت‌های خارجی
- عدم انتشار به موقع گزارشات پژوهشهای باستان‌شناسی
- رواج کار کردن مدیر با افراد خاص و سفارش شده که عملا بخش زیادی از نیروها به کنار گذاشته می‌شوند
-عدم تلاش برای حفظ نقش ستادی جهت صدور مجوزهای مطالعات باستان‌شناسی
-عدم توانایی جهت جلوگیری از دخالت‌های غیرکار‌شناسانه افراد غیر مسوول
-عدم اشراف مدیر به حوزه تخصصی زیرمجموعه خود، در یک مورد درجلسه‌ای معلوم شده است که مدیر معنا و مفهوم سند را هبردی را نمی‌دانسته است و از مجموعه می‌خواسته که آن را تهیه کنند
- بی توجهی به حفظ سلامت جسمانی و روحی روانی کارکنان
-عدم توجه به سوابق و رزومه واقعی افراد و بکارگیری آنها در پست‌های حساس،
- گاهی نیز معاون پژوهشی دستگاه اجرایی سابقه کاوش بدون مجوز و عقد قرارداد‌های شکلی بدون انجام موضوع قرارداد و چندین گزارش معوقه و.... دارد.
