این رمان آخرین اثر تولستوی است و قهرمان داستانش حاجی مراد نام دارد؛ شخصیتی حقیقی که تولستوی با او در ارتش تزار آشنا می‌شود و زندگی او را با تکیه بر تفاوت میان شرق و غرب ثبت می‌کند. حاجی مراد شخصیت سیاسی و اجتماعی مطرحی در زمانه خویش بود و به نظر می‌رسد تولستوی نخستین بار با داستان زندگی او در هنگام خدمت در ارتش آشنا شده باشد.
این نویسنده روسی در پایان عمر خویش و در حالی که در بستر بیماری بود این رمان را نوشت و اصرار زیادی داشت که آن را به پایان برساند، هرچند علاقه‌ای به انتشار آن نداشت. تولستوی در این رمان به مبارزه با ظلم و ستم برمی‌خیزد و از به پا کردن جنگ و خونریزی انتقاد می‌کند؛ هرچند شخصیت‌های منفی داستانش هموطنان خودش هستند.
علاوه بر موضوعی چون پایداری، که محور داستان بر آن شکل گرفته، تولستوی در این اثر به تقدیرگرایی انسان‌ها می‌پردازد؛ موضوعی که در بسیاری دیگر از آثار وی، چون «جنگ و صلح» هم دیده شده است. این نویسنده مطرح روسی خود در منطقه داغستان و قفقاز در مقام افسری داوطلب حضور یافت و همین حضور دلیل اصلی نوشتن دو رمان به نام‌های «حاجی مراد» و «قزاق‌ها» شد.
در توضیح این کتاب آمده: «موضوع داستان با عقاید و ایمان تولستوی مغایرت دارد. تولستوی مسالمت، گذشت و عطوفت را حلال مشکلات جوامع آدمی می‌دانست. باورش این بود که خشونت و خونریزی، در هر شرایطی که باشد، گرهی را نخواهد گشود. با خونریزی و کشتن به هر نام و عنوان، مجازات، قصاص، شهادت، حفظ نظم و قانون یا انتقام، مخالف بود. داستان «حاجی مراد» درباره زیبایی، عظمت، جذبه و ابهت شهادت است. می‌توان گفت تولستوی که نگارنده‌ای به شدت یکتاپرست بود، بر حسب اتفاق گذارش به بتخانه‌ای می‌افتد و در آنجا با صنمی روبرو می‌شود که استادی و مهارت بی‌نظیرش در صورتگری نمی‌گذارد که او از زیبایی صورت صنم در گذرد: داستان را نوشت، صورت را آفرید اما اجازه نداد آن را نشر کنند یا در نمایشگاه آثار او عرضه کنند.»
رمان «حاجی مراد» ترجمه‌ای است که در زمان حیات صنعتی‌زاده امکان انتشار نیافت و حالا حدود دو سال بعد از مرگ مترجم وارد بازار کتاب ایران شده است. رمان با قیمت ۴۸۰۰ تومان از سوی انتشارات «پنجره» روانه بازار کتاب ایران شده است.
