نگاهی بر نخستین فیلم اکران شده در سی و سومین جشنواره فیلم فجر؛
«قول»؛ تنبیه یا شکنجه
فیلم «قول» ساخته محمدعلی طالبی در نخستین سانس از اولین روز سی و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر در برج میلاد اکران شد.
تاريخ : دوشنبه ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۴۴
«قول» روایتی از دو نوجوان است که یکی از آنها طی ماجرای یک قول ساده، جان خود را از دست می دهد.
به رغم آنکه این فیلم برای نوجوانان ساخته شده است اما فضایی چنان سنگین و ملتهب بر آن حاکم است که نه تنها نمی تواند موجودیت یک امر اخلاقی را در بستر تصویر به مخاطب نوجوان القا کند بلکه نمایی منفصل از حقیقت یک مفهوم وجدانی در پسینه ذهن او به جا می گذارد که منطبق با هیچیک از مفاهیم روانشناختی نیست.
«قول» داستان رنجبار یک تعهد اخلاقی یا قول مردانه است که بین یک پدر و فرزند اتفاق می افتد لیکن سخترین تاوان را فرا روی مخاطب نوجوان می گشاید که اساسا استدلال قانع کننده ای برای آن وجود ندارد.
کارگردان این اثر کوشیده است در زیر و بم یک مفهوم اخلاقی، نوجوانی بسازد که با تخطی از قول خود دچار آسیب های سختی می شود اما روند داستان این اشتباه کوچک را به جنایتی هولناک بدل میکند که اساسا با سن مخاطب تجانس روانشناختی ندارد.
اگر از کارگردان این فیلم پذیرفته باشیم که به قصد تذکر، تنبه و حتی آموزش قول، که یک امر وجدانی، انسانی و شرعی است به زوایای این موضوع پرداخته باشد باز هم کمیت ماجرا از بُعد ساختار مفهومی می لنگد. چه کسی اجازه دارد تلخ تری نوع تنبیه را ضمیمه آموزش یک امر اخلاقی به حساسترین گروه سنی کند و خود را محق بداند که می تواند از هر ابزاری برای بیان منظور خود بهره گیرد؟! ممکن است نخستین شبهه ای که به وجود می آید این باشد که اساسا سینما به خاطر ظرفیت های ابزاری خود، می تواند به هر شکل ممکن هر مفهومی را بدون نیاز به پشتوانه علمی از جنس جامعه شناختی و روانشناختی به خورد مخاطب بدهد حال آنکه لزوم بهره گیری از کارکردهای سینما در امر آموزش به هریک از گروهای سنی کودک یا نوجوان باید با بررسی های کارشناسانه همراه باشد تا در نگرش این طیف سنی خاص، چندگانگی و شکاف مفهومی ایجاد نکند.
با این وجود، بهره گیری از قاب تصویری زیبای طبیعت، کمک شایانی به پوشش برخی نقایص کار کرده است. این قاب تصویری بسیار چشم نواز، هم نوا با طبیعت درونی دو نوجوانی است که در فیلم نقش محوری بر عهده دارد که این موضوع ماحصل تلاشی است که کارگردان برای توسعه بصری اثر خود در راه جذب مخاطب کرده است.
از دیگر رذایل اخلاقی که در این فیلم بدان اشاره شده لیکن مورد پرداخت صحیح قرار نگرفته است «دروغ گویی» است که در فیلم نامه این اثر مورد تسامح واقع شده و به رغم آنکه موضوع محوری عهدشکنی برپایه دروغگویی است اما تا حد زیادی به حاشیه رفته است.
از مهمترین آسیب های این فیلم میتوان به تصویر مفهوم مرگ اشاره کرد که بر موضوع اصلی غلبه دارد و عظمت آن، توان واکاوی و موشکافی قول شکنی را به مخاطب نوجوان نمیدهد؛ به واقع مخاطب نوجوان آنقدر در کش و قوس مفهوم «مرگ» و جدال با آن قرار دارد که فرصتی برای جلوه گری دیگر فضایل یا رذایل اخلاقی باقی نمی ماند.
از دیگر سو، قدرت کلام در دیالوگ های فیلم «قول» تا حد زیادی خنثی و ناپخته است، در سکانس هایی از فیلم هنگامیکه نوجوان در راستای کندوکاو بازخورد عمل خود از بهشت و جهنم سوال می کند، پاسخی در دیالوگ هایی بسیار ابتدایی، بدیهی و کلیشه ای می شنود که درخور ذهن جستجوگر یک مخاطب نوجوان نیست.
گفتنی است فیلم «قول» که در سی و سومین جشنواره فیلم فجر اکران شد پیش از این در بیست و هشتمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان جوایزی را از آن خود کرده بود.
م.خ
