مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز،کاخ مروارید مجموعه‌ای به وسعت ۱۱۱ هکتار با ۲۵۰۰ متر زیربنا به تاریخ ۱۳۴۵-۱۳۴۷ شمسی که در مهرشهر به دلیل بیماری آسم شمس پهلوی خواهر محمد رضا پهلوی شاه سابق ایران توسط وسلی پیترز و بنیاد فرانک لوید رایت به مبلغ یک میلیون دلارشامل فضاهای متعددی از جمله سالن طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، سالن پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب‌نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب و اتاق صدف با نمای بیرونی حلزونی شکل طراحی و ساخته شده است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده است. این مجموعه تا چندی پیش به عنوان موزه و با نام مجتمع اردویی تفریحی شهید فهمیده استفاده می‌شد. این اثر که در سال ۱۳۸۲ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته در زمان دولت‌های نهم و دهم، این کاخ در اختیار بنیاد تعاون سپاه پاسدارن بوده است. اما چند ماه بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و در ۱ اردیبهشت ۹۳، حکم واگذاری این کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، صادر شد.
اگر می‌توانستند نگهداری کنند پس وضعیت امروز این کاخ چیست؟
خانم دیگری که معلم مدرسه است نیز با ابراز تأسف تأکید می‌کند:« تاریخ را با شواهد آن می‌توان به نسل جدیدتر آموخت. تحویل دادن کاخ با این شکل و شمایل به سازمان میراث فرهنگی علاوه بر توهین به حق عمومی مردم توهین به خود همان افراد نگهدارنده کاخ هم هست. آنها امانتی را بنا به هزار دلیل و موقعیت از مسئولان مملکت تحویل گرفتند، اگر نمی‌توانستند نگهداری کنند اصلاً چرا تحویل گرفتند، اگر می‌توانستند نگهداری کنند پس وضعیت امروز این کاخ چیست؟ چرا حالا سازمان میراث فرهنگی باید میلیاردها تومان خرج کند تا این اثر تاریخی قابل استفاده باشد؟ چه کسی جبران این خسارات را می‌کند؟ مگر غیر از این است که سازمان میراث فرهنگی بخشی از دولت است و دولت بودجه خود را از نفت و مالیات که هر دو متعلق به مردم است تأمین می‌کند؟ مردم کرج به این کاخ عرق دارند، چون بخشی از تاریخ آنهاست. همانطور که مردم تهران به داشتن کاخ گلستان، سعدآباد و نیاوران افتخار می‌کنند، همانطور که مردم اصفهان به عالی‌قاپو، پل خواجو، نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله افتخار می‌کنند و یا مردم یزد میدان امیرچخماق و مسجد جامع و بادگیرهایشان را به رخ گردشگران داخلی و خارجی می‌کشند. ما اهالی کرج هم دوست داریم با آثار تاریخی‌یمان به احترام برخورد شود و وقتی گردشگری به شهر ما می‌آید با نشان دادن داشته‌های فرهنگی- تاریخی‌یمان به کرج افتخار کنیم. این حق مردم کرج نیست.»
فرجام نامعلوم اموال کاخ مروارید
اما ابوالفضل عبیدی- مدیر اداره کل میراث فرهنگی کرج –در پاسخ به پرسش هنرنیوز مبنی بر چگونگی یافتن و بازگرداندن برخی از اشیا کاخ مروارید توضیح می‌دهد:« چند تن از همکاران مسئول پیگیری هستند تا از تمام مراکز اسناد از قبیل مرکز اسناد انقلاب اسلامی،مرکزاسناد مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری هرگونه عکس، سند و فیلم در مورد کاخ مروارید جمع آوری شود تا بتوان از آنها برای یافتن اشیا کمک گرفت.»
او اعلام می‌کند که پیش از ده سال گذشته که درب کاخ مروارید به روی عموم بسته بوده، این مجموعه با نام « مجموعه تفریحی ورزشی شهید فهمیده» مورد استفاده مردم بوده و مسئولیتش برعهده بنیاد مستضعفان بوده است.
عبیدی در پاسخ به پرسش هنرنیوز که آیا نمی‌توان از لیست اموال تحویل داده شده به امین اموال بنیاد برای پیدا کردن اشیا مفقود شده بهره برد؟ تأکید می‌کند:« به هر حال ما از مرکز اسناد بنیاد برای یافتن اشیا کمک می‌گیریم.اما در حال حاضر هر آنچه می‌بینید به ما تحویل داده شده است.»
ساخت و ساز منتفی است
مدیر اداره کل میراث فرهنگی استان البرز درباره چگونگی تحویل گرفتن کاخ مروارید می‌گوید:« بر اساس مصوبه کمسیون ماده ۵ و تایید شورای عالی معماری و شهر سازی وقت، بدون رضایت و حضور مدیر وقت اداره کل سازمان میراث فرهنگی استان البرز در سال ۹۱ مصوب شد که این مجموعه ثبت ملی در بخش جنوبی تغییر کاربری دهد و حدود ۷ هزار واحد مسکونی در آن ساخته شود. در ازای آن نیز این مجموعه ۳۰ هکتاری به مجموعه مدیریت شهری واگذار شود. در دولت یازدهم اواخر دی ماه سال ۹۲ دکتر مهدی حجت- قائم مقام وقت سازمان میراث فرهنگی و دکتر پیروز حناچی- معاون شورای عالی معماری وشهرسازی- بازدیدی از کاخ مرواردی داشتند. اداره کل میراث فرهنگی البرز درخواست بازدید مجددی را مطرح کرد که پس از بازدید دوم، درنهایت دو هفته پیش تغییر کاربری کل بنا بر مصوبه قبلی کمسیون ماده ۵ ملغی شد. همچنین مصوبه قبلی شورای عالی شهرسازی و معماری ملغی و بحث ساخت و ساز منتفی شد.ضمن آن که طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مقرر شد مجموعه کاخ، باغ شمالی، دریاچه طبیعی، مجموعه سوارکاری، زمین گلف، فرودگاه، زمین تنیس در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد.»
تلاش سه هفته‌ای برای جمع‌آوری زباله‌های یک اثر ثبت ملی!
او با اشاره به این که اداره کل میراث فرهنگی کرج پیگیر است تا برای ۳۰ هکتاری که در اختیارش قرار گرفته شرایط بهینه مهیا شود، تأکید می‌کند:«حدود سه هفته است که نیروهای سازمان فقط مشغول پاکسازی مجموعه از زباله‌ها هستند. تعدادی از شیشه‌ها را نصب کردیم. دربهای شیشه‌ای کنونی در مجموعه نبود و با چوب و میز شکسته جلوی درب‌ها بسته شده بود. از سویی حدود ۴ ماه فضای سبز مجموعه آبیاری نشده بود. بنابراین در این مدت پمپ‌های آب را فعال کردیم تا دریاچه پر آب شود چرا که پمپاژ آب فضای سبز از طریق دریاچه انجام می‌شود. اکنون حدود یک هفته است فضای سبز آبیاری می‌شود.»
حق مردم این نبود
عبیدی درباره واکنش مردم به وضعیت کاخ می‌گوید:« شرایط خیلی برای بازدید مهیا نبود اما به دلیل درخواست مکرر مردم کرج پس از حدود ۱۰ سال درب کاخ به روی مردم گشوده شد وگرنه حق مردم البرز و کشور ما خیلی بیشتر از این‌ها است. به هر حال اکثر بازدیدکنندگان از وضعیت کنونی اظهار تأسف شدید می‌کنند چرا که مردم کشور ما فرهنگ دوستند و هیچ کس مطمئناً از چنین برخوردی با یک اثر تاریخی خوشحال نیست. مردم جهت همکاری اعلام آمادگی کردند و حتا برخی گفتند در بخش کشاورزی حاضریم بیل هم به زمین بزنیم تا باغ و کاخ دوباره رونق پیدا کند. این یعنی مردم خواهان حیات دوباره کاخ و مجموعه باغ هستند.
در هفته صنایع دستی هم مجددا کاخ را برای بازدید علاقه‌مندان می‌گشاییم و در این فاصله ۲۰ روز بهسازی بهتر را در دستور کار قرار می‌دهیم.»
آیا کسی به دادگاه پاسخگوست؟
وی در پاسخ به پرسش هنر نیوز مبنی بر این که آیا سازمان میراث فرهنگی به دیوان عدالت شکایتی مطرح کرده است، اظهار می‌کند: ما پیگیر بحث حقوقی در کنار موضوع حفاظت و مرمت هستیم. در حال حاضر که ساخت ۱۲ هزار واحد مسکونی ملغی شده و در تلاشیم تا کاخ به هیئتی درآید که شایسته یک اثر تاریخی است. واگذاری و تملک بحث حقوقی است جزو اتفاقاتی است که خارج از حوزه میراث فرهنگی رخ داده و واگذاری‌ها بین دستگاه‌های دیگری بوده است که باید در مجاری قضایی پیگیری شود.»
رایت‌ها به کمک می‌آیند
مدیر اداره کل میراث فرهنگی استان البرزدر مورد این که آیا برای مرمت مجموعه قصد همکاری با بنیاد رایت ( شرکت آمریکایی طراح مجموعه) را دارد، توضیح می‌دهد:« بنیاد رایت یک نمایندگی به نام کمال کمونه و خسروی در خاورمیانه دارد. طی بازدیدی که آقای کمونه از مجموعه داشت اظهار علاقه برای همه گونه همکاری را اعلام کرد و ما در تلاشیم از طریق ایشان از کمک‌های شرکت رایت بهره مند شویم.همچنین هماهنگی‌هایی انجام شده تا آقای نظام عامری تنها شاگرد ایرانی رایت از انگلیس به ایران بیایند.» .
عبیدی معتقد است برآورد زمانی برای مرمت بستگی به تخصیص اعتبار دارد اگر این اعتبارات به موقع تخصیص یابد ظرف مدت ۳ سال کارهای لازم انجام می‌شود.
۳۰ میلیارد تومان بودجه برای مرمت نیاز است
یکی از کارشناسان میزان اعتبار مورد نیاز را حدود ۳۰ میلیارد تومان اعلام می‌کند از سویی عبیدی با این پرسش رو به رو می‌شود که تخصیص اعتبار پیش از آزاد سازی صورت گرفته است آیا سازمان میراث فرهنگی بودجه خاصی برای کاخ درنظر گرفته است؟
به گفته این مقام مسئول اعتبارات سال ۹۲ بسته شده و اداره میراث فرهنگی البرز در تلاش است تا در اعتبارات سال ۹۳ ردیف اعتباری خوبی برای مرمت کاخ مروارید در نظر گرفته شود. تا برای ساماندهی طرح حفاظت و مرمت و ساماندهی به کار گیرد.
او مقدار این اعتبار را بسته به منابع سازمان و همچنین تأمین از منابع مختلف عنوان می‌کند و می‌افزاید:« این مجموعه براساس ابلاغ و نظر دادستان در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است. ما برای این موضوع هزینه نمی‌کنیم. محوطه تاریخی جزو انفال و در مالکیت دولت است و ما به ازای آن پولی به کسی پرداخت نمی‌شود.این ملک جزو مالیملک رژیم گذشته است که از پول مردم و از جیب بیت‌المال ساخته شده است بنابراین مجموعه کاخ مروارید در نهایت از آن ملت است و دولت برای تملک نباید هزینه‌ای پرداخت کند. البته هزینه ابتدایی نیازمند برآورد دقیق است.»
