به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، سومين شب از سومین هفته برنامه «شب ستاره» ویژه نقد و بررسی آثار برتر ششمین جشنواره بین المللی "سینما حقیقت" شب گذشته (دوشنبه) با اکران فیلم های مستند "راننده و روباه" به کارگردانی آرش لاهوتي و "خانواده چند صد نفری" ساخته فرشید اخلاقی ادامه یافت و در حضور سعيد قطبي زاده منتقد سینما، شهنام صفاجو كارشناس - مجري اين نشست، آرش لاهوتي و جمعی از فیلمسازان و علاقمندان سینمای مستند، در سالن سینماحقیقت این مرکز مورد نقد و تحلیل قرار گرفت.

صفاجو در ابتداي اين نشست، ضمن اشاره به اینکه "راننده و روباه" با وجود نمایش در بخش مستند آزاد جشنواره بین المللی سینماحقیت و کسب عنوان بهترین فیلم این بخش، در زمره فيلم هاي «مستند پرتره» رده بندي مي شود اظهار داشت: در اينگونه فيلم ها آسيب هاي متعددي پيش روي كارگردان وجود دارد كه از آن جمله مي توان به مجذوب يا مرعوب شدن وي در برابر سوژه فیلمش اشاره كرد که خوشبختانه این فیلم دچار این معضل عمومی مستند پرتره ها نشده است.

وي ادامه داد: البته مستندهاي پرتره نيازمند آرشيو قوي براي توليد هم هستند كه در مورد "راننده و روباه" و به دليل شخصیت سوژه، این نیاز حس نمی شود؛ از سویی کارگردان از فرصت لازم برای به تصویر کشیدن سوژه خود برخوردارست و به همین دلیل، یکی از موفيقت هاي اين فيلم را مي توان به شخصيت پردازي سوژه توسط كارگردان و جذابیت آن اشاره كرد كه مخاطب را تا پايان اثر براي ديدن كار علاقه مند نگه مي دارد.

** نفطه عزيمت توليد آثار مستند از شيوه توليد آنها مي آيد

در ادامه اين نشست سعید قطبي زاده با بيان آنكه مستند پرتره "راننده و روباه" مي تواند زمينه ساز يك بحث چالشي باشد گفت: در ساخت آثار مستند پرتره همواره به اين مساله فكر كرده ام كه مرز بين واقعيت و غيرواقعيت در اينگونه آثار كجا قرار دارد اما تا به امروز به جوابي قطعي درباره آن نرسيده ام. بايد اذعان كرد كه متاسفانه يا خوشبختانه ساخت مستند و به ويژه مستندهاي پرتره در كشور ما به كاري سهل و ممتنع بدل شده است.

وي با بيان آنكه آفت بزرگ اينگونه فيلمسازي به خود ارجاعي هاي مستمر كارگردان و گم شدن وي در شيفتگي موضوع باز مي گردد خاطرنشان كرد: ادامه اين روند باعث خارج شدن مسير مستندسازي از ذات اصلي خود مي شود، گويا هنرمندان فراموش مي كنند كه نقطه عزيمت ساخت آثار مستند از شيوه توليد آنها مي آيد و تلاش ثانويه بايد بر اين امر استوار شود كه ما همه چيز را از چشم دوربين به عنوان چشمي متمايز كننده مشاهده كنيم.

اين منتقد درباره مستند "راننده و روباه" هم گفت: استفاده از عناصر سينماي داستاني در اين مستند، حركت كارگردان را در مرزي خطرناك رقم زده است و با وجود صحنه ها و جرقه هاي خلاقانه، به دليل عدول كارگردان از قواعد مستندسازي ما با اثري مواجه هستيم كه داراي آسيب هايي در بطن ساختاري خود است هرچند که از خلاقيت هاي نو و بديعي در شيوه كاري خود بهره مي برد.

قطبي زاده با تاكيد بر آنكه رسالت مستند بازي با واقعيت است نه قلب كردن آن تاکید کرد: مهمترين ويژگي متني،‌ دروني و حتي فرامتني مستند خلاقيت كارگردان و خاصيت خود ارجاعي بودن اثر مستند است كه ذات توليد آن را با ساير گونه هاي سينمايي متفاوت مي كند.

** هيچ فيلم مستندي نمي تواند ادعا كند كه واقعيت محض است

در ادامه لاهوتي درباره نحوه چگونگي ساخت اين مستند گفت: از سال هاي گذشته همواره تصميم داشتم تا مستندي درباره شخصيت «محمودكياني فلاورجاني» به عنوان يكي از چهره های موفق عرصه مستندسازي بسازم كه خوشبختانه در سال جاري فرصت اين اتفاق مهيا شد، هر چند در ابتدا وي راضي به ساخت اين اثر نبود، اما خوشبختانه شرايط توليد اين اثر مهيا شد.

وي ادامه داد: كار تحقيقاتي و مباني آشنايي با سوژه براي رسيدن به يك ساختار كلي جهت ساخت اين اثر در كار پيش توليد همواره مورد نظر من بوده و در پاره اي از موارد نيز با مشورت، پلان ها و سكانس هايي را در اين فيلم قرار دادم كه خوشبختانه مورد نظر موافق مخاطبان نيز قرار گرفته است.

در ادامه محمدمقدم از مستندسازان حاضر در این نشست و همکار سابق فلاورجانی ضمن تبریک به آقاي لاهوتي به سبب ساخت اين اثر گفت: برخي از صحنه هاي موجود در اين فيلم با ذات مستند همخواني ندارد و كاملا بازسازي شده است و مخاطب با ادامه اين صحنه ها احساس مي كند که توسط كارگردان فريب خورده است.

لاهوتي در پاسخ به اين انتقاد با تاكيد بر آنكه هيچ فيلم مستندي نمي تواند ادعا كند كه واقعيت محض است گفت: كارگرداني قصد فريب مخاطب را دارد كه با "اوت كردن صدا" (خارج كردن بوم از محل صدا برداري) و يا گرفتن عامدانه نماهايي فاقد اصول كادربندي قصد تاكيد بر گرفتن نماهاي مستند داشته باشد، در حالي كه این فیلم واجد این قضایا نیست.

در ادامه این نشست نقد و بررسی، تعدادی از مخاطبان پرسش های خود را درباره این اثر با منتقد، کارشناس و کارگردان فیلم مستند "راننده و روباه" مطرح ساختند و در پایان نیز هدایایی به رسم یادبود از سوی اکبر حر معاون پژوهشی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به سعيدقطبي زاده و آرش لاهوتي اهدا شد.