به گزارش هنرنیوز، این اعتقاد وجود دارد که برنامه ریزی و توسعه پایدار گردشگری بدون شناخت و حمایت ساکنان محلی با چالش روبرو می‌شود. جامعه محلی عمدتا از طریق واکنش‌های اجتماعی بر گردشگران تاثیر می‌گذارند. هدف عمده گردشگران بازدید از اجتماعات محلی است، که در این حالت گردشگر نیازمند مهمان‌نوازی و استقبال از سوی ساکنان محلی است. عصبانیت و بی‌میلی از طرف ساکنان در نهایت به گردشگران انتقال می‌یابد و چه بسا ممکن است منجر به عدم تمایل گردشگران به بازدید از مکانهایی شود که در آنجا احساس خوشایندی ندارند.
سید عباس رجایی - دانشجوی دکتری
” بعضی از گردشگران منافع ساکنین و جوامع محلی را نادیده می‌گیرند و فعالیتهای مخربی را در محیط‌زیست انجام می‌دهند. در نتیجه ساکنان ممکن است نگرشی منفی نسبت به گردشگری پیدا کنند، که این نگرش منفی مانعی بر سر پایداری است. “
جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران- درباره تاثیر جامعه محلی بر گردشگری می‌گوید:« فراهم آوردن تعامل مناسب گردشگران با ساکنان در بعضی مقاصد خاص، گردشگران را قادر می‌سازد فرهنگ‌های متفاوتی را تجربه نمایند بطوری که تا حد امکان اختلال در زندگی روزانه ساکنان کاهش یابد. علاوه بر اغنای احساسات روحی گردشگران این فرآیند تعامل، به گردشگران این اجازه را می‌دهد تا منابع فرهنگی محلی را مورد توجه قرار دهند که به ترتیب رغبت و تمایل آنان را برای ملاقات دوباره افزایش می‌دهد یا توصیه و سفارش مقصد به دیگران را در پی خواهد داشت.»
اما چرا گاهی جوامع محلی از حضور گردشگران احساس رضایت نمی‌کنند؟ رجایی درباره آسیب‌های زیست محیطی حضور گردشگران در جوامع محلی اظهار می‌کند:« بعضی از گردشگران منافع ساکنین و جوامع محلی را نادیده می‌گیرند و فعالیتهای مخربی را در محیط‌زیست انجام می‌دهند. در نتیجه ساکنان ممکن است نگرشی منفی نسبت به گردشگری پیدا کنند، که این نگرش منفی مانعی بر سر پایداری است.»
ساکنین محلی بایستی برای مزایای گردشگری قبل از حرکت به سمت موقعیت پایدار متقاعد شوند. در بعد اجتماعی، درآمد حاصل از گردشگری می‌تواند به مدیران محلی در بهبود رفاه اجتماعی، حمل و نقل و تسهیلات کمک کند.اما رجایی معتقد است این مزیت‌ها با وجود حجم گسترده گردشگران و تراکم و ترافیک ممکن است به مشکل آفرینی منتهی شود.
این استاد دانشگاه یادآوری می‌کند که به همین نحو توسعه گردشگری می‌تواند باعث افزایش جرم، نابودی آداب و رسوم قومی و از دست رفتن فرهنگ سنتی و زبان
” توسعه گردشگری می‌تواند آثار و پیامدهای مثبت از قبیل بهبود خدمات و امكانات اجتماعی، توجه و حفظ الگوهای فرهنگی در زمینه موسیفی، لباس، هنر و صنایع دستی، ایجاد غرور و مباهات نسبت به فرهنگ محلی، ایجاد امكان مبادلات فرهنگی میان جوامع مختلف را به همراه داشته باشد “
منطقه‌ای گردد.
از سویی به لحاظ اقتصادی، پرداخت هزینه توسط گردشگر در مقاصد به افزایش فرصتهای شغلی و درآمد ساکنان کمک می‌کند و کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می‌بخشد.
رجایی در این باره می‌گوید:« با این وجود گردشگری می‌تواند نیروی انسانی مورد نیاز را از افراد غیربومی جذب نماید و فرصتهای شغلی را برای ساکنان محلی به صورت زیادی کاهش دهد که این می‌تواند عدم حمایت ساکنین محلی را از توسعه گردشگری به دنبال داشته باشد.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه به لحاظ اجتماعی و فرهنگی، توسعه گردشگری می‌تواند آثار و پیامدهای مثبت از قبیل بهبود خدمات و امكانات اجتماعی، توجه و حفظ الگوهای فرهنگی در زمینه موسیفی، لباس، هنر و صنایع دستی، ایجاد غرور و مباهات نسبت به فرهنگ محلی، ایجاد امكان مبادلات فرهنگی میان جوامع مختلف را به همراه داشته باشد
از دیگر آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی حضور گردشگر در جوامع محلی می‌توان به پرجمعیت شدن مجدد مناطق روستایی، با جلوگیری از كاهش جمعیت و بالا رفتن تعداد جمعیت سالخورده در اجتماعات روستایی و افزایش نقش زنان در جوامعی که سنتی‌تر و دورافتاده‌تر هستند، اشاره كرد .
علاوه بر آن به نظر مسؤولان سازمان جهانی جهانگردی، فعالیت گردشگری در بسیاری از مناطق و کشورها موجب احیای خانواده می‌گردد یعنی نه فقط منزلت تازه‌ای برای زنان بوجود می‌آورد بلكه سبب ایجاد روابط آزادانه والدین با فرزندان می‌شود.
توسعه گردشگری روستایی سبب فواید اجتماعی مختلفی در جوامع روستایی از قبیل تقویت و حمایت خدمات محلی مانند حمل و نقل عمومی و مراقبت‌های بهداشتی و ایجاد امکانات و جاذبه‌های جدید مثل امکانات فرهنگی، مراکز تفریحی یا ورزشی می‌شود.
گردشگری می‌تواند فرهنگ‌ها را احیا كند. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه گردشگری
” توسعه گردشگری در منطقه می‌تواند فرصت و زمینه گسترش آسیب‌های اجتماعی و گسترش رفتارهای متعارض با هنجارهای متداول در جامعه را به دنبال داشته باشد و باعث افزایش جرم و جنایت در منطقه شود.» “
می‌تواند ابزاری برای حفظ و غنای فرهنگ محلی باشد.
اما گردشگری می‌تواند اثرات منفی اجتماعی و فرهنگی برای جامعه محلی به دنبال داشته باشد. رجایی در این باره می‌گوید:«توسعه گردشگری در جامعه مقصد ممکن است باعث تغییر الگوی زندگی افراد محلی شود. بر این اساس مردم محلی با تقلید از الگوهای رفتاری و پوشاکی گردشگران دچار عارضه مصرف‌گرایی می‌گردند. توسعه گردشگری در منطقه می‌تواند فرصت و زمینه گسترش آسیب‌های اجتماعی و گسترش رفتارهای متعارض با هنجارهای متداول در جامعه را به دنبال داشته باشد و باعث افزایش جرم و جنایت در منطقه شود.»
این در حالی است که از سوی دیگر توسعه گردشگری به عنوان یك پدیده فرهنگی موجب می‌شود كه فرصت كافی برای تبادل فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان به وجود آید. بر این مبنا آنها می‌توانند یكدیگر را بهتر درك كرده، به فرهنگ همدیگر بیشتر احترام بگذارند.
رجایی معتقد است مردم محلی از این فرصتها كه موجب افزایش درك و آگاهی‌شان نسبت به افراد و فرهنگ‌های مختلف خارج از محل زندگی‌شان می‌شود، لذت می‌برند. بنابراین گردشگری امکان تبادل فرهنگی میان مردم محل و گردشگران را فراهم می‌آورد تا دربارة فرهنگ یکدیگر مطالبی را بیآموزند و نسبت به آن احترام قائل شوند.
در پایان نباید از یاد برد که این مهم از طریق برخی انواع خاص گردشگری مانند گردشگری علمی، روستایی و برنامه‌های دیدار از خانه‌ها که در آن گردشگران امکان آشنایی با خانوارهای محلی را می‌یابند، تحقق می‌یابد.
