به گزارش هنرنیوز، طنز جایگاه ویژه ای در ساختار شعری سعدی دارد. طنازی سعدی چه در بیان موضوعی جدی و چه در ایجاد شوخی، از عومل مهمی است که شعر او را به گفته خود سعدی «طرب انگیز» و »طیبت آمیز» می سازد و احساس سرزندگی و نشاط در آن ها به جریان می افتد. همواره درباره نوع طنز سعدی و ظرافت های کلام سعدی مقالات و کتاب هایی نوشته و منتشر شده اند که عمده به اشارات آن ها به گلستان یا بوستان سعدی بوده است. پژوهش اسماعیل امینی درمیان غزل های سعدی از نوعی دیگر است که در باب طنزآوری سعدی صورت گرفته است.
کتاب حاضر طنز نوشته ای از غزلیات سعدی است و نویسنده با هدف استخراج شگردها و تکنیک های طنزآوری سعدی در غزل هایش،با نگاهی عمیق و روشن به گردآوری این غزل ها پرداخته است تا مخاطبان را به طنز اندیشمندانه این شاعر جلب کرده و یادآور اشعار طنزگونه او به جامعه ادبی باشد.
امینی در مقدمه کتاب می نویسد: ««تلخ عیشی سعدی بیچاره» این اصل ماجرای طنزآوری سعدی در غزل هاست. انسان که در جهان پر از تلخی و تناقض و تلاطم، در آرزوی آرامش و خلوت و کامیابی است، برای دستیابی به آرزوهایش، با خوش خیالی می کوشد و اسباب عیش و آرام فراهم می آورد اما هنگام که می خواهد با آسودگی از آنچه مهیا ساخته، لذت ببرد، طوفان می وزد، زلزله می شود، سیلاب می آید، جنگ در می گیرد، محتسب فر می رسد، رقیب مزاحم می شود، بیماری و فقر و پیری سر می رسد و ... ابر و باد مه خورشید و فلک، همدست می شوند تا نگذارند آب خوش از گلوی بنی آدم پایین برود. این است که وضعیت انسان در این جهانآمیزه ای است از «تلخ عیشی» و «بیچارگی»». امینی می افزاید: »سعدی، به وضعیت اندوهبار و در عین حال مضحک انسان آشناست و برای رهایی از آن به طنز روی آورده است... به گمان من سعدی، از این اندوه بزرگ دو راه گریز یافته است. راه نخست ایستادن بر بلندای سخن و ترسیم وضعیت مضحک انسان برای تلطیف شرایط و کاستن از هولناکی حادثه با لبخندی که گاه به تلخی می زندو راه دوم، بهره مندی از لحظه های شتابنده کامیابی و بی اعتنایی به هنجارها و پند و اندرزها و باید و نبایدها، به ویژه ستیز با ریاکاران و متظاهران که خود را بی اعتنا به لذات و زیبایی ها و جاذبه های دنیوی نشان می دهند و در این تنگنای جهان با تنگ نظری، زندگی را بر خود و دیگران تلخ می دارند.»
امینی درباره طنزآوری سعدی و طنز در غزل سعدی می نویسد: «وقتی سخن از طنزآوری سعدی است، اغلب به گلستان و بوستان اشاره می شود و از غزل سعدی چندان سخنی به میان نمی آید. من بر آنم که مخاطبان خو کرده با حکایت گویی و تیپ سازی، برای دریافتن ظرافت های طنز بیش از هر چیز به نتیجه حکایت توجه دارند و شیوه سخن، کنایات، ارجاعات و اشارات و نکات پوشیده و فضاسازی طنز، کمتر مورد توجه ایشان است، حال آن که بسیاری از نمونه های ارجمند طنز با همین هنرورزی ها شکل می گیرد به ویژه در شعر سعدی که زیباترین جلوه گری های ظرفیت ها و ظرافت های زبان را در آن می توان یافت.»
شماره غزل ها در این کتاب بر اساس شماره غزل و شماره صفحه در کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی است که انتشارات هرمس در سال ۱۳۸۵ منتشر کرده است.
نمونه ای از طنزآوری سعدی در دو بیت آخر غزل شماره ۳۴۷ :
منه دل بر سرای عمر سعدی
که بر گنبد نخواهد ماند این گوز
دریغا عیش اگر مرگش نبودی
دریغ آهو اگر بگذاشتی یوز
اسماعیل امینی در توضیه طنز این دو بیت آورده است: «تمثیل قرار نگرفتن گردو بر گنبد تصویری طنزآمیز است به ویژه با ناپایداری عمر مرتبط شود در بیت بعد تلخی این طنز بیشتر می شود. دریغ بر زندگی و شادمانی اگر مرگ به سراغش نمی آمد و دریغ بر آهو اگر یوزپلنگ قاتل، به او امان می داد!»
کتاب «لبخند سعدی»، طنزآوری در غزل های سعدی، تألیف اسماعیل امینی از تولیدات حوزه هنری استان تهران است و از سوی انتشارات سوره مهر روانه بازار نشر شده است. این کتاب در ۴۲۴ صفحه و شمارگان ۲۵۰۰ نسخه به چاپ رسیده و با قیمت ۸۳۰۰ تومان منتشر می شود.
