به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی؛ در سومین برنامه از مجموعه نمایش های کانون فیلم «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، دو فیلم مستند «جن» و «اسب چوبی» از تولیدات جدید این «مرکز» به نمایش درآمده و با حضور شهرام درخشان و مهدی بخشی (کارگردانان این آثار)، شاهین شجری کهن (نویسنده و منتقد سینما)، شهنام صفاجو (مجری) و جمعی از مستندسازان و علاقمندان سینمای مستند، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست شهنام صفاجو مجری برنامه ضمن اشاره به تلاش «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» پیرامون به نمایش درآمدن دائمی فیلم های مستند و کوتاه، جذب مخاطب و دیده شدن این آثار و استقبال رسانه ها در انعکاس اخبار و گزارش نشست های آن، به موضوع خاص و بحث برانگیز مستند جن اشاره کرد و از کارگردان این اثر خواست تا توضیحاتی درخصوص مراحل تولید فیلمش بدهد.
شهرام درخشان در پاسخ اظهار داشت: این فیلم به سفارش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود. دلیل انتخاب این موضوع هم به خودم بر می گردد که معمولا در حوزه کاری، فرد پراکنده ای هستم و همیشه سراغ موضوعات مختلف و متفاوت می روم.
کارگردان مستند «جن» در ادامه، به پیش تولید طولانی و سختی های تولید این اثر اشاره کرد و گفت: این کار با حداقل هزینه و البته سختی زیاد تولید شد. علاوه بر مشکلاتی که در زمان تولید وجود داشت خود این موضوع هم روشن نبود و ما منابع پژوهشی و علمی زیادی در اختیار نداشتیم؛ لذا همین مسئله کارمان را سخت تر می کرد. معمولا هم مواردی که در این رابطه منتشر می شوند موهومات هستند و نمی توان به آنها استناد علمی کرد. ضمن اینکه بخشی از اطلاعات مکتوب و کتاب ها هم چندان جنبه استنادی ندارد.
وی تصریح کرد: موضوعی که ما سراغ آن رفتیم، بصری نیست و از آنجایی که یک موضوع فرا واقعیتی است، ما نمی توانستیم مابه ازای مستقیم بصری برای آن پیدا کنیم. تصوری که مردم با شنیدن نام این فیلم برایشان به وجود می آید این است که باید با تماشای این فیلم وحشت کنند یا اینکه هیجان زده شوند، اما واقعیت این است که نمی توان این موضوع را به تصویر کشید.
درخشان همچنین افزود: به دلیل موضوع خاص این فیلم، حساسیت هایی هم وجود داشت؛ حتی خیلی از افراد با ما قرار مصاحبه گذاشتند و ما هم سکانس هایی را برایشان در نظر گرفته بودیم، اما به دلایل مختلفی این اتفاق نیفتاد.
شاهین شجری کهن منتقد این نشست نیز درباره موضوع مستند جن و ویژگی هایش گفت: موضوع جن برای ما ایرانی ها ملموس است و در واقع یک عنصر ترس بومی است؛ در این فیلم هم سعی شده به این عقیده که در بین جمع زیادی از مردم رایج است پرداخته شود، ضمن اینکه با عنصر ترس هم در چند جای فیلم بازی کردند.
وی در ادامه تصریح کرد: این فیلم را می توان به دو نیمه تقسیم کرد؛ نیمه اول روایت تصویری پررنگ از سازوکارهای انتقال مفاهیم از طریق المان های بصری است، حتی جلوه های شاعرانه هایی هم در برخی تصاویر دیده می شود و نوعی همسویی با جنبه های ماورایی هم به چشم می خورد. اما نیمه دوم فیلم نیمه توضیح دهنده و متکی بر گفت و گو با کارشناس است. البته شاید بهتر بود تصاویری روی صدای کارشناس گنجانده می شد.
جلسه نقد و بررسی مستند «اسب چوبی» هم با حضور «مهدی بخشی مقدم» کارگردان این فیلم برگزار شد.
مجری برنامه در ابتدا از بخشی مقدم تا خواست تا برای آشنایی بیشتر حضار، به بیان پیشینه کاری اش بپردازد، وی نیز در این باره گفت: حدودا دو- سه سالی است که فیلمسازی را به طور جدی آغاز کرده ام و مستند «اسب چوبی» اولین فیلم مستندم به شمار می آید. البته سال قبل هم یک فیلم کوتاه داستانی ساخته بودم. من دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران هستم که همراه با برخی دیگر از هم کلاسی هایم و با پیگیری و تلاش دکتر فرشاد فرشته حکمت و مساعدت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، موفق به ساخت این فیلم مستند شدم.
وی درخصوص موضوع فیلمش نیز گفت: من خودم اصالتا سبزواری هستم و از قبل یکسری مطالعات در زمینه آداب و رسوم آن منطقه داشتم. در همان زمان به آیین اسب چوبی برخوردم و به نظرم رسید که این موضوع سوژه دراماتیکی برای تبدیل شدن به فیلم است. البته در ابتدا قرار بود «اسب چوبی» یک فیلم داستانی شود اما بعد که همکاری ما با این مرکز شکل گرفت، تصمیم بر این شد که یک کار مستند بسازیم. بعد از به تصویب رسیدن طرحم در مرکز من در حدود سه هفته تا یک ماه در آن منطقه راجع به تاریخچه این مراسم تحقیق کردم و به کاراکتر اصلی فیلم برخوردم و تصمیم گرفتم که فیلم را بر اساس این شخصیت بسازم. درکنار پرداختن به این کاراکتر، کوچ عشایر و از بین رفتن این سنت هم بعنوان تم اصلی این فیلم قرار گرفت.
صفاجو در ادامه صحبت هایش، به موضوع مقاومت تاریخی مردم ایران در برابر حمله مغول ها که ظاهراً قرار بوده محور این فیلم برپایه مراسم آیینی اسب چوبی واقع شود، اشاره کرد و پرداخت ضعیف به این دستاورد مهم تاریخی را نقطه ضعف فیلم برشمرد.
بخشی مقدم در پاسخ اظهار داشت: در این فیلم قصد نداریم مقاومت پرشکوه ملت ایران در برابر حمله مغول ها را ببینیم. در واقع هدف فیلم این بود که یکسری مراسمی که از بزرگان ما در گذشته به جای مانده و دیگر در فرهنگ بومی ما جایی ندارد و به فراموشی سپرده شده است را بازگو نماییم. مراسم اسب چوبی که موضوع این مستند بود، الان در خود سبزوار هم فراموش شده است و دیگر کسی نیست که این مراسم را انجام دهد. رسالت من به عنوان یک فیلمساز این بوده که نشان دهم ما قبلا چنین مراسمی را داشتیم که در حال حاضر به دست فراموشی سپرده شده است.
در ادامه این نشست شاهین شجری کهن هم به بیان نظراتش درباره مستند «اسب چوبی» پرداخت و گفت: این فیلم اولین تجربه کارگردان در زمینه ساخت مستند است و سوژه جالبی دارد. من معتقدم ارتباط این فیلم با حمله مغول و جنبه حماسی- تاریخی که ما با دیدن آن متن کوتاه پایانی به ذهنمان متبادر می شود، در حد تاثیری است که متن در کل ساختار دارد.
وی ادامه داد: ما در جای جای این فیلم سکوت و رخوت آدم های فیلم را می بینیم و این نشان از به ته خط رسیدن آنها دارد. به نظر می رسد مقصود فیلمساز از این سکوت، فراموش شدن همان آیین هاست.
این منتقد در پایان صحبت هایش به فرم یکدست فیلم اشاره کرد و گفت: این فرم یک دست الگوی ساختاری فیلم را تبدیل به یک چیدمان دقیق از تصویرهای مختلف می کند و همه این موارد در جهت القای حس بی تحرکی و گمشدگی به فیلم کمک می کند.
در انتهای این نشست هم جلسه پرسش و پاسخ حضــــار با کارگردانان مستندهای «جن»، «اسب چوبی» و منتقد برنامه برگزارشد. در پایان نیز لوح تقدیر و هدایایی به رسم یادبود از طرف مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به کارگردانان و منتقد حاضر در این نشست اهدا شد.
