۱۱۴اُمین نشست «دگرخند» با موضوع یادی از زنده‌یاد سید حسن حسینی با نگاهی به کتاب «فستیوال خنجر» با حضور دکتر اسماعیل امینی و دکتر سعید یوسف‌نیا، دوشنبه ۲۳ مردادماه ۱۳۹۶ ساعت ۱۷ در سالن اوستا حوزه هنری برگزار شد. «فستیوال خنجر» مجموعه اشعار طنز زنده‌یاد سید حسن حسینی است که به کوشش دکتر اسماعیل امینی گردآوری و توسط انتشارات سوره مهر منتشرشده است.
به گزارش هنرنیوز، یکی دیگر از برنامه‌های دگرخند از سوی دفتر طنز حوزه هنری روز گذشته در سالن «اوستا» برگزار شد. این برنامه با حضور سعید یوسفی‌نیا شاعر و منتقد ادبی و اسماعیل امینی از شاعران کشوری برای بررسی مجموعه شعر «فستیوال خنجر» که با استقبال خوب علاقه‌مندان همراه بود برگزار شد.
امینی: این مجموعه شعر راهگشای شناخت اندیشه مرحوم حسینی است
امینی که مجموعه شعر «فستیوال خنجر» به کوشش وی تهیه شده است در مورد شاعر این مجموعه گفت: سید حسن حسینی علاوه بر سرودن شعر در پژوهش و نقد و ترجمه و نثرنویسی نیز آثاری ارزشمند دارد. یکی از ویژگی‌های بارز آثار او خلاقیت و راهگشایی و پیمودن راه‌های تازه و هموار کردن سنگلاخ‌هاست. در طنز نویسی، اگرچه به اندازه سرودن شعر درنگ نکرد، دو مجموعه مستقل، یکی «نوشداروی طرح ژنریک» و دیگری «براده‌ها» را فراهم آورد که نشان دهنده شناخت او از طنز و نیز جدیتش در نگاه به این شیوه سخنوری است.
وی افزود: اما طنزآوری حسینی به این دو مجموعه ختم نمی‌شود. چرا که اگر بررسی و دقت لازم داشته باشیم، در میان دیگر اشعار وی نمونه‌های شایسته تامل از نگاه طنز را خواهیم یافت. این رسم دیرین شاعران بزرگ است که در جدی‌ترین سروده‌ها و در عمیق‌ترین لحظات اندیشه و تجربه شاعرانه به طنز روی می‌آورند.
امینی در وصف مرحوم حسینی ادامه داد:حسینی شاعری آرمانگراست که با چراغ سخن در پی یافتن انسان واقعی است و در این جست‌وجو هر چه تلاش می‌کند کمتر موفق می‌شود و ناامیدی او را فرا می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: مجموعه شعر «فستیوال خنجر» به درخواست خانواده مرحوم حسینی جمع‌آوری و به کتاب تبدیل شد. این اشعار را خانواده وی گردآوری کرده و در اختیار من نهاد تا تدوین و به صورت کتاب منتشر شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد. همچنین شعرهای این مجموعه از میان دست‌نوشته‌های شاعر انتخاب شده و نقطه اشتراک آن‌ها نگاه و بیان طنز‌آمیز است.
امینی افزود: برخی از سروده‌ها شاید از حیث شیوایی سخن در پایه دیگر سروده‌های شاعر نباشد. اما برای رعایت امانت به همان صورت که در دست‌نوشته‌ها آمده منتشر می‌شود. هرچند اگر مرحوم حسینی در میان ما بود، با آن وسواس و نگاه نافذ، شاید مجدد آن ها را بازنویسی می‌کرد. مجموعه شعر «فستیوال خنجر» می‌تواند راهگشای شناخت اندیشه و نگاه مرحوم حسینی و نیز نوع تلقی او از طنزآوری باشد و در ادامه منطقی طنزآوری‌های پیشین او در آثار منتشر شده‌اش تلقی می‌شود.
امینی با اشاره به همکاری خانواده مرحوم حسینی در تهیه این مجموعه شعر گفت: از خانواده مرحوم حسینی که با حُسن اعتماد بازنگری و نظارت بر تدوین این مجموعه را به من سپردند سپاسگزارم. همچنین از دفتر طنز حوزه هنری و ناصر فیض که در انتشار شایسته این کتاب ما را یاری کردند. خواهشمندم اگر هنگام خواندن اشعار این کتاب لبخندی بر لب می‌آوریم، یادمان باشد که سید حسن حسینی دیگر در کنار ما نیست تا افزون بر بهره‌ای که از شعرهایش نصیبمان می‌شود، از حرف‌هایش، از سکوتش، لبخندش و یا اخم و خشمش و از دانش و مهربانی‌اش بیاموزیم و سرشار شویم.
امینی: مطالعه مردم ایران خیلی کم است
وی در انتقاد از کمبود سرانه مطالعه مردمی گفت: متاسفانه عموم مردم ما با مطالعه میانه خوبی ندارند. به همین دلیل طنز را به خوبی نمی‌شناسند و تصورها و نظرات بسیار دوری از طنز دارند. این امر موجب عدم تصمیم صحیح در مورد ابیات اشعار یک شاعر می‌شود. به عنوان مثال اگر الان بگوییم که سعدی یک شاعر طنزپرداز است همه با تعجب به ما نگاه می‌کنند. در حالی که بسیاری از اشعار سعدی به طنز سروده شده است. جالب این است که بسیاری از علاقه‌مندان خارجی به شعر فارسی در ترجمه‌های اشعار سعدی این موضوع را می‌دانند و درک کرده‌اند. اما ما که اصل ابیات را در اختیار داریم با آن آشنایی نداریم. این موضوع نشان از عدم مطالعه مردم- چه در میان قشر فرهنگی و حرفهای و چه در میان عوام آن ها- دارد و موضوعی نگران کننده برای آینده فرهنگ و ادبیات کشور است.
وی افزود: تصور برخی‌ها از طنز این است که حرفهای دم دستی و روزمره را به شعر تبدیل کنیم. این تصور ملاک سرودن شعر طنز نیست و باید در سرودن آن عناصر شعری به درستی حضور داشته باشد. در زبان طنز همه‌چیز جدی است. اما ممکن است در دلالت جدی نباشد. یعنی نشانه و معنای آن جدی نباشد و در معنا و مفهوم خود با جدیت وارد شود.
امینی ادامه داد: در اشعار سید حسن حسینی وضعیت متناقض انسان مورد نظر قرار گرفته است. انسانی که شبیه به پرنده‌ای با بال و پر و قابلیت پرواز اما در قفس محبوس شده است. البته در این اشعار اشاره به قفس خود ساخته انسان دارد. این مثال قفس و بال و پرواز را بارها به کار برده است. به این شیوه به بیان تناقض‌های عقلی و عملی اناسان پرداخته است و مضحکه‌ای را شکل داده تا آن را به طنز نقد کند.
این شاعر برجسته کشور گفت: در مجموعه کتاب «فستیوال خنجر» مرحوم حسینی از شیوه تلمیح بسیار استفاده شده و از شیوه‌های ادبی در بیان شعر خود و ایجاد طنز بهره برده است. برخی طنزها ساختاری است. یعنی کلمات و نوع واژه‌‌های کاربردی طنز نیست. اما مفهوم و برداشت آن طنز است. به نظر من خنداندن کار ساده‌ای است. اما خندان مهم نیست. بلکه شادی حاصل از آن مهم است. طنز با خندیدن مرتبط است اما همیشه قرار نیست خنده‌دار باشد و نباید از آن این انتظار را داشت. گاهی هم طنز تنها انبساط خاطری برای مخاطب است. طنزپردازی از یک آدم هوشمند و توانا برای مردمی هوشمند برمی‌آید وگرنه حرفهای روزمره و دم‌دستی را هر کسی می‌تواند به زبان بیاورد.
یوسفی‌نیا: وظیفه طنز آموزش چگونگی برخورد با مشکلات است
یوسفی‌نیا نیز در این برنامه با اشاره به فعالیت‌های ادبی مرحوم حسینی گفت: مرحوم سید حسن حسینی استاد من بود. همچنین بخشی از مجموعه دست‌نوشته‌های وی را بنده جمع‌آوری کردم تا منتشر شود. از این رو اگر در مورد مجموعه شعر «فستیوال خنجر» نقدی داشته باشم اطمینان داشته باشید یک‌طرفه نیست و سعی کرده‌ام منصفانه باشد.
وی افزود: اشعار این مجموعه به لحاظ مفهومی خیلی جالب نیست. چرا که یک بدبینی شدید در آن نهفته است. شاید اگر دکتر حسینی خود در میان ما حضور داشت برخی از آن ها را حذف می‌کرد.
یوسفی‌نیا در بیان تعریف طنز گفت: کارکرد طنز آگاهی بخشی نیست بلکه وظیفه دارد تا به ما یاد دهد که چگونه با مشکلات روبه‌رو شویم و با آن ها کنار بیاییم. از طرفی هم خندادن مردمی که افسرده و نگران و ناامید هستند کار بسیار سختی است. زیرا خنده خیلی با ارزش است. ما طنز می‌خوانیم که تا فشار مشکلات نتواند ما را از پای درآورد. همچنین یاد بگیریم که چگونه با مشکلات کنار بیاییم و سختی آن را آسان کنیم. طنز به نوعی مرحله قبل از ایمان است. زمانی که انسان احساس ناامنی می‌کند به طنز پناه می‌آورد تا آن شرایط سخت را برای خود کمی تلطیف کند.
وی با اشاره به اثر «نوشداروی طرح ژنریک» که از دیگر مجموعه شعرهای مرحوم حسینی است، گفت: هنگامی که این مجموعه شعر چاپ شد با واکنش‌های زیادی مواجه شد. چرا که این اثر بسیار وسیع و عمیق بود. الان هم باید بگویم که «نوشداروی طرح ژنریک» نسبت به «فستیوال خنجر» از قدرت بیشتری برخوردار است. زیرا مرحوم حسینی در «نوشداروی طرح ژنریک» به وقایع تماما اجتماعی و هدفمند‌تر از «فستیوال خنجر» پرداخته است. همچنین هارمونی مجموعه شعر «نوشداروی طرح ژنریک» خیلی دقیق‌تر و حساب شده‌تر انجام شده بود.
این برنامه با اجرای مهدی فرج‌اللهی برگزار و به همه حضار نیز یک جلد کتاب «فستیوال خنجر» اهدا شد. همچنین برخی اشعار این کتاب توسط امینی و یوسفی‌نیا قرائت و بررسی شد.
